Franciszek Batko (1885‑1953): Nauczyciel, żołnierz, sybirak – szkic biograficzny
DOI:
https://doi.org/10.12797/Sowiniec.28.2017.50-51.02Słowa kluczowe:
Siberian exile, teacher, microhistory, Polish 5th Siberian Rifle Division, the Great War, World War II, Walerian Czuma, Ochojno, the Jagiellonian UniversityAbstrakt
Franciszek Batko (1885‑1953): Teacher, Soldier, Survivor of Siberia – A Biographical Sketch
This article is a biographical sketch whose purpose is to shed light on the figure of Franciszek Batko (1885-1953). Although he was from Sygneczów outside Wieliczka, he spent his entire adult life in Ochojno in the municipality of Świątniki Górne. First of all, he was a teacher with an academic education; both before and after the Great War he worked as a teacher in the state gymnasiums. In 1914, he was conscripted into the Austrian army. Upon completion of officer training in Styria, he was sent to the front. In 1915, he was taken hostage by the Russians; at that point, his long sojourn as an exile to Siberia and soldier of the Polish 5th Siberian Rifle Division began. Thanks to his courage and shrewdness, he returned to Poland in 1921. Thank he took on the duties of a teacher once again. During the Second World War, he participated in the struggle against the Germans. He received many decorations, including the Cross of Valor and the Cross of Independence. Batko is buried in Podstolice.
Bibliografia
Źródła archiwalne i zbiory prywatne (zespoły akt):
Österreichisches Staatsarchiv – Abteilung Kriegsarchiv (OS‑Abt. K), Karteikarte aus der russischen Kriegsgefangenschaft 1914‑1918
Archiwum Narodowe w Krakowie (ANKr), II Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie (C.K. Gimnazjum III w Krakowie) (II LO)
Archiwum Narodowe w Krakowie (ANKr), Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego
Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne (CAW‑WBH), Akta personalne – odznaczeniowe 1919‑1939
Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne (CAW‑WBH), Medal Niepodległości – Batko Franciszek
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ), Komisja Egzaminów Nauczycielskich
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ), Indeksy
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ), Materiały nieodebrane przez absolwentów
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie (AKMK), Rzymskokatolicka Parafia św. Klemensa w Wieliczce
Zbiory rodziny Batków (ZrB), Materiały nieuporządkowane dotyczące Franciszka Batki
Zbiory prywatne Jerzego Czerwińskiego (ZPJC), Materiały nieuporządkowane dotyczące Świątnik Górnych
Źródła drukowane:
Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae 1850‑1918. A‑D, red. J. Michalewicz, Kraków 1999.
Sprawozdanie dwudzieste pierwsze Dyrekcji C.K. Gimnazjum III. w Krakowie za rok szkolny 1904, Kraków 1904.
Sprawozdanie dwudzieste drugie Dyrekcji C.K. Gimnazjum III. w Krakowie za rok szkolny 1905, Kraków 1905.
Sprawozdanie dwudzieste czwarte Dyrekcji C.K. Gimnazjum III. w Krakowie za rok szkolny 1907, Kraków 1907.
Sprawozdanie dwudzieste piąte Dyrekcji C.K. Gimnazjum III. w Krakowie za rok szkolny 1908, Kraków 1908.
Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Gimnazjum w Gorlicach za lata szkolne 1915‑1916, Gorlice 1916.
Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Gimnazjum w Gorlicach za rok 1914, Gorlice 1914.
Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Gimnazjum Nowodworskiego, czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1901, Kraków 1901.
Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Gimnazjum Nowodworskiego, czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1902, Kraków 1902.
Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Gimnazjum w Wadowicach za rok szkolny 1902, Wadowice 1902.
Dzienniki urzędowe:
„Dziennik Ustaw RP” 1932, nr 38, poz. 389.
„Dziennik Personalny” (Ministerstwo Spraw Wojskowych) 1921, nr 41.
Rocznik oficerski 1923, Warszawa 1923.
Urzędowy rozkład jazdy. Zima 1926/1927, Warszawa 1926.
Opracowania:
Aleksandrowicz A., Tragiczne losy byłych żołnierzy 5. Dywizji Syberyjskiej, „Zesłaniec” 2011, nr 49.
Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914‑1920, Warszawa 1921.
Batko F., Pisma z historii Świątnik Górnych i okolic, Świątniki Górne 2008.
Bienias D., Życie codzienne syberyjskiej V Dywizji Strzelców Polskich w okresie jej stacjonowania w Nowonikołajewsku na Syberii w 1919 roku, „Zesłaniec” 2012, nr 52.
Chłusewicz B., W obronie honoru żołnierzy 5‑ej Dywizji Syberyjskiej, „Sybirak” R. 4, 1937, nr 1(13), s. 8‑20.
Dyl J., „Collegium Marianum” – Gimnazjum i Niższe Seminarium Duchowne XX. Pallotynów w Wadowicach na Kopcu w latach 1909‑1962, „Roczniki Teologiczne” 1994, t. 41, z. 4, s. 99‑115.
Gruszczyński J., Zapomniane wojsko. Rozkaz Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego do 5. Dywizji Strzelców Syberyjskich, „Zesłaniec” 2010, nr 42.
Jarem‑Mirski J., W dwudziestą rocznicę powstania V‑ej Syberyjskiej Dywizji, „Sybirak” R. 5, 1938, nr 4(16), s. 8‑12.
Krajewski K., Nie tylko Dowborczycy, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, nr 1/2 (96/97), s. 33‑34.
Kuczyński A., Syberia. Czterysta lat diaspory polskiej, Wrocław 1993.
Lachowicz T., Zagłada 5. Dywizji Syberyjskiej (przyczynek), „Zesłaniec” 2011, nr 49.
Leończyk S., V Syberyjska Dywizja Strzelców Polskich i zakończenie jej działalności w guberni Jenisejskiej (1919‑1921), „Zesłaniec” 2011, nr 49.
Nałęcz‑Koniuszewski J., Historia V Dywizji Syberyjskiej Wojska Polskiego, „Zesłaniec” 2006, nr 25.
Ostrowski L., Polscy wojskowi na Syberii (1904‑1920), „Zesłaniec” 2009, nr 40.
Radziwiłowicz D., Polskie formacje zbrojne we wschodniej Rosji oraz na Syberii i Dalekim Wschodzie w latach 1918‑1920, Olsztyn 2009, s. 351‑380.
Rogowski J., Dzieje Wojska Polskiego na Syberii, Poznań 1927.
Rola‑Sujkowski W., Udział Brygady Syberyjskiej w obronie Warszawy, „Panteon Polski” 1931, nr 78.
Sula D., Powrót ludności polskiej z byłego Imperium Rosyjskiego w latach 1918‑1937, Warszawa 2013.
Wiśniewski J., Ewakuacja oddziałów polskich z Dalekiego Wschodu w 1920 r., „Zesłaniec” 2004, nr 4, s. 15‑37.
Wiśniewski J., Historia V Dywizji Syberyjskiej, [w:] S. Bohdanowicz, Ochotnik, Warszawa 2006.
Wiśniewski J., Od „Czeskiej Drużyny” do Korpusu Czechosłowackiego. Czesko‑słowackie formacje wojskowe w Rosji w latach 1914‑1916, „Przegląd Historyczno‑Wojskowy” 2014, nr 4, s. 25‑50.
Wiśniewski J., Udział wojsk polskich w walce z bolszewikami na Syberii w 1919 r., [w:] Od armii komputowej do narodowej. 2. Dzieje militarne Polski i jej wschodnich sąsiadów od XVI do XX w., red. M. Krotofil, A. Smoliński, Toruń 2005, s. 404‑417.
Wiśniewski J., Żony czasu wojny. „Wojenne żony” w wojskach czechosłowackich i polskich na Syberii w latach 1918‑1920, „Klio” vol. 19, 2011, nr 4, s. 55‑78.
Wroczyński R., Dzieje oświaty polskiej 1795‑1945, Warszawa 1980.
Visʹnevskiĭ I͡a., Voĭsko Polʹskoe v Sibirii vo vremi͡a revoli͡ut͡sii, [w:] Revoli͡ut͡sionnai͡a Rossii͡a 1917 goda i polʹskiĭ vopros: novye istochniki, novye vzgli͡ady, otvetst. red. M. Volos i A. Orekhov, Moskva 2009.
Rezmer B., Polʹskie voennoplennye v bolʹshevistskom plenu v Sibiri v 1920‑1922, [w:] Cibirsko‑polʹskai͡a istorii͡a i sovremennostʹ: aktualʹnye voprosy, ped. B. Shostakovich, Irkutsk 2001.
Wspomnienia:
Bohdanowicz S., Ochotnik, Warszawa 2006.
Netografia:
https://www.europeana.eu/portal/de/record/2020601/contributions_17804.html.
http://kromer‑gorlice.pl/o‑szkole/historia‑szkoly/.
http://parafia‑swiatniki.pl/parafia/historia‑parafii/.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Gabriel Szuster
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
