Miejsca kultu Fruktuoza, Auguriusza i Eulogiusza w Tarragonie (IV-VIII w.)
DOI:
https://doi.org/10.12797/SI.23.2023.23.01Słowa kluczowe:
Tarraco, Fruktuoz, prześladowania, kult, relikwieAbstrakt
Na skutek prześladowań cesarza Waleriana w 259 roku na arenie amfiteatru w malowniczo położonej rzymskiej Tarraco (Tarragonie) zginęli biskup Fruktuoz i jego dwaj diakoni Auguriusz i Eulogiusz. O tym pierwszym poświadczonym źródłowo męczeństwie poniesionym na terenie Hispanii wspomina autor Passio Fructuosi, Augurii et Eulogii, relacji spisanej prawdopodobnie przez jednego ze świadków wydarzeń. Prochy męczenników złożono extra muros, na rozległej nekropoli. W IV wieku wokół ich grobu powstał ogromny kompleks pielgrzymkowy, do którego przybywali pielgrzymi z różnych stron Orbis Christianus. W VI wieku w amfiteatrze, miejscu męczeńskiej śmierci biskupa i diakonów, wzniesiono ku ich czci bazylikę. Ich relikwie były czczone w Tarragonie z pewnością do początku VIII wieku, a sam kult, po wywiezieniu relikwii z miasta w wyniku inwazji arabskiej, przetrwał prawdopodobnie dłużej. I chociaż pozostałości miejsc kultu męczenników tarragońskich uchodzą wśród badaczy za najobszerniej przebadane i opracowane, wiele pytań pozostaje wciąż bez odpowiedzi. Warto zatem po raz kolejny zebrać dotychczasowe wyniki badań, zweryfikować je i skonfrontować ze źródłami pisanymi, tym samym ustalić, jaki jest obecny stan wiedzy o tych najstarszych miejscach kultu męczenników na Półwyspie Iberyjskim.
Bibliografia
„Akta prokonsularne św. Cypriana” (2020), tłum. Michalski, M., w: Starowieyski, M. (red.) (2020), Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, WAM, Kraków.
AMO, M.D. DEL (1979), Estudio crítico de la necrópolis paleocristiana de Tarragona, Excma. Diputació Provincial, Tarragona.
AMO, M.D. DEL (2001), „Obispos y eclesiásticos de Tarraco desde los inicios del cristianismo a la invasión sarracena del 711 dC”, Butlletí Arqueològic, 23, s. 259-280.
ARRAYAS MORALES, I. (2004), „Tarraco, capital provincial”, Gerión, 22(1), s. 293-303.
AUGUSTINUS (1981), Epistolae ex duobus codicibus nuper in lucem prolatae, Divjak, J. (wyd.), Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum (CSEL), 88.
AURELIUSZ PRUDENCJUSZ KLEMENS (2006), Wieńce męczeńskie (Peristephanon), wstęp i oprac. Starowieyski, M., tłum. Brożek, M. i Kantecki, A., WAM, Kraków.
BASLEZ, M.F. (2009), Prześladowania w starożytności, tłum. Łukaszyk, E., WAM, Kraków.
BRAVO BOSCH, M.J. (2008), „La reorganización administrativa de Hispania con César y Augusto”, Revue Internationale des droits de l’Antiquité, 55, s. 107-137.
CIURANA, J., MACIAS, J.M., MUÑOZ, A., TEIXELL, I., TOLDRÀ, J.M. (red.) (2013), Amphitheatrvm, memoria martyrum et ecclesiae, Secretaria d’Universitats i Recerca del Departament d’Economiai Coneixement de la Generalitat de Catalunya, Ajuntament de Tarragona, Institut Catalàd’Arqueologia Clàssica, Museu Bíblic Tarraconense i Associació Cultural Sant Fructuós, Tarragona.
CYPRIAN Z KARTAGINY (1969), Listy, tłum. Szołdrski, W., Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa.
DÍAZ GARCÍA, M. (1997-1998), „La Tarraco republicana. Estado de la cuestión”, Butlletí Arqueològic, 19-20, s. 122-135.
DUVAL, I. (1993), „Projet d’enquête sur l’épigraphie martyriale en Espagne romaine, visigothique (et byzantine)”, Antiquité Tardive, 1, s. 173-206, https://doi.org/10.1484/J.AT.2.301199. DOI: https://doi.org/10.1484/J.AT.2.301199
FRANCHI DEI CAVALIERI, P. (1959) „Las actas de San Fructuoso de Tarragona”. Butlletí Arqueològic, 65-68, s. 3-70.
FREND, W.H. (1965), Martyrdom and Persecution in the Early Church, Blackwell, Oxford.
GODOY FERNÁNDEZ, C. (1995), Arqueología y liturgia. Iglesias hispánicas (siglos IV al VIII), Universitat de Barcelona, Barcelona.
GODOY FERNÁNDEZ, C., GROS I PUJOL, M. (1994), „L’Oracional Hispànic de Verona i la topografia cristiana de Tarraco a l’Antiguitat Tardana: possibilitats i límits”, Pyrenae, 25, s. 245-255.
HAUSCHILD, T. (1983), „La muralla y el recinto superior romano de Tarragona”, Butlletí Arqueològic, 4-5, s. 101-139.
IWASZKIEWICZ-WRONIKOWSKA, B. (2010), „Der Liber Peristephanon als Quelle für christliche Archäologie”, w: Zimmerl-Panagl, V., Weber, D. (red.), Text und Bild, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien, s. 127-142.
KERESZTES, P. (1975), „Two Edicts of the Emperor Valerian”, Vigiliae Christianae, 29, 2, s. 81-95, https://doi.org/10.2307/1583165. DOI: https://doi.org/10.2307/1583165
LÓPEZ VILAR, J. (1997), „Un nuevo conjunto paleocristiano en las afueras de Tarraco”, Revista de Arqueología, 197, s. 58-64.
LÓPEZ VILAR, J. (2006), Les basíliques paleocristianes del suburbi occidental de Tarraco: el temple septentrional i el complex martirial de Sant Fructuós, Universitat Rovira i Virgili, Tarragona. DOI: https://doi.org/10.51417/documenta_04
LÓPEZ VILAR, J. (2010), „El santuari paleocristià dels sants màrtirs Fructuós, Auguri i Eulogi en el suburbi de Tàrraco”, w: Gavaldà Ribot, J.M. [et al.] (red.), Pau, Fructuós i el cristianisme primitiu a Tarragona (segles I-VIII) (Actes del Congrés de Tarragona, 19-21 de juny de 2008), Fundació Privada Liber, Tarragona, s. 351-379.
LÓPEZ VILAR, J. (2013), “El santuario paleocristiano de los mártires Fructuoso, Augurio y Eulogio en el suburbio de Tarraco”, w: Brandt, O. [et al.] (red.), Acta XV Congressvs Internacionalis de Archaeologiae Christianae. „Episcopus, Ciuitas, Territorium” (Toleti 2008), Pontificio Instituto di Archeologia Cristiana, Città del Vaticano, s. 343-356.
LÓPEZ VILAR, J., PUCHE FONTANILLES, J.M. (2013), „Arquitectura paleocristiana de Tarragona (segles IV-V)”, w: Macias Solé, J.M., Muñoz
Melgar, A. (red.), Tarraco christiana ciuitas, Institut Català d’Arqueologia Clàssica, Tarragona, s. 149-162.
MACIAS SOLÉ, J.M. (2000), „Tarraco en la Antigüedad tardía: Un proceso simultáneo de transformación urbana e ideológica”, w: Ribera i Lacomba, A. (red.), Los orígenes del cristianismo en Valencia y su entorno, Ajuntament de Valencia, Valencia, s. 259-271.
MACÍAS SOLÉ, J.M. (2010), „La Tarragona de Fructuós: una visió retrospectiva”, Gavaldà Ribot, J.M. [et al.] (red.), Pau, Fructuós i el cristianisme primitiu a Tarragona (segles I-VIII) (Actes del Congrés de Tarragona, 19-21 de juny de 2008), Fundació Privada Liber, Tarragona.
MACIAS SOLÉ, J.M., MENCHÓN BES, J., MUÑOZ MELGAR, A., TEIXELL
NAVARRO, I. (2010), „La acrópolis de Tarraco y la implantación urbana del culto imperial en la capital de la Hispania Citerior”, Bollettino di Archeologia on line I, A/A8/4, s. 50-66.
MACIAS SOLÉ, J.M., MUÑOZ MELGAR, A., TEIXELL NAVARRO, I. (2015), „La tumba martiral de los santos Fructuoso, Augurio y Eulogio de Tarragona”, Adiós, 112, s. 14-15.
MAR, R., RUIZ DE ÁRBULO, J., VIVÓ, D. (2010), „El foro de la colonia Tarraco entre la República y el Imperio”, w: González Villaescusa, R. (wyd.), Simulacra Romae II: Rome, les capitales de province (capita provinciarum) et la création d’un espace commun européen: une approche archéologique, Société archéologique champenoise, Reins, s. 39-70.
MAR, R., RUIZ DE ÁRBULO, J., VIVÓ, D., BELTRÁN-CABALLERO, J.A. (2015a, b), Tarraco. Arquitectura y urbanismo de una capital provincial romana, t. 1., Universitat Rovira i Virgili, Tarragona.
MARTÍ I AIXALÀ, J. (2009), „Disset segles de devoció a sant Fructuós bisbe i màrtir”, w: Gavaldà Ribot, J.M [et al.] (red.), Les Actes del martiri de sant Fructuós, bisbe de Tarragona, i dels seus diaques sant Auguri i sant
Eulogi: context històric, teologia i espiritualitat, Publicacions de l’Abadia de Montserrat, Tarragona, s. 133-145.
MOMBRITIUS, B. (red.) (1910), Sanctuarium seu Vitae sanctorum, Fontemoing et Socios, Paris, t. 1.
MONCUNILL CIRAC, L.M., MUÑOZ MELGAR, A. (2009), „El context històric de la Passió Fructuosi”, w: Gavaldà Ribot, J.M [et al.] (red.), Les Actes del martiri de sant Fructuós, bisbe de Tarragona, i dels seus diaques sant Auguri i sant Eulogi: context històric, teologia i espiritualitat, Publicacions de l’Abadia de Montserrat, Tarragona, s. 17-37.
MUÑOZ MELGAR, A. (2010), „La memòria de sant Fructuós en la basílica de l’amfiteatre de Tarraco”, w: Gavaldà Ribot, J.M. [et al.] (ed.), Pau, Fructuós i el cristianisme primitiu a Tarragona (segles I-VIII) (Actes del Congrés de Tarragona, 19-21 de juny de 2008), Fundació Privada Liber, Tarragona, s. 381-396.
MUÑOZ MELGAR, A. (2016), „La basílica visigótica del anfiteatro de Tarragona: definición, técnicas constructivas y simbología de un templo martyrial”, Quaderns de d’arqueologia i història de la ciutat de Barcelona. Època II, 12, s. 107-127.
PALOL, P. DE (1967), Arqueología cristiana de la España romana (siglos IV al VI), Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Madrid-Valladolid.
PASSIO FRUCTUOSI, AUGURII ET EULOGII, w: Fábrega Grau, Á. (wyd. i oprac.) (1953), Pasionario Hispánico (siglos VII-IX), t. 2, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Madrid-Barcelona, s. 183-186; lub w: Musurillo, H. (1972), The acts of the Christian martyrs, Oxford The Clarendon Press: University Press, Oxford, s. 176-185; lub w: Riesco Chueca, P. (wyd. i oprac.) (1995), Pasionario Hispánico, Universidad de Sevilla, Sevilla, s. 71-79; lub w: „Akta świętych męczenników biskupa Fruktuoza i diakonów Auguriusza i Eulogiusza”, (1997), tłum. Malinowski, A., Vox Patrum, 17, s. 764-766.
PISAREK, S. (2001), „Czy św. Paweł zrealizował projekt odbycia podróży apostolskiej na krańce zachodu, to jest do Hiszpanii (Rz 15,24.28)?”, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, 34, s. 115-143.
POLIBIUSZ (2005), Dzieje, tłum. Hammer, S., Ossolineum-De Agostini, Wrocław-Warszawa, t. 1.
PUIG I TÀRRECH, A. (2010), „Les probabilitats d’una missió de Pau a Tarragona”, w: Gavaldà Ribot, J.M. [et al.] (red.), Pau, Fructuós i el cristianisme primitiu a Tarragona (segles I-VIII) (Actes del Congrés de Tarragona, 19-21 de juny de 2008), Fundació Privada Liber, Tarragona, s. 133-155.
RUIZ DE ÁRBULO, J. (1992), „Tarraco, Carthago Nova y el problema de la capitalidad en la Hispania Citerior Republicana”, w: Dupré y Raventós, X. (wyd.), Miscellània Arqueològica a Josep M. Recasens, Edicions El Mèdol, Tarragona, s. 115-130.
SALES CARBONELL, J. (2012), Las construcciones cristianas de la Tarraconensis durante la Antigüedad Tardía: topografía, arqueología e historia, Publicacons i Edicions de la Universitat de Barcelona, Barcelona.
SASTRE DE DIEGO, I. (2009), El altar en la arquitectura cristiana hispánica, siglos V-X, Madrid, t. 1-3 (rozprawa doktorska nieopublikowana).
SAXER, V. (1994), „Archéologie et hagiographie à propos des martyrs de la Tarraconaise inscrits dans le Martyrologe Hiéronimien”, w: III Reunió d’Arqueologia Cristiana Hispànica (Maó 1988), Institut d’Estudis Catalans, Barcelona, s. 453-460.
SERRA-VILARÓ, J. (1940), San Próspero obispo de Tarragona y sus compañeros los santos Justino Procopio, Marcial, Pantaleón y Jorge venerados en Italia, y desconocidos en su patria, Tallers tipogràfics: Suc. de Torres & Virgili, Tarragona.
SERRA-VILARÓ, J. (1936), Fructuós, Auguri i Eulogi, màrtirs sants de Tarragona, Tallers tipogràfics: Suc. de Torres & Virgili, Tarragona.
SERRA-VILARÓ, J. (1943), San Próspero de Tarragona y sus discípulos refugiados en Italia en año 711, Balmes, Barcelona.
TACYT (2004), Dzieła, tłum. Hammer, S., Czytelnik, Warszawa.
TED’A (1990), L’Amfiteatre romà de Tarragona, la basílica visigòtica i l’església romànica, Taller Escola d’Arqueologia, Tarragona.
TERRADO ORTUÑO, P. (2019), El puerto de Tarraco en época romana (siglos II aC – III dC). Fuentes, historiografía y arqueología, Autoritat Portuària de Tarragona y Arola Editors, Tarragona.
TYTUS LIWIUSZ (1974), Dzieje Rzymu od założenia miasta, tłum. Brożek, M., Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
VIVES, J., CLAVERAS, J. (wyd.) (1946), Oracional Visigótico, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Escuela de Estudios Medievales, Barcelona.
VIVES I GATELL, J. (1936), Inscripcions cristianes de la necròpolis romano-cristiana de Tarragona, Anuari de l’Institut d’Estudis Catalans (1927-1931), 8, s. 375-400.
VIVES, J. (1993), „Una inscripción histórica dels martirs de Tarragona”, Analecta Sacra Tarraconensia, 9, s. 247-252.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.