„O sztuce cukrowej”, czyli dlaczego piętnastowieczni aptekarze włoscy wytwarzali słodycze?

Authors

DOI:

https://doi.org/10.12797/SH.63.2020.01.01

Keywords:

mediaeval candy, Italian pharmacists, Quirico de Augustis, Lumen apothecariorum, De artificium zuchari, fifteenth century

Abstract

“ON SUGAR ART”; OR, WHY DID FIFTEENTH CENTURY ITALIAN PHARMACISTS MAKE CANDY?

This article looks at the production of candy by late mediaeval Italian pharmacists. The author discusses the roots of candy production and shows its development was connected to the use of medical products based on honey, sugar, spices and fruits. For many centuries such products were treated as medicines and only at the end of the Middle Ages did people start to perceive them as candy. Pharmacists from Italian nations, known as speziari, were central to the process. They had access to a range of spices imported from the Orient, know-how and experience inherited from their ancestors and their own acquired skills. In effect, they started producing candy on the base of existing, sweet medical products. The richest and most helpful source for the study of the candy production is De artificium zuchari, the thirteenth chapter of Lumen apothecariorum, a work by the fifteenth-century Piedmont physicist and pharmacist, Quirico de Augustis.

Author Biography

Rafał Hryszko, Jagiellonian University, Kraków

Dr hab., prof. UJ, zatrudniony w Pracowni Historii Średniowiecznej Powszechnej w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zainteresowania naukowe: historia i kultura krajów zachodniej części basenu Morza Śródziemnego, późnośredniowieczna kuchnia tego obszaru, rola i miejsce słodyczy oraz wyrobów cukierniczych Katalonii, Francji i Włoch w wiekach średnich. Opublikował pięć książek, m.in. Media aeva dulcia. Analiza produkcji i konsumpcji słodyczy w Koronie Aragonii w XIV i XV w. (2013) i Średniowieczne słodycze katalońskie w źródłach i literaturze (z wyborem tekstów z XIV i XV wieku) (2017, współautor: Rozalia Sasor), i kilkanaście artykułów.

References

André J., L’alimentation et la cuisine à Rome, Paris 1961.

Ascoli S.F. d’, Compendium aromatariorum (ca. 1450), A.R. de Tudela, El compendio de los boticarios (1515). A Compendium for Apothecaries, „Romance Philology. Romania Mediterranea IV” 2017, vol. 71, no. 1.

Augustis Q. de, Lumen apothecariorum, Taurini 1492.

Ausécache M., Manuscrits d’antidotaires médiévaux. Quelques exemples du fonds latin de la Bibliothèque nationale de France, „Médiévales” 2007, no. 52, s. 55-74, https://doi.org/10.4000/medievales.2283. DOI: https://doi.org/10.4000/medievales.2283

Bénézet J.-P., La pharmacie dans les pays du bassin occidental de la Méditerranée (XIIIe-XVIe siècles), vol. 1-3, Paris 1996 [thèse de doctorat].

Bénézet J.-P., Pharmacie et médicament en Méditeranée occidentale (XIIIe-XVIe siècles), Paris 1999.

Benporat C., Decori, castelli e statue di zuccharo sulla scena conviviale italiana, „Appunti di gastronomia” 1999, no. 30, s. 42-67.

Benporat C., Feste e banchetti. Convivialità italiana fra Tre e Quattrocento, Firenze 2001.

Benporat C., La „collatione”. Una nuova forma conviviale, „Appunti di gastronomia” 2007, no. 52, s. 45-58.

Benporat C., Note per la storia dei confetti, „Appunti di gastronomia” 2005, no. 47, s. 71-89.

Bisticci V. da, Vite di uomini illustri del secolo XV, Firenze 1859.

Boccaccio G., Dekameron, przeł. E. Boyé, Warszawa 1975.

Ciasca R., L’arte dei medici e speziali nella storia e nel commercio fiorentino dal sec. XII al XV, Firenze 1927 [ristampa 1977].

Cifuentes i Comamala L., La ciència en català a l’edat mitjana i el renaixement, Barcelona 2006.

Confetterìa, Treccani, [on-line:] [http://www.treccani.it/vocabolario/confetteria] – 4 XII 2019.

Confetto2, Treccani, [on-line:] [https://www.treccani.it/vocabolario/confetto2] – 4 XII 2019.

Corazza B. del, Diario fiorentino di Bartolomeo di Michele del Corazza: anni 1405-1438, „Archivio Storico Italiano” 1894, serie V, vol. 14, no. 196, s. 233-298.

Cougnet A., L’evoluzione dell’arte dulciaria in Italia, [w:] G. Ciocca, Il pasticciere e confettiere moderno, Milano 1923, s. XIX-LX.

Cukiernictwo, Encyklopedia PWN, [on-line:] [http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3888384/cukiernictwo.html] – 4 XII 2019.

Dorveaux P., L’Antidotaire Nicolas. Deux traductions françaises de l’Antidotarium Nicolai, l’une du XIVe siècle, suivie de quelques recettes de la même époque et d’un glossaire, l’autre de XVe siècle, incomplète, Paris 1896.

Gajda Z., Do historii medycyny wprowadzenie, Kraków 2011.

Hryszko R., Media aeva dulcia. Analiza produkcji i konsumpcji słodyczy w Koronie Aragonii w XIV i XV w., Kraków 2013.

Hryszko R., The Sweet War, or How Military Campaigns of Alfonso V of Aragon Affected the Eating Habits in Early to Mid-15th Century, „Perspektywy Kultury” 2019, t. 26, nr 3, s. 135-159, https://doi.org/10.35765/pk.2019.2603.11. DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2019.2603.11

Hryszko R., Wkład Alfonsa V Wspaniałomyślnego w upowszechnienie katalońskich zwyczajów kulinarnych w Królestwie Neapolu w XV wieku, „Studia Iberystyczne” 2021, vol. 20, s. 5-33, https://doi.org/10.12797/SI.20.2021.20.01. DOI: https://doi.org/10.12797/SI.20.2021.20.01

Hyman M., «Les menues choses qui ne sont de nécessité». Les confitures et la table, [w:] Du manuscrit à la table. Essais sur la cuisine au Moyen Âge et répertoire des manuscrits médiévaux contenant des recettes culinaires, sous la dir. de C. Lambert, Montréal 1992, s. 273-283.

Kronika medycyny, oprac. zbiorowe pod kier. M.B. Michalika, Warszawa 1994.

Kuhne Brabant R., Le sucre et le doux dans l’alimentation d’al-Andalus, „Médiévales” 1997, vol. 33, s. 55-67. DOI: https://doi.org/10.3406/medi.1997.1394

Maineri M., Regimen sanitatis Magini mediolanensis cum nonnulis insuper Auicenne ac plerumq[ue] aliorum auctoru[m] margine cartharum insertis; Insuper opusculum de fleubothomia editu[m] a Reginaldo de Villa noua, per G. Philips, expensis I. Petit, Parisium 1506.

Moulinier-Brogi L., Saladino da Ascoli (Saladino Ferro), „Dizionario Biografico degli Italiani” 2017, vol. 89, [on-line:] [https://www.treccani.it/enciclopedia/saladino-da-ascoli_%28Dizionario-Biografico%29] – 4 XII 2019.

Ouerfelli M., Le sucre. Production, commercialisation et usage dans la Méditerranée médiévale,

Leiden–Boston 2008, The Medieval Mediterranean, https://doi.org/10.1163/ej.9789004163102.i-825. DOI: https://doi.org/10.1163/ej.9789004163102.i-825

Palumbo M., Maineri, Maino (Manio), „Dizionario Biografico degli Italiani” 2006, vol. 67, [on‑line:] [https://www.treccani.it/enciclopedia/maino-maineri_(Dizionario_Biografico)] – 10 XI 2019.

Pasticerìa, Treccani, [on-line:] [http://www.treccani.it/vocabolario/pasticceria] – 4 XII 2019.

Plouvier L., Jams, Jellies, and Preserves, Encyclopedia of Food and Culture, [on-line:] [http://www. encyclopedia.com/doc/1G2-3403400362.html] – 10 XI 2019.

Plouvier L., L’introduction du sucre en pharmacie, „Revue d’Histoire de la Pharmacie” 1999, no. 322, s. 199-216, https://doi.org/10.3406/pharm.1999.4740. DOI: https://doi.org/10.3406/pharm.1999.4740

Plouvier L., La confiserie européenne au Moyen Âge, „Medium Aevum Quotidianum” 1988, vol. 13, s. 28-47.

Plouvier L., Le «letuaire», une confiture du bas Moyen Âge, [w:] Du manuscrit à la table. Essais sur la cuisine au Moyen Âge et répertoire des manuscrits médiévaux contenant des recettes culinaires, sous la dir. de C. Lambert, Montréal 1992, s. 243-256.

Plouvier L., Le rôle d’al-Andalus dans la transmission des connaissances de l’Orient vers l’Occident.

L’exemple de la confiserie, „Horizons Maghrébins” 2006, vol. 55, s. 30-47, https://doi.org/10.3406/horma.2006.2373. DOI: https://doi.org/10.3406/horma.2006.2373

Santoro D., Lo speziale siciliano tra continuità e innovazione. Capitoli e costituzioni dal XIV al XVI secolo, „Mediterranea. Ricerche storiche” 2006, vol. 3, no. 8, s. 465-484.

Savage-Smith E., Medycyna, [w:] Historia nauki arabskiej, t. 3: Technika, alchemia, nauki przyrodnicze i medycyna, red. R. Rashed, we współpr. z R. Morelonem, przeł. J. Kozłowska, K. Pachniak, Warszawa 2005, s. 161-221.

Silberman H.C., Un électuaire d’Avicenne ou de la difficulté d’identifier les constituants de médicaments antiques, „Revue d’Histoire de la Pharmacie” 1994, vol. 82, no. 301, s. 132-147, https://doi.org/10.3406/pharm.1994.3835. DOI: https://doi.org/10.3406/pharm.1994.3835

Speziale, Treccani, [on-line:] [https://www.treccani.it/vocabolario/speziale] – 4 XII 2019.

Speziale2, Treccani, [on-line:] [https://www.treccani.it/vocabolario/speziale2] – 4 XII 2019.

Spezie, Treccani, [on-line:] [https://www.treccani.it/ vocabolario/spezie] – 4 XII 2019.

The Florentine Celebrations of 1459, transl. N. Newbigin, „Letteratura italiana antica” 2011, vol. 12, s. 17-135.

Downloads

Published

2022-07-20

How to Cite

Hryszko, R. (2022). „O sztuce cukrowej”, czyli dlaczego piętnastowieczni aptekarze włoscy wytwarzali słodycze?. Studia Historyczne, 63(1(249), 5–19. https://doi.org/10.12797/SH.63.2020.01.01

Issue

Section

Articles