Grzeczność językowa w listach Katarzyny Smreczyńskiej do syna Władysława Orkana
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.20.2025.39.08Słowa kluczowe:
politeness, etiquette, epistolographyAbstrakt
LINGUISTIC POLITENESS IN THE LETTERS OF KATARZYNA SMRECZYŃSKA TO HER SON WŁADYSŁAW ORKAN
The article discusses the formulas of linguistic politeness in Katarzyna Smreczyńska’s letters to her son, Władysław Orkan. The text is based on the results of research on Polish linguistic etiquette and old epistolography. The analysis covered performative speech acts typical of the issue. The use of polite formulas served to emphasise the personal bond between the dialogue participants. It was responsible for maintaining contact in an indirect communication situation, which proves the power of the phatic function in letters. The text attempts to answer the question of how the letter writers influenced communication etiquette. Katarzyna Smreczyńska’s addition of random writers influenced the pace of exchange of correspondence and required acts of politeness (for example, justifying her tardiness). The participation of intermediaries writing down the text made it possible to initiate etiquette acts that went beyond the conventional composition of a letter.
Pobrania
Bibliografia
Brocki M., 2001, Język ciała w ujęciu antropologicznym, „Kreatywność”, Wrocław.
Kita M., 2016, „Grzeczność wszystkim należy, lecz każdemu inna”. O wielości odmian grzeczności językowej, „Postscriptum Polonistyczne” nr 1: Polacy w/o Australii, s. 193–212.
Kuciel-Frydryszak J., 2023, Chłopki. Opowieść o naszych babkach, Warszawa.
Marcjanik M., 2012, Etykieta językowa, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, wyd. 4, Lublin, s. 281–291.
Olma M., 2013, Językowe realizacje aktów dyrektywnych w korespondencyjnych kontaktach familijnych dziewiętnastego stulecia, [w:] P. Borek, M. Olma (red.), Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 4: Stulecia XVI–XIX. Perspektywa historycznoliteracka i językowa, „Biblioteka Tradycji”, seria II, nr 132, Kraków, s. 293–303.
Orkan W., 1953, Konwenans wsiowy, [w:] idem, Wybór pism, oprac. J. Błoński, S. Góra, Kraków, s. 451–452.
Ożóg K., 2014a, Rytualizacja w języku władzy komunistycznej PRL, [w:] I. Kamińska-Szmaj, T. Piekot, M. Poprawa (red.), Język polityki – historia i współczesność, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 3694, „Oblicza Komunikacji”, nr 7, Wrocław, s. 37–50.
Ożóg K., 2014b, Współczesna polska grzeczność językowa a postmodernizm, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis” 167, „Studia Linguistica” IX, s. 49–60.
Pigoń S., 1958, Władysław Orkan. Twórca i dzieło, Kraków.
Rachwałowa M., 2002, Grzecznościowe akty mowy w korespondencji W. Orkana z matką, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis” 6, „Studia Linguistica” I, s. 307–313.
Sikora K., 2010, Grzeczność językowa wsi, cz. 1: System adresatywny, Kraków.
Sikora K., 2020, Życzenie w gwarze i kulturze wsi, „Biblioteka LingVariów”, t. 29, Kraków. DOI: https://doi.org/10.12797/10.12797/9788381382878
SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
Skudrzyk A., 2007, Normy grzecznościowych zachowań językowych (etykieta językowa, savoir-vivre, bon ton, dobre wychowanie, grzeczność językowa), [w:] A. Achtelik, J. Tambor (red.), Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, Katowice, s. 105–122.
Skwarczyńska S., 1937/2006, Teoria listu, „Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie”, dział 1, t. 9, z. 1, Lwów; na podst. pierwodruku oprac. E. Feliksiak, M. Leś, „Poetyka i Horyzonty Tradycji”, nr 3, Białystok.
Ziejka F., 1988, Przedmowa, [w:] idem (red.), Dialog serdeczny. Korespondencja Władysława Orkana i Katarzyny Smreczyńskiej, Warszawa, s. 5–19.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Krzysztof Waśkowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
