Formuła wyrażania szacunku w strukturze osiemnastowiecznego listu polskiego

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.07

Słowa kluczowe:

formuła wyrażania szacunku, grzeczność językowa, epistolografia, język polski w XVIII wieku

Abstrakt

The Honorificative Formula in 18th c. Polish Letters

The paper discusses, from the formal, semantic, pragma- and sociolinguistic point of view, the honorificative formula that constituted one of the components of the final part of an epistolary Polish text of the 18th century. Most commonly, it took the shape of a conventionalized phrase which consisted of the preposition z (‘with’), an adjective, and a noun; e.g. z prawdziwym szacunkiem ‘with true respect’. The formula was syntactically dependent, as it was part of a larger whole – nearly always the subscription, i.e. the broadly understood signature of the author of the letter. The lexical composition of the formula showed considerable diversity. The nouns that constituted it include estymacja ‘esteem’, poważenie ‘reverence’, szacunek ‘respect’, weneracja ‘veneration’, and others. The attributes that described the main stem of the formula were also characterized by notable semantic diversity. Moreover, the honorificative formula could also appear in the form of a Latin quotation, e.g. profundo cultu. The usage of the formula depended on social and situational factors, namely it was used in letters to people of equal or higher social status (e.g. to members of princely families), as well as in highly official situations.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Brajerski T., 1961, O języku „Pieśni” Konstancji Benisławskiej, „Rozprawy Wydziału Historyczno-Filologicznego Towarzystwa Naukowego KUL”, 22, Lublin.

Budrewicz T., 2000, Intytulacje i submisje w listach pisanych do Józefa Ignacego Kraszewskiego, [w:] J. Sztachelska, E. Dąbrowicz (red.), Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX, Białystok, s. 193–209.

Cybulski M., 2001, Formy nawiązania i zakończenia kontaktu w dawnej polszczyźnie (w XVI–XVIII wieku), [w:] A. Kowalska, O. Wolińska (red.), Studia historycznojęzykowe, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, „Prace Językoznawcze”, 26, Katowice, s. 29–36.

Cybulski M., 2003, Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej, Łódź.

Cybulski M., 2005, Obyczaje językowe w dobie średniopolskiej, [w:] S. Borawski (red.), Rozprawy o historii języka polskiego, Zielona Góra, s. 149–211.

Cybulski M., 2010, Podziały społeczne i terytorialne odzwierciedlone w formułach dawnej etykiety językowej, [w:] M. Kuźmicki, M. Osiewicz (red.), Żywe problemy historii języka, „Prace Komisji Językoznawczej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wydział Filologiczno-Filozoficzny”, t. 55, Poznań, s. 99–116.

Kałkowska A., 1982, Struktura składniowa listu, „Prace Instytutu Języka Polskiego”, 47, Wrocław.

Karszniewicz-Mazur A., 1988, Zapożyczenia leksykalne ze źródła niemieckiego we współczesnej polszczyźnie, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 736, „Germanica Wratislaviensia”, 59, Wrocław.

Książek E., 2008, Tekst epistolarny w świetle etykiety językowej, „Prace Monograficzne Akademii Pedagogicznej im. KEN w Krakowie”, nr 478, Kraków.

Olma M., 2009, Językowe ekwiwalenty gestów w korespondencji małżeńskiej Heleny Pawlikowskiej, „LingVaria” nr 1 (7), s. 193–204.

Pawłowska A., 2014, Formuły werbalne polskiej etykiety językowej od połowy XVIII do lat sześćdziesiątych XIX wieku. Analiza socjolingwistyczna, Łodź.

Rybicka-Nowacka H., 1973, Rzeczowniki zapożyczone z łaciny w języku polskim XVII wieku (na materiale literatury pamiętnikarskiej), „Prace Językoznawcze PAN”, t. 70, Wrocław.

SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

Sicińska K., 2013, Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii), Łódź.

Sicińska K., 2017, Formuły subskrypcji w korespondencji z terenu Kresów Południowo-Wschodnich (XVII–XVIII wiek). Cz. 1, [w:] P. Borek, M. Olma (red.), Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. VII: Literatura, historia, język, „Biblioteka Tradycji”, Seria Druga, nr 154, Kraków, s. 277–298.

SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1958–1969.

SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1807–1814, [on-line:] http://kpbc.umk.pl/dlibra/publication?id=8173&from=&dirids=1&tab=1&lp=1&QI= (dostęp: 14 VII 2019).

Sł-p: M. Plezia (red.), Słownik łacińsko-polski, Warszawa 1959–1979.

SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1900–1927, [on-line:] http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/publication?id=254 (dostęp: 14 VII 2019).

Szczepankowska I., 1999, Składnia XVIII-wiecznej polszczyzny kresowej wobec wpływów obcych (na materiale korespondencji K.S. Radziwiłła), [w:] B. Nowowiejski (red.), Polszczyzna północno wschodnia, 2, Białystok, s. 263–277.

Wojtak M., 1992, Wybrane elementy staropolskiej etykiety językowej, [w:] J. Anusiewicz, M. Marcjanik (red.), Polska etykieta językowa, „Język a kultura”, t. 6, Wrocław, s. 33–40.

Wojtak M., 1999, Staropolska etykieta językowa jako obraz relacji międzyludzkich (wybrane zagadnienia), [w:] A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski (red.), Przeszłość w językowym obrazie świata, „Czerwona Seria” Instytutu Filologii Polskiej UMCS, 13, Lublin, s. 205–216.

Pobrania

Opublikowane

2019-11-29

Jak cytować

Sicińska, K. (2019) „Formuła wyrażania szacunku w strukturze osiemnastowiecznego listu polskiego”, LingVaria, 14(28), s. 107–119. doi: 10.12797/LV.14.2019.28.07.

Numer

Dział

Polszczyzna historyczna