Dekolonialność a nuklearne dziedzictwo Czarnobyla
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.86.02Keywords:
Ukraine, war, heritage, decoloniality, nuclear cultureAbstract
DECOLONIALITY AND THE NUCLEAR HERITAGE OF CHORNOBYL
In the early spring of 2022, images from the Chornobyl Exclusion Zone circulated around the world, awakening a dormant fear of the nuclear threat in Western societies. The reality of the unpredictability of the consequences of military action in the Zone unveiled new perspectives for interpreting the Chornobyl legacy in the context of causality – from the strategies of physical protection to deconstruction of existing narrations. The article aims to conceptualise the dissonances of the Chornobyl nuclear heritage in the optics of the postcolonial perspective. The discussion begins with a presentation of the main assumptions of critical heritage studies as a framework for a presentation of Chornobyl as a cultural nuclear heritage. The analysis of a case study offers an insight into the process of revisiting heritage in relation to changing socio-political conditions. It also contributes to the wider discussion on decoloniality of the post-soviet
world.
Downloads
References
Aleksijewicz S., Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości, przeł. J. Czech, Wołowiec 2018.
Aleksijewicz S., Krzyk Czarnobyla, przeł. L. Wołosiuk, Warszawa 2000.
Andruchowycz J., Czarnobyl, mafia i ja, [w:] J. Andruchowycz, Ostatnie terytorium. Eseje o Ukrainie, przeł. O. Hnatiuk, K. Kotyńska, L. Stefanowska, Wołowiec 2002.
Asadovskiy N., Zona otchuzhdeniya: kto i pochemu blokiruyet zakrytiye kriminal’nykh skhem v Chernobyle?, Antikor [Асадовский Н., Зона отчуждения: кто и почему блокирует закрытие криминальных схем в Чернобыле?, Антикор, 10 II 2020, [online] https://antikor.com.ua/articles/358008-zona_otchuhdenija_kto_i_pochemu_blokiruet_zakrytie_kriminaljnyh_shem_v_chernobyle.
Auclair E., Fairclough G., Theory and Practice in Heritage and Sustainability: Between Past and Future, London–New York 2015. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315771618
Banaszkiewicz M., Tourism and Heritage in the Chornobyl Exclusion Zone, London 2022, https://doi.org/10.4324/9781003189596. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003189596
Banaszkiewicz M., The Transgressive Approach to the Dark Tourism Experience: Stalkerism in the Chernobyl Exclusion Zone, „Polish Sociological Review” 2022, vol. 219, no. 3, s. 519-522, https://doi.org/10.26412/psr219.05.
Banaszkiewicz M., Turystyka w miejscach kłopotliwego dziedzictwa, Kraków 2018.
Banaszkiewicz M., Duda A., To Be a S.T.A.L.K.E.R.: On Architecture, Computer Games and Tourist Experience in the Chernobyl Exclusion Zone, [w:] Tourism Fictions, Simulacra and Virtualities, red. M. Gravari-Barbas, N.H.H. Graburn, J.-F. Staszak, London 2020, https://doi.org/10.4324/9780429278952-11. DOI: https://doi.org/10.4324/9780429278952-11
Bazhan O., Kohut A., Boryak H., Chornobyl’s’ke dos’je KGB: suspil’ni nastroji. CHAES u postavarijnyj period. Zbirnyk dokumentiv pro katastrofu na Chornobyl’s’kij AES, Kyyiv [Бажан O., Когут A., Боряк Г., Чорнобильське досьє КҐБ. суспільні настрої. ЧАЕС у поставарійний період. Збірник документів про катастрофу на Чорнобильській АЕС, Київ] 2019.
Briukhovetska O., Nuclear Belonging. „Chernobyl” in Belarusian, Ukrainian (and Russian) Films, [w:] Contested Interpretations of the Past in Polish, Russian, and Ukrainian Film: Screen as Battlefield, red. S. Brouwer, Leiden 2016, https://doi.org/10.1163/9789004311749_008. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004311749_008
Brown K., Czarnobyl. Instrukcje przetrwania, przeł. T.S. Gałązka, Wołowiec 2019.
Carrigan M., Dark Tourism and Postcolonial Studies: Critical Intersections, „Postcolonial Studies” 2014, vol. 17, no. 3, https://doi.org/10.1080/13688790.2014.993425. DOI: https://doi.org/10.1080/13688790.2014.993425
Domaradzki J., Korupcja w Zonie, Licznik Geigera, 27 VII 2020, [online] https://licznikgeigera.pl/korupcja-w-zonie-felieton-jacka-domaradzkiego/.
Dziedzictwo kulturowe w kontekście wyzwań zrównoważonego rozwoju, red. M. Pawleta, A. Marciniak, Kraków–Poznań 2021.
The Future of the Soviet Past. The Politics of History in Putin’s Russia, red. A. Weiss-Wendt, N. Adler, Bloomington 2021, https://doi.org/10.2307/j.ctv21hrjhv. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv21hrjhv
Gawroński S. i in., A Relic of Communism, an Architectural Nightmare or a Determinant of the City’s Brand? Media, Political and Architectural Dispute over the Monument to the Revolutionary Act in Rzeszów (Poland), „Arts” 2021, vol. 10, no. 1. DOI: https://doi.org/10.3390/arts10010008
Giblin J., Critical Approaches to Post-Colonial (Post-Conflict) Heritage, [w:] The Palgrave Handbook of Contemporary Heritage Research, red. E. Waterton, S. Watson, London 2015, https://doi.org/10.1057/9781137293565_20. DOI: https://doi.org/10.1057/9781137293565_20
Gundorova T., W jaki sposób peryferie rozmawiają między sobą albo teoria postkolonialna pozbawiona „Centrum”, „Porównania” 2014, vol. 15, https://doi.org/10.14746/p.2014.15.10879. DOI: https://doi.org/10.14746/p.2014.15.10879
Harrison R., Heritage: Critical Approaches, Abingdon 2012. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203108857
Harrison R., Schofield J., After Modernity: Archaeological Approaches to the Contemporary Past, Oxford 2010. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780199548071.001.0001
Head of State Signed a Decree on the Development of the Chernobyl Exclusion Zone, President of Ukraine, 10 VII 2019, [online] https://www.president.gov.ua/en/news/glavaderzhavi-pidpisav-ukaz-shodo-rozvitku-chornobilskoyi-z-56321.
Heller M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, Kraków 2015.
Higginbotham A., O północy w Czarnobylu. Nieznana prawda o największej nuklearnej katastrofie, przeł. R. Filipowski, Kraków 2019.
Hundorova T., The Post-Chornobyl Library. Ukrainian Postmodernism of the 1990s., Academic Studies Press, 26 XI 2019, [online] https://www.academicstudiespress.com/ukrainianstudies/the-post-chornobyl-library, https://doi.org/10.1515/9781644692394. DOI: https://doi.org/10.1515/9781644692394
Kaspersky T., Radioactive Waste Challenge for European Integration and Enlargement: Soviet Nuclear Legacy in Central and Eastern Europe After 1989, EuropeNow, 7 V 2019, [online] https://www.europenowjournal.org/2019/05/06/radioactive-waste-challenge-for-european-integration-and-enlargement-soviet-nuclear-legacy-in-central-and-eastern-europeafter-1989/.
Kirshenblatt-Gimblett B., Destination Culture. Tourism, Museums, and Heritage, Berkeley 2009.
Klekot E., Polityczny wymiar dziedzictwa kultury, [w:] Kultura w stosunkach międzynarodowych, t. 2: Pułapki kultury, red. G. Michałowska, J. Nakonieczna, H. Schreiber, Warszawa 2014, https://doi.org/10.31338/uw.9788323515180.pp.46-62. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323515180.pp.46-62
Kłopotliwe dziedzictwo? Architektura Trzeciej Rzeszy w Polsce, red. J. Purchla, Ż. Komar, Kraków 2020.
Kołodziejczyk D., Postkolonialny transfer na Europę Środkowo-Wschodnią, „Teksty Drugie” 2010, no. 5.
Konior A., Zarządzanie dziedzictwem kulturowym w kontekście rewitalizacji obszarów poprzemysłowych, Kraków 2021.
Konwencja ramowa Rady Europy o wartości dziedzictwa kulturowego dla społeczeństwa, Dz.U. 2023.396, Faro, 27 X 2005, [online] https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/konwencja-ramowa-rady-europy-o-wartosci-dziedzictwa-kulturowego-dla-21801205.
Kostin I., Johnson T., Czarnobyl. Spowiedź reportera, przeł. W. Melech, Warszawa 2019.
Kronenberg M., Turystyka dziedzictwa przemysłowego – próba sprecyzowania terminologii, [w:] Dziedzictwo przemysłowe jako strategia rozwoju innowacyjnej gospodarki. IV Międzynarodowa Konferencja Naukowo Praktyczna, Zabrze, 6-7 wrzesień [!] 2007, red. T. Burzyński, Katowice 2007.
Labadi S., Rethinking Heritage for Sustainable Development, London 2022. DOI: https://doi.org/10.14324/111.9781800081925
Learning the Nuclear. Educational Tourism in (Post)Industrial Sites, red. N. Mažeikienė, Berlin 2021, https://doi.org/10.3726/9783631847343.003.0006. DOI: https://doi.org/10.3726/9783631847343.003.0006
Liu Y., Dupre K., Jin X., A Systematic Review of Literature on Contested Heritage, „Current Issues in Tourism” 2020, vol. 24, no. 4, https://doi.org/10.1080/13683500.2020.1774516. DOI: https://doi.org/10.1080/13683500.2020.1774516
Memory and Change in Europe. Eastern Perspectives, red. M. Pakier, J. Wawrzyniak, New York 2018.
Merta-Staszczak A., Niechciane dziedzictwo. Nieruchomości zabytkowe na Dolnym Śląsku w latach 1945-1989, Warszawa 2018.
Mignolo W., Local Histories/Global Designs. Coloniality, Subaltern Knowledges, and Border Thinking, Princeton 2012, https://doi.org/10.23943/princeton/9780691156095.001.0001. DOI: https://doi.org/10.23943/princeton/9780691156095.001.0001
Moniak A., Suszczewicz M., Przestrzeń kulturowa i niechciane dziedzictwo garnizonów poradzieckich na pograniczu Polski i Niemiec, „Turystyka Kulturowa” 2018, vol. 2, [online] http://turystykakulturowa.org/ojs/index.php/tk/article/view/934.
Petryna A., Life Exposed: Biological Citizens after Chernobyl, Princeton 2013, https://doi.org/10.23943/princeton/9780691151663.001.0001v. DOI: https://doi.org/10.23943/princeton/9780691151663.001.0001
Plokhy S., Czarnobyl. Historia nuklearnej katastrofy, przeł. M. Fedyszak, Kraków 2020.
Po Czarnobylu. Miejsce katastrofy w dyskursie współczesnej humanistyki, red. I. Boruszkowska i in., Kraków 2017.
Portnov A., Memory Wars in Post-Soviet Ukraine (1991-2010), [w:] Memory and Theory in Eastern Europe, red. U. Blacker, A. Etkind, J. Fedor, New York 2013. DOI: https://doi.org/10.1057/9781137322067_12
Pres-relizy ta zvity – Obiznanist’ ukrayintsiv shchodo avariyi na Chornobyl’s’kiy AES, Kyyivs’kyy Mizhnarodnyy Instytut Sotsiolohiyi [Прес-релізи та звіти – Обізнаність українців щодо аварії на Чорнобильській АЕС], Київський Міжнародний Інститут Соціології, 10 V 2021, [online] https://kiis.com.ua/?lang=ukr&cat=reports&id=1038&page=1.
Pro deyaki pytannya rozvytku terytoriy, shcho zaznaly radioaktyvnoho zabrudnennya vnaslidok Chornobyl’s’koyi katastrofy, Verkhovna Rada Ukrayiny. Zakonodavstvo Ukrayiny [Про деякі питання розвитку територій, що зазнали радіоактивного забруднення внаслідок Чорнобильської катастрофи, Верховна Рада України. Законодавство України], 10 VII 2019, [online] https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/512/2019#Text.
Riabczuk M., Czternasta od końca. Opowieści o współczesnej Ukrainie, przeł. K. Kotyńska i in., Kraków 2022.
Richter D., Chernobyl: A Stalkers’ Guide, London 2020.
Rindzevičiūtė E., Nuclear Power as Cultural Heritage in Russia, „Slavic Review” 2021, vol. 80, no. 4, https://doi.org/10.1017/slr.2022.1. DOI: https://doi.org/10.1017/slr.2022.1
Said E.W., Culture and Imperialism, New York 2012.
Sather-Wagstaff J., Heritage That Hurts: Tourists in the Memoryscapes of September 11, London 2016, https://doi.org/10.4324/9781315427539. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315427539
Sekuła P., Czarnobyl. Społeczno-gospodarcze, polityczne i kulturowe konsekwencje katastrofy jądrowej dla Ukrainy, Kraków 2014.
Sekuła P., Czarnobyl osłabił gospodarczo i propagandowo Związek Sowiecki, Licznik Geigera, 19 III 2018, [online] https://licznikgeigera.pl/pawel-sekula-czarnobyl-oslabil-gospodarczoi-propagandowo-zwiazek-sowiecki/.
Sekuła P., Katastrofa w Czarnobylu. Ukraińcy wobec tragedii 1986 roku, Poznań 2022.
Sekuła P., Likwidatorzy Czarnobyla. Nieznane historie, Warszawa 2019.
Shcherbak I., Chernobyl: A Documentary Story, New York 1989. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-19858-0
Smith L., Uses of Heritage, London 2006. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203602263
Spivak G.Ch., A Critique of Postcolonial Reason: Toward a History of the Vanishing Present, Cambridge 2003.
Stanton R., Stalker 2 Renamed Heart of Chornobyl to Reflect Ukrainian Spelling, PC Gamer, 14 III 2022, [online] https://www.pcgamer.com/stalker-2-renamed-heart-of-chornobyl-to-reflect-ukrainian-spelling.
Stone P., Dark Tourism, Heterotopias and Post-Apocalyptic Places: The Case of Chernobyl, [w:] Dark Tourism and Place Identity. Managing and Interpreting Dark Places, red. L. White, E. Frew, London–New York 2013.
Tlostanova M., Postsocialist ≠ Postcolonial? On Post-Soviet Imaginary and Global Coloniality, „Journal of Postcolonial Writing” 2012, vol. 48, no. 2, https://doi.org/10.1080/17449855.2012.658244. DOI: https://doi.org/10.1080/17449855.2012.658244
Wendland A.V., Nuclearizing Ukraine – Ukrainizing the Atom, „Cahiers du monde russe” 2019, vol. 60, no. 2-3, https://doi.org/10.4000/monderusse.11212. DOI: https://doi.org/10.4000/monderusse.11212
Wendland A.V., Zaporizhzhia as a Symbol: Russia Attacks Ukrainian Modernity, „Osteuropa” 2022, vol. 72, no. 6-8, https://doi.org/10.35998/oe-2022-0147. DOI: https://doi.org/10.35998/oe-2022-0147
Wollentz G., May S., Holtorf C., Högberg A., Toxic Heritage: Uncertain and Unsafe, [w:] Heritage Futures. Comparative Approaches to Natural and Cultural Heritage Practices, red. R. Harrison i in., London 2020, https://doi.org/10.2307/j.ctv13xps9m.25. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv13xps9m.25
Xie P.F., Industrial Heritage Tourism, Blue Ridge Summit 2015, https://doi.org/10.21832/9781845415143. DOI: https://doi.org/10.21832/9781845415143
Zawiła M., Dziedziczynienie przedwojennych cmentarzy na terenach postmigracyjnych Polski, Kraków 2019.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
