Nauczanie języka ormiańskiego na Uniwersytecie Lwowskim w latach 1904-1939
DOI:
https://doi.org/10.12797/LH.07.2020.07.06Słowa kluczowe:
Armenian language, University of Lwów, Armenian studies, Bogdan Dawidowicz, Garabed Keuprulian, Andrzej Gawroński, Jerzy KuryłowiczAbstrakt
Pierwsze próby wprowadzenia lektoratu języka ormiańskiego na UniwersytecieLwowskim zrodziły się na początku XX wieku. W latach 1904-1933 prowadziłgo ksiądz Bogdan Dawidowicz. Na zajęcia uczęszczali klerycy archidiecezjiormiańskokatolickiej, językoznawcy, orientaliści oraz wolni słuchacze. Studenci zapoznawalisię z gramatyką i literaturą ormiańską, między innymi z dziełami Mojżeszaz Chorenu i twórczością Raffiego (Hakoba Melika Hakobiana), oraz ze specyfikąrozwoju języka ormiańskiego w Polsce. Po śmierci księdza Dawidowicza lektoratkontynuował Garabed Keuprulian, koncentrując się na języku zachodnioormiańskim.W okresie międzywojennym wykłady z języka i klasycznej literatury ormiańskiejprowadził na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie Andrzej Gawroński,natomiast Jerzy Kuryłowicz wykładał język staroormiański w ujęciu historyczno-porównawczym.W omawianym okresie środowisko uniwersyteckie we Lwowie orazdziałacze Archidiecezjalnego Związku Ormian podejmowali również inicjatywywydawnicze mające na celu popularyzację wiedzy i pogłębienie studiów z zakresujęzyka ormiańskiego.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: zespół 304, C.K. Ministerstwo Wyznań i Oświaty w Wiedniu, sygn. 116u, Armenische sprache (1904)
Archiwum Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich w Warszawie: Spuścizna abpa Józefa Teodorowicza, t. 128, korespondencja
[Derżawnyj] Deržavnij arhіv Lʹvіvsʹkoї oblastі we Lwowie: f. 26, op. 5, sp. 334, teczka personalna Andrzeja Gawrońskiego; sp. 541, teczka personalna Bogdana Dawidowicza; sp. 841, teczka personalna Garabeda Keupruliana; sp. 1023, teczka personalna Jerzego Kuryłowicza; f.. 26, op. 7, sp. 508, protokoły posiedzeń Rady Profesorów [Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Lwowskiego] w roku akademickim 1903/04; sp. 509, sprawozdania z pracy seminariów, korespondencja z Ministerstwem Wyznań i Oświaty [w Wiedniu], Namiestnictwem we Lwowie o powołaniu nowych katedr, wprowadzeniu języka ormiańskiego, warunkach dopuszczenia kobiet do studiowania farmacji, uczestnictwa w kongresie archeologów i in[ne] materiały dotyczące spraw naukowych i porządku pracy administracyjnej; sp. 809, autobiografie i biografie 23 profesorów Wydziału Filozoficznego Chybińskiego, Ułaszyna, Kleinera, Bulandy, Czekanowskiego, Fischera, Steinhausa i in[nych]; sp. 1365, protokoły (kopie) posiedzeń Rady Wydziału [Filozoficznego] za rok akademicki 1933/34; f. 26, op. 15, sp. 1007, katalog studentów I-IV roku (1906-1907)
Źródła drukowane
C. K. Uniwersytet imienia Cesarza Franciszka I we Lwowie. Program wykładów w półroczu zimowym 1904/1905-1918/1919, Lwów 1904-1918
C. K. Uniwersytet imienia Cesarza Franciszka I we Lwowie. Program wykładów w półroczu letnim 1904/1905-1917/1918, Lwów 1905-1918
Catalogus universi cleri et schematismus archidioecesis Leopoliensis ritus armenocatholici Anno 1905, Leopoli 1905
Donigiewicz S., Gramatyka języka ormiańskiego, 1, Język staroormiański, Lwów 1929 (reprint: Gliwice 1973), powielany rękopis
Drugi lektorat języka ormiańskiego w Polsce, „Gregoriana”, 1936, 3-4, s. 157
Janusz B., O potrzebie założenia we Lwowie „Ormiańskiego Muzeum Diecezjalnego”, w: Pamiętnik V. Zjazdu Delegatów Związku Muzeów w Polsce odbytego w Tarnowie w dn[iach] 12-13 czerwca 1930, red. M. Piotrowski, Kraków 1930, s. 36-41
Kronika, „Posłaniec św. Grzegorza”, 5, 1931, 50, s. 120
Kronika. Lektorat języka ormiańskiego, „Posłaniec św. Grzegorza”, 4, 1930, 40-41, s. 164
Lektorat języka ormiańskiego na U[niwersytecie] J[ana] K[azimierza], „Gregoriana”, 1938, 4, s. 274
Sprawozdanie z działalności Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu J. Piłsudskiego za rok akad[emicki] 1935-1936, Warszawa 1937
Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Program wykładów na rok akademicki 1923/1924-1938/1939, Lwów 1923-1938
Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Program wykładów na Wydziale Filozoficznym w trymestrze 3 roku akademickiego 1923/1924, Lwów 1924
Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Program wykładów w 1 i 2 trymestrze roku akademickiego 1920/1921-1922/1923, Lwów 1920-1922
Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Program wykładów w 3 trymestrze roku akademickiego 1920/1921-1922/1923, Lwów 1921-1923
Uniwersytet we Lwowie. Program wykładów w półroczu letnim 1918/1919-1919/1920, Lwów 1919-1920
Uniwersytet we Lwowie. Program wykładów w półroczu zimowym 1919/1920, Lwów 1919
Wójcik-Keuprulian B., Korespondencja do Szwajcarii. Listy do Henryka Opieńskiego (1925-37) i Ludwika Bronarskiego (1929-38), oprac. M. Sieradz, Warszawa 2018
Z kroniki żałobnej. Śp. inż. Garabed Keuprulian, „Posłaniec św. Grzegorza”, 13, 1939, 3, s. 130-131
Z piśmiennictwa. Gramatyka języka ormiańskiego, „Posłaniec św. Grzegorza”, 4, 1930, 36-37, s. 103
Z piśmiennictwa. Gramatyka języka ormiańskiego, 1, Język staroormiański, „Posłaniec św. Grzegorza”, 4, 1930, 32-33, s. 20
Z życia naszego Związku, „Posłaniec św. Grzegorza”, 12, 1938, 4, s. 82-83
Opracowania
[Ajdynian A.] Aytënean A., K’nnakan k’erakanowt’iwn ašxarhabar kamardi hayerēn lezowi [Krytyczna gramatyka świeckiego, czyli współczesnego języka ormiańskiego], Վիէննա [Wiedeń] 1866
[Ajdynian A.] Aytënean A., Oskedarean grabari ëndarjak k’erakanowt’iwn, [Obszerna gramatyka staroormiańskiego języka złotego wieku], Vienna [Wiedeń] 1884
[Ajdynian A., Czałychian W.] Aytënean A., Čalëxean V., K’erakanowt’iwn Haykaznean lezowi handerj p’op’oxmambk’ ew yawelowaçovk’ [Gramatyka języka narodu ormiańskiego wraz ze zmianami i uzupełnieniami], Vienna [Wiedeń] 1885
Barącz S., Rys dziejów ormiańskich, Tarnopol 1869
Bibliografia prac prof. dra Eugeniusza Słuszkiewicza (1927–1973), oprac. A. i E. Ługowscy, w: Księga pamiątkowa ku czci Eugeniusza Słuszkiewicza, red. J. Reychman, Warszawa 1974, s. 9-19
Brugmann K., Delbrück B., Grundriß der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen, Strassburg 1886-1900, https://doi.org/10.1515/9783111600550
Donigiewicz S., Dzieje nauczania języka ormiańskiego w Polsce i historia lektoratu tegoż języka w Uniwersytecie J[ana] K[azimierza] we Lwowie, „Posłaniec św. Grzegorza”, 7, 1933, 3-4, s. 35-38
Donigiewicz S., Śp. Ksiądz Bogdan Dawidowicz, „Rocznik Orientalistyczny”, 1934, 8, s. 201-202
Donigiewicz S., Śp. Prof. dr Roman Barącz, „Posłaniec św. Grzegorza”, 5, 1931, 44, s. 3-7
Gawroński A., Język Ormian polskich, w: Język polski i jego historia z uwzględnieniem innych języków na ziemiach polskich, 2, red. H. Ułaszyn et al., Kraków 1915, s. 452-455
Gramatyka języka ormiańskiego, „Posłaniec św. Grzegorza”, 3, 1929, 31, s. 176
Heinz A., Profesor Jerzy Kuryłowicz. Wspomnienie pośmiertne, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, 37, 1980, s. 3-7
Hübschmann H., Armenische Grammatik, Leipzig 1895
Hübschmann H., Armenische Studien, Leipzig 1883
Kainz C., Praktische Grammatik der armenischen Sprache für den Selbstunterricht. 1, Classische Sprache, 2, Neu-armenische Sprache mit einem neu-armenisch-deutschen und deutsch-neu-armenischen Wörterbuch und zahlreichen Lesestücken, Wien 1891
Kajetanowicz D., La cathédrale arménienne de Lwów et son entourage. Guide, Lwów 1931
[Ketik H.], Կէտիկ Հ., Ապագա հայերէնագէտներ [Przyszli armeniści], „Հանդէս Ամսօրեայ” [Handes Amsorya], 1905, 1, s. 28-32
Kozarynowa Z., Andrzej Gawroński (1885-1927), „Znak”, 34, 1982, 6, s. 579-604
Krzyżowski T., Archidiecezja lwowska obrządku ormiańskokatolickiego w latach 1902-1938, Kraków 2020
Lewicki K., Dawidowicz Bogdan, w: Polski słownik biograficzny, 4, Kraków 1938, s. 464
Meillet A., Esquisse d’une grammaire comparée de l’arménien classique, Vienne 1903
[Miskijan H.] Misk’č̣ean Y., Aṙjeṙn baṙagirk’ hayerēn-latinerēn i pēts dproc’ac’ (Manuale lexicon Armeno-Latinum. Ad usum scholarum), Hṙom [Rzym] 1887
Mojzesowicz M., Dawna szkoła ormiańska w Kutach, „Posłaniec św. Grzegorza”, 1, 1927, 7, s. 7-9
Nitsch K., Andrzej Gawroński, „Przegląd Współczesny”, 6, 1927, 58, s. 177-191
Nitsch K., Gawroński Andrzej (1885-1927), w: Polski słownik biograficzny, 7, Kraków 1948-1958, s. 325-328
Pedersen H., Armenisch und die Nachbarsprachen, „Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung”, 39, 1904, s. 334-485
Pedersen H., Zur armenischen Sprachgeschichte, „Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung”, 38, 1902, s. 194-240
Petermann J. H., Brevis linguae armeniacae: grammatica, litteratura, chrestomathia cum glossario: in usum praelectionum et studiorum privatorum, Berolini 1872
Pisowicz A., Gramatyka ormiańska (grabar – aszcharabar), Kraków 2014, https://doi.org/10.12797/8371884893
Pisowicz A., Znajomość języka i literatury ormiańskiej w Polsce w XIX i XX wieku, „Przegląd Orientalistyczny”, 1999, 3-4, s. 187-194
Słownik ormiańsko-polski, „Posłaniec św. Grzegorza”, 12, 1938, 4, s. 82
Słuszkiewicz E., Andrzej Gawroński (w czterdziestolecie zgonu), w: Szkice z dziejów polskiej orientalistyki, red. J. Reychman, Warszawa 1969, s. 173-215
Słuszkiewicz E., O charakterze języka ormiańskiego, jego pokrewieństwa z innymi językami i fazach rozwojowych, „Posłaniec św. Grzegorza”, 8, 1934, 3-4, s. 21-27
Słuszkiewicz E., Wspomnienie o Andrzeju Gawrońskim. W dziesięciolecie zgonu, „Rocznik Orientalistyczny”, 1936, 12, s. 216-230
Stopka K., Nieznane karty z dziejów szkolnictwa Ormian polskich. Szkoła kościelna (tybradun) do XVII wieku, w: Virtuti et ingenio. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Julianowi Dybcowi, red. A. K. Banach, Kraków 2013, s. 477-498
Stopka K., Tożsamość Ormian w Galicji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, „Prace Historyczne”, 2017, 2, s. 335-355, https://doi.org/10.4467/20844069PH.17.018.6261
Śp. Andrzej Gawroński, „Rocznik Orientalistyczny”, 1926, 4, [wyd. 1928], s. I-VII
Tryjarski E., Eugeniusz Słuszkiewicz – najwybitniejszy armenista polski (1901–1981), „Przegląd Orientalistyczny”, 1983, 1-4, s. 11-19
Tryjarski E., Ze studiów nad rękopisami i dialektem kipczackim Ormian polskich, 2,
O nauce języków obcych w Kolegium teatyńskim we Lwowie, „Rocznik Orientalistyczny”, 1960, 23, 2, s. 30-55
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
