Osłabiona granica – ekspresje świata demonicznego w przestrzeni domu na podstawie przekazów folklorystycznych i etnograficznych z XIX i XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.58.16Keywords:
house, folk demonology, transgressionAbstract
Weakened Border – Expressions of Demonic World in the House Space in the Folklore and Ethnographic Materials from the 19th and the 20th Century
The article focuses on three issues: folk beliefs related to the house, magic protecting the house against demonic creatures, and the so‑called “weak boundaries”. “Weak boundaries” are places through which demonic figures enter the human world. These are mostly slits – slots in the walls, a chimney, a keyhole or a window. Small holes can be interpreted as symbols of inversion and amorphousness of the underworld.
Downloads
References
Baranowski B., W kręgu upiorów i wilkołaków, Łódź 1981.
Baudouin de Courtenay‑Ehrenkreutz C., Kilka uwag i wiadomości o etnografii województwa wileńskiego, [w:] C. Baudouin de Courtenay‑Ehrenkreutz‑Jędrzejewiczowa, Łańcuch tradycji. Teksty wybrane, Warszawa 2005.
Benedyktowicz D., Benedyktowicz Z., Symbolika domu w tradycji ludowej, cz. I., „Polska Sztuka Ludowa” 1990, t. 44, nr 3.
Bohdanowicz J., Demonologia ludowa. Relikty wierzeń w strzygonie i zmory, „Literatura Ludowa” 1994, z. 2.
Brencz A., Wielkopolski rok obrzędowy. Tradycja i zmiany, Poznań 2006.
Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1996.
Bułat J., Przestrzeń sakralna domu wiejskiego albo okno i stół, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty” 1990, t. 44, nr 4.
Chmielowski E., Czarownice, strzygi, dusze potępione, [w:] Ziemia biecka. Lud polski w powiatach gorlickim i grybowskim, Nowy Sącz 1994.
Dalewski Z., Zakładziny: obrzęd i mit. O słowiańskich zwyczajach i wierzeniach związanych z budową domu i zakładaniem miasta, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty” 1990, t. 44, nr 4.
Eliade M., Od Zalmoksisa do Czyngis‑chana, przeł. K. Kocjan, Warszawa 2002.
Fryczowa M., Tradycyjne budownictwo ludowe Kujaw, Toruń 1961.
Gaj‑Piotrowski W., Duchy i demony w wierzeniach ludowych z okolic Stalowej Woli – Rozwadowa i Tarnobrzega, Wrocław 1993.
Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 1982.
Gołębiowski Ł., Lud Polski, jego zwyczaje, zabobony, Warszawa 1830.
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 17: Lubelskie, cz. II, Wrocław–Poznań 1962.
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 46: Kaliskie i sieradzkie, Wrocław 1967.
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 52: Białoruś – Polesie, Warszawa 1968.
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 3: Kujawy, cz. I, Kraków 1978.
Kolczyński J., Jeszcze raz o upiorze (wampirze) i strzygoni (strzydze), „Etnografia Polska” 2003, t. 47, z. 1‑2.
Knoop O., Podania i opowiadania z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, „Wisła” 1895, t. 9.
Kotula F., Piece, „Polska Sztuka Ludowa” 1979, nr 3.
Kowalski A.P., Symbol w kulturze archaicznej, Poznań 1999.
Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 2007.
Kumotry diobła. Opowieści ludowe Śląska Opolskiego. Zebrała, opracowała i wstępem opatrzyła D. Simonides, Warszawa 1977.
Kunicka B., Organizacja przestrzeni domowej według tradycyjnych wyobrażeń ludowych, „Etnografia Polska” 1979, t. 23, z. 1.
Łopaciński H., Niektóre zwyczaje i obchody doroczne ludu lubelskiego, przywiązane do pewnych dni, „Wisła” 1902, t. 16, z. 3.
Łuczkowski J., Wierzenia związane z budynkiem mieszkalnym i jego wnętrzem, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1980, t. 22.
Mieletyński E., Poetyka mitu, przeł. J. Dancygier, Warszawa 1981.
Mify narodow mira, red. S.A. Tokariew, Moskwa 1987.
Mickiewicz A., Wiersze, Warszawa 1973.
Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. II, cz. 1., Warszawa 1967.
Pełka L.J., Polska demonologia ludowa, Warszawa 1987.
Pieńczak A., Sposoby rozpoznawania domniemanych czarownic (w świetle badań Polskiego Atlasu Etnograficznego), „Lud” 2008, t. 92.
Siemieński L., Podania i legendy polskie, ruskie i litewskie, Warszawa 1975.
Stachowski K., Wampir na rozdrożach. Etymologia wyrazu upiór ~ wampir w językach słowiańskich, „Rocznik Slawistyczny” 2005, t. 55.
Staniszewska Z., Lecznictwo ludowe, „Wisła” 1895, t. 9, z. 1.
Stomma L., Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku, Łódź 2002.
Szot‑Radziszewska E., Sekrety ziół. Wiedza ludowa, magia, obrzędy, leczenie, Warszawa 2005.
Świętek J., Brzozowa i okolice Zakliczyna nad Dunajcem, t. II., Wrocław 1998.
Toporow W.N., Przestrzeń i rzecz, przeł. B. Żyłko, Kraków 2003.
Udziela S., Świat nadzmysłowy ludu krakowskiego, mieszkającego po prawym brzegu Wisły, „Wisła” 1899, t. 13.
Wasilewski J.S., Po śmierci wędrować: szkic z zakresu etnologii świata znaczeń (I), „Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja” 1979, nr 3.
Wasilewski J.S., Po śmierci wędrować: szkic z zakresu etnologii świata znaczeń (II), „Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja” 1979, nr 4.
Wierciński A., Magia i religia. Szkice z antropologii religii, Kraków 2004.
Wójcicki K.W., Archiwum domowe do dziejów i literatury krajowej z rękopisów i dzieł najrzadszych, Warszawa 1856.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Robert Piotrowski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
