Osłabiona granica – ekspresje świata demonicznego w przestrzeni domu na podstawie przekazów folklorystycznych i etnograficznych z XIX i XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.58.16Keywords:
house, folk demonology, transgressionAbstract
Weakened Border – Expressions of Demonic World in the House Space in the Folklore and Ethnographic Materials from the 19th and the 20th Century
The article focuses on three issues: folk beliefs related to the house, magic protecting the house against demonic creatures, and the so‑called “weak boundaries”. “Weak boundaries” are places through which demonic figures enter the human world. These are mostly slits – slots in the walls, a chimney, a keyhole or a window. Small holes can be interpreted as symbols of inversion and amorphousness of the underworld.
Downloads
PlumX Metrics of this article
References
Baranowski B., W kręgu upiorów i wilkołaków, Łódź 1981.
Google Scholar
Baudouin de Courtenay‑Ehrenkreutz C., Kilka uwag i wiadomości o etnografii województwa wileńskiego, [w:] C. Baudouin de Courtenay‑Ehrenkreutz‑Jędrzejewiczowa, Łańcuch tradycji. Teksty wybrane, Warszawa 2005.
Google Scholar
Benedyktowicz D., Benedyktowicz Z., Symbolika domu w tradycji ludowej, cz. I., „Polska Sztuka Ludowa” 1990, t. 44, nr 3.
Google Scholar
Bohdanowicz J., Demonologia ludowa. Relikty wierzeń w strzygonie i zmory, „Literatura Ludowa” 1994, z. 2.
Google Scholar
Brencz A., Wielkopolski rok obrzędowy. Tradycja i zmiany, Poznań 2006.
Google Scholar
Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1996.
Google Scholar
Bułat J., Przestrzeń sakralna domu wiejskiego albo okno i stół, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty” 1990, t. 44, nr 4.
Google Scholar
Chmielowski E., Czarownice, strzygi, dusze potępione, [w:] Ziemia biecka. Lud polski w powiatach gorlickim i grybowskim, Nowy Sącz 1994.
Google Scholar
Dalewski Z., Zakładziny: obrzęd i mit. O słowiańskich zwyczajach i wierzeniach związanych z budową domu i zakładaniem miasta, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty” 1990, t. 44, nr 4.
Google Scholar
Eliade M., Od Zalmoksisa do Czyngis‑chana, przeł. K. Kocjan, Warszawa 2002.
Google Scholar
Fryczowa M., Tradycyjne budownictwo ludowe Kujaw, Toruń 1961.
Google Scholar
Gaj‑Piotrowski W., Duchy i demony w wierzeniach ludowych z okolic Stalowej Woli – Rozwadowa i Tarnobrzega, Wrocław 1993.
Google Scholar
Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 1982.
Google Scholar
Gołębiowski Ł., Lud Polski, jego zwyczaje, zabobony, Warszawa 1830.
Google Scholar
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 17: Lubelskie, cz. II, Wrocław–Poznań 1962.
Google Scholar
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 46: Kaliskie i sieradzkie, Wrocław 1967.
Google Scholar
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 52: Białoruś – Polesie, Warszawa 1968.
Google Scholar
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 3: Kujawy, cz. I, Kraków 1978.
Google Scholar
Kolczyński J., Jeszcze raz o upiorze (wampirze) i strzygoni (strzydze), „Etnografia Polska” 2003, t. 47, z. 1‑2.
Google Scholar
Knoop O., Podania i opowiadania z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, „Wisła” 1895, t. 9.
Google Scholar
Kotula F., Piece, „Polska Sztuka Ludowa” 1979, nr 3.
Google Scholar
Kowalski A.P., Symbol w kulturze archaicznej, Poznań 1999.
Google Scholar
Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 2007.
Google Scholar
Kumotry diobła. Opowieści ludowe Śląska Opolskiego. Zebrała, opracowała i wstępem opatrzyła D. Simonides, Warszawa 1977.
Google Scholar
Kunicka B., Organizacja przestrzeni domowej według tradycyjnych wyobrażeń ludowych, „Etnografia Polska” 1979, t. 23, z. 1.
Google Scholar
Łopaciński H., Niektóre zwyczaje i obchody doroczne ludu lubelskiego, przywiązane do pewnych dni, „Wisła” 1902, t. 16, z. 3.
Google Scholar
Łuczkowski J., Wierzenia związane z budynkiem mieszkalnym i jego wnętrzem, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1980, t. 22.
Google Scholar
Mieletyński E., Poetyka mitu, przeł. J. Dancygier, Warszawa 1981.
Google Scholar
Mify narodow mira, red. S.A. Tokariew, Moskwa 1987.
Google Scholar
Mickiewicz A., Wiersze, Warszawa 1973.
Google Scholar
Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. II, cz. 1., Warszawa 1967.
Google Scholar
Pełka L.J., Polska demonologia ludowa, Warszawa 1987.
Google Scholar
Pieńczak A., Sposoby rozpoznawania domniemanych czarownic (w świetle badań Polskiego Atlasu Etnograficznego), „Lud” 2008, t. 92.
Google Scholar
Siemieński L., Podania i legendy polskie, ruskie i litewskie, Warszawa 1975.
Google Scholar
Stachowski K., Wampir na rozdrożach. Etymologia wyrazu upiór ~ wampir w językach słowiańskich, „Rocznik Slawistyczny” 2005, t. 55.
Google Scholar
Staniszewska Z., Lecznictwo ludowe, „Wisła” 1895, t. 9, z. 1.
Google Scholar
Stomma L., Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku, Łódź 2002.
Google Scholar
Szot‑Radziszewska E., Sekrety ziół. Wiedza ludowa, magia, obrzędy, leczenie, Warszawa 2005.
Google Scholar
Świętek J., Brzozowa i okolice Zakliczyna nad Dunajcem, t. II., Wrocław 1998.
Google Scholar
Toporow W.N., Przestrzeń i rzecz, przeł. B. Żyłko, Kraków 2003.
Google Scholar
Udziela S., Świat nadzmysłowy ludu krakowskiego, mieszkającego po prawym brzegu Wisły, „Wisła” 1899, t. 13.
Google Scholar
Wasilewski J.S., Po śmierci wędrować: szkic z zakresu etnologii świata znaczeń (I), „Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja” 1979, nr 3.
Google Scholar
Wasilewski J.S., Po śmierci wędrować: szkic z zakresu etnologii świata znaczeń (II), „Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja” 1979, nr 4.
Google Scholar
Wierciński A., Magia i religia. Szkice z antropologii religii, Kraków 2004.
Google Scholar
Wójcicki K.W., Archiwum domowe do dziejów i literatury krajowej z rękopisów i dzieł najrzadszych, Warszawa 1856.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Robert Piotrowski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
