Dom nad rzeką Moskwą jako architektoniczny i literacki znak pamięci
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.12.2015.35.11Słowa kluczowe:
totalitaryzm, terror, trauma, pamięć, dom, MoskwaAbstrakt
The House on the Embankment as an Architectural and Literary Sign of Memory
The huge constructivist apartment house built in the 1930s in downtown Moscow, on the bank of the Moskva river, owes its present‑day name to Yury Trifonov’s novel The House on the Embankment (1976). Being an example of architecture typical of the Stalinist regime and a symbol of the regime’s triumph and dominance over man, the house functions as a very special character in Trifonov’s novel. It represents both individual and collective memory, shows the destructive influence of history and politics on the life of an individual and the whole nation. The House on the Embankment, related to the archetypal image of house, which is traditionally perceived as a space of love, safety and family ties, emerges in Trifonov’s novel as an anti‑house, a dehumanizing space in which the intergenerational relations are destroyed and which signifies man’s submission to and fear of authorities.
Pobrania
Bibliografia
Afanasjewa A., Рефлексия „недочувствия” в прозе Юрия Трифонова конца 60‑х – 70‑х годов XX века, [w:] Wielkie tematy kultury w literaturach słowiańskich, t. 11: Zmysły, red. I. Malej, E. Tyszkowska‑Kasprzak, Wrocław 2014, Slavica Wratislaviensia, 158, Acta Universitatis Wratislaviensis, nr 3570.
Architektura przymusu. Interdyscyplinarne studia nad dyscyplinującymi funkcjami architektury, red. T. Ferenc, M. Domański, Łódź 2013.
Bachelard G., Wstęp do poetyki przestrzeni, przeł. W. Błońska, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą, t. 2: Strukturalno‑semiotyczne badania literackie, literaturoznawstwo porównawcze, w kręgu psychologii głębi i mitologii, oprac. H. Markiewicz, Kraków 1976, Biblioteka Studiów Literackich.
Bogdanowicz T., Semantyka przestrzeni miejskiej w twórczości Andrieja Płatonowa, [w:] Rosja w krysztale. Rozważania, fakty i miraże, red. D. Oboleńska i in., Gdańsk 2014.
Caruth C., Doświadczenie niczyje. Trauma i możliwość historii (Freud, Mojżesz i monoteizm), przeł. K. Bojarska, „Teksty Drugie” 2010, nr 6.
Clark K., The Soviet Novel. History as Ritual, Chicago 1985.
Conquest R., Wielki Terror, przeł. W. Jeżewski, Warszawa 1997.
Duda K., Rodzina w okowach totalitaryzmu, [w:] Ku antropologii rodziny, red. i wstęp L. Rożek, Częstochowa 2009, Prace Interdyscyplinarne, t. 7.
Figes O., Szepty. Życie w stalinowskiej Rosji, przeł. W. Jeżewski, Warszawa 2008.
Gogol N., O architekturze w teraźniejszych czasach, przeł. J. Chmielewski, „Kronos” 2013, nr 3.
Hall E.T., Ukryty wymiar, przeł. T. Hołówka, wstęp A. Wallis, Warszawa 1976, Biblioteka Myśli Współczesnej. Plus Minus Nieskończoność.
Heller M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, Paryż 1988, Biblioteka „Kultury”, t. 438.
Hirsch M., Pokolenie postpamięci, przeł. M. Borowski, M. Sugiera, „Didaskalia” 2011, nr 105.
Humphrey C., Vitebsky P., Architektura i sacrum, przeł. E. Cander‑Karolewska, Warszawa 2005.
Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 1990.
Kotkiewicz A., „Piękny człowiek” Michaiła Zoszczenki. Wobec socrealistycznej kategorii wzniosłości, „Scripta Neophilologica Posnaniensia” 2012, t. 12.
Mandelsztam N., Nadzieja w beznadziei, przeł. A. Drawicz, Warszawa 1997, Edukacja Europejska.
Manea N., Musimy budować pomniki hańby, przeł. S. Kowalski, [online] http://wyborcza.pl/duzyformat/1,127291,7404849,Musimy_budowac_pomniki_hanby.html.
Płatonow A., Wykop, przeł. A. Drawicz, Warszawa 1990.
Rybakow A., Trzydziesty piąty i później, t. 2: Strach, przeł. M.B. Jagiełło, Z. Gadzinianka, Warszawa 1992.
Sadowski J., Rewolucja i kontrrewolucja obyczajów. Rodzina, prokreacja i przestrzeń życia w rosyjskim dyskursie utopijnym lat 20. i 30. XX wieku, Łódź 2005, Idee w Rosji.
Smaga J., Rosja w 20 stuleciu, Kraków 2001.
Szczukin W., Mit szlacheckiego gniazda. Studium geokulturologiczne o klasycznej literaturze rosyjskiej, przeł. B. Żyłko, Kraków 2006.
Tuan Yi‑Fu, Przestrzeń i miejsce, przeł. A. Morawińska, wstęp K. Wojciechowski, Warszawa 1987, Biblioteka Myśli Współczesnej. Plus Minus Nieskończoność.
Szczygieł M., Dlaczego reporter nie żywi się ciszą, „Tygodnik Powszechny” 2011, nr 26.
Trifonow J., Dom nad rzeką Moskwą, przeł. Z. Fedecki, Warszawa 1979.
Trojanowska U., Archetyp domu w dwudziestowiecznej literaturze rosyjskiej. Lidia Czukowska, Jurij Trifonow, Anatolij Pristawkin, Kraków 2008, Rosja – Myśl, Słowo, Obraz, t. 12.
Turowski A., Wielka utopia awangardy. Artystyczne i społeczne utopie w sztuce rosyjskiej 1910‑1930, Warszawa 1990.
Turowski A., Parowóz dziejów, Warszawa 2012, Biblioteka Le Monde Diplomatique.
Zeidler‑Janiszewska A., Między melancholią a żałobą. Estetyka wobec przemian w kulturze współczesnej, Warszawa 1996.
Zielińska K., Miasto‑komuna czyli radziecka utopia urbanistyczna międzywojnia, „Artifex” 2009, nr 11.
Gûnter H., Železnaâ garmoniâ (Gosudarstvo kak totalʹnoe proizvedenie iskusstva), „Voprosy Literatury” 1992, vypusk 1.
Esaulov I., Totalitarnostʹ i sobornostʹ. Dva lika russkoj kulʹtury, „Voprosy literatury” 1992, nr 1.
Koršunov M., Terehova V., Tajny i legendy Doma na naberežnoj, Moskva 2012.
Kulâpin A., Skubač O., Mifologiâ sovetskoj povsednevnosti v literature i kulʹture stalinskoj èpohi, Moskva 2013.
Papernyj V., Kulʹtura Dva, Moskva 1996.
Prišvin M., Dnevnik 1937 goda, „Oktâbrʹ” 1995, nr 9.
Trifonov Û., Iz dnevnikov i rabočih tetradej, [online] http://magazines.russ.ru/druzhba/1998/11/trif.html.
Trifonova O., Moskva Ûriâ Trifonova, Moskva 2013.
Hmelʹnickij D., Arhitektura Stalina. Psihologiâ i stilʹ, Moskva 2007.
Gorodskie legendy. Moskva. Dom na naberežnoj, [online] http://www.youtube.com/watch?v=P5t3KmJBf1k.
Neraskrytye tajny. Dom na naberežnoj, [online] http://www.youtube.com/watch?v=6QN_DqEGGo.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
