Spóźniona zmysłowość w twórczości filmowej Mohsena Machmalbafa
Od apologii męskości heroicznej do kobiecych narracji alternatywnych – powrót do korzeni estetyki jako sposobu poznania
DOI:
https://doi.org/10.12797/RM.01.2021.09.03Keywords:
Iran, film, islam, senses, creativity, aestheticAbstract
The Belated Sensuality in the Films by Mohsen Makhmalbaf. From Apology of Heroic Masculinity to Female Alternative Narratives – Return to the Roots of Aesthetics as a Way of Knowledge
This article aims to describe the transformation in the films by Iranian director Mohsen Makhmalbaf who started his career as a propaganda filmmaker in the newly established Islamic Republic of Iran. He continued his artistic search adopting polemic attitude and the new strategies based on sensual perception entered his cinema, that emphasized humans’ phenomenological reality, not theological imaginings. Instead of resorting to the traditional cinematic ploys of oppositional filmmakers, such as subversive dialogue, or political symbolism, in movies Gabbeh (1996) and Silence (1998) Makhmalbaf choses the pleasure of the interacting senses. These alternative performative strategies are characterized by individualized narration and their protagonists are far from the patterns of hegemonic masculinity and femininity.
References
Abrahamian E., Historia współczesnego Iranu, przeł. N. Nowak, Warszawa 2011.
Beck L., Nomad. A Year in the Life of a Qashqa’i Tribesman in Iran, London 1991.
Bordwell D., Kognition und Verstehen. Sehen und Vergessen in MILDRED PIERCE, „montage/av” 1992, nr 1/1.
Burzyńska A., Feminizm, [w:] Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Kraków 2007, s. 411.
Chęćka A., Percepcja piękna: estetyczne pomieszanie zmysłów, „Filozofuj!” 2018, nr 1, s. 18–20.
Cytowic R.E., Synesthesia. A Union of the Senses, Cambridge, Mass. – London 2002. DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/6590.001.0001
Dabashi H., Makhmalbaf at Large. The Making of a Rebel Filmmaker, przedm. M. Machmalbaf, London – New York, NY 2008, https://doi.org/10.5040/9780755699919. DOI: https://doi.org/10.5040/9780755699919
Dayan D., Widz wpisany w obraz, przeł. A. Helman, „Film na Świecie” 1989, nr 369, s. 25–31.
Digard J.P., Techniques des nomades Baxtyâri d’Iran, Cambridge – Paris 1982, http://dx.doi.org/10.1017/S0035869X00160265. DOI: https://doi.org/10.1017/S0035869X00160265
Digard J.P., Bier C., Gabba, [w:] Encyclopaedia Iranica, t. 10, fasc. 3, Paris 2000, s. 237.
Drobner M., Instrumentoznawstwo i akustyka, Kraków 1997.
Egan E., The Films of Makhmalbaf. Cinema, Politics and Culture in Iran, Washington 2005.
Elsaesser T., Hagener M., Teoria filmu: wprowadzenie przez zmysły, przeł. K. Wojnowski, Kraków 2011.
Encyclopedia of Islam and the Muslim World, New York, NY 2003, s. 721.
Erjavec A., To co napotyka oko… (O znaczeniu przedstawień wizualnych w dziejach kultury), przeł. I. Tatura, „Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka” 1995, nr 3–4, s. 36–37.
Gibson J.J., The Senses Considered as Perceptual System, Boston, MA 1966.
Kucharczyk M., Wiącek E., Kino irańskie we władzy ajatollahów, [w:] Historia kina, t. 4: Kino końca wieku, red. T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska, Kraków 2019, s. 641–692.
Michels H.U., Atlas muzyki, t. 1, przeł. P. Maculewicz, Warszawa 2002.
Miller N.K., Arachnologies. The Woman, the Text, and the Critic, [w:] Subject to Change. Reading Feminist Writing, New York, NY 1988. DOI: https://doi.org/10.7312/mill93000
Mitchell W.J.T., Pokazując widzenie: krytyka kultury wizualnej, przeł. M. Bryl, „Artium Quaestiones” 2006, XVII, s. 280.
Naficy H., A Social History of Iranian Cinema, t. 3, The Islamicate Period, 1978–1984, Durham, NC 2012. DOI: https://doi.org/10.1515/9780822393535
Naficy H., A Social History of Iranian Cinema, t. 4, The Globalizing Era, 1984–2010, Durham, NC 2012. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv11smr68
Opie J., Tribal Rugs of Southern Persia, Portland, OR 1981.
Płażewski J., Język filmu, wyd. 3, Warszawa 2008.
Sadr H.R., Iranian Cinema. A Political History, London 2006.
Shaked S., From Zoroastrian Iran to Islam. Studies in Religious History and Intercultural Contacts, Aldershot – Brookfield, VT 1995.
Szczuka K., Prządki, tkaczki i pająki. Uwagi o twórczości kobiet, [w:] K. Szczuka, Kopciuszek, Frankenstein i inne. Feminizm wobec mitu, Kraków 2003, s. 27–45.
The Philosophy of Colours in Holy Quran, [w:] „The Light & Islamic Review”, t. 71, Jul–Dec 1995, s. 6–10, https://www.muslim.org/islam/colours.htm (dostęp 15 V 2020).
Welsch W., Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki, przeł. K. Guczalska, Kraków 2005.
Welsch W., Na drodze do kultury słyszenia?, przeł. K. Wilkoszewska, [w:] Przemoc ikoniczna czy „nowa widzialność”, red. E. Wilk, Katowice 2001, s. 74.
Netografia
al-Kanadi M., Muzyka w islamie – halal czy haram?, przeł. Abu Anas bin Marian, http://www.planetaislam.com/praktyka/muzyka_spiewanie_islam.htm (dostęp 12 VI 2020).
Iran – A Cinematographic Revolution, reż. N.T. Homayoun, Iran 2006, wypowiedź M. Machmalbafa. https://wff.pl/pl/film/1999-sokout (dostęp 15 V 2020).
Nassibi B., Kan-e 2003, Khanevadeh-ye Makhmalbaf va Ijad-e Sinema-ye Golkhanehi-ye Afghanistan, „Sinema-ye Azad” 11 V 2003, http://kanedohezaroose.blogspot.com/ (dostęp 11 V 2020).
http://www.makhmalbaf.com/?q=film/gabbeh (dostęp 18 V 2020).
Schimmel A., Soucek P.P., Color (hasło), [w:] Encyclopaedia Iranica, t. 6, fasc. 1, Paris 2000, s. 46–50, http://www.iranicaonline.org/articles/color-pers-rang (dostęp 10 V 2020).
Vidyarthi M.A.H., The Philosophy of Colours in the Holy Quran, „The Light & Islamic Review” VII–XII 1995, t. 71, nr 4–6, s. 6–10, 4–6, 5–7, https://www.muslim.org/islam/colours.htm (dostęp 15 V 2020).
Włusek A., Iran pod panowaniem Rezy Pahlawiego – kręta droga modernizacji. Część 2, 13 VI 2018, https://historykon.pl/artykuly/iran-pod-panowaniem-rezy-pahlawiego-kreta-drogamodernizacji-czesc-2 (dostęp 18 V 2020).
Zeidler-Janiszewska A., Estetyka jako współczesna „filozofia pierwsza”?, https://www.nck.pl/upload/archiwum_kw_files/artykuly/19._anna_zeidler-janiszewska_-_estetyka_jako_wspolczesna_filozofia_pierwsza.pdf (dostęp 15 V 2020).
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
