Dyskursy historyczne państw bałtyckich jako instrument ochrony młodych demokracji po rozpadzie ZSRR

Wybrane aspekty

Authors

DOI:

https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.86.04

Keywords:

historical politics, collapse of the USSR, Lithuania, Latvia, Estonia, democracy

Abstract

HISTORICAL DISCOURSES OF THE BALTIC STATES AS AN INSTRUMENT FOR THE PROTECTION OF YOUNG DEMOCRACIES AFTER THE COLLAPSE OF THE USSR: SELECTED ASPECTS

The aim of the article is to discuss selected elements of the historical policy of the Baltic states, tracing the process of shaping their official historical discourse – from post-Soviet nationalist narratives and the glorification of interwar independence to the pro-Western freedom narrative. The starting point of the research is the hypothesis that the top-down memorisation processes of the Baltic states, the centre of which were anti-Sovietism and nationalism, were an effective instrument for protecting the young democratic systems in the Baltic Sea against both the neo-imperial attempts of Putin’s Russia and the autocratic inclinations characteristic of other countries created after the collapse of the USSR.

Downloads

Download data is not yet available.

PlumX Metrics of this article

Author Biography

Barbara Jundo-Kaliszewska, University of Łódź, Poland

Adiunkt w Katedrze Teorii Prawa i Myśli Politycznej Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych UŁ. W 2016 r. obroniła tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie historii. Jej monografia podoktorska pt. Zakładnicy historii. Mniejszość polska w postradzieckiej Litwie (Łódź 2019) była nominowana do Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego. Zainteresowania badawcze: stosunki polsko-litewskie w XX i XXI w., polityka etniczna i narracje historyczne państw bałtyckich, straty wojenne Polski. Członkini Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy.

References

Аmielushkin K., Gintautas Mazheikis: termin „Pribaltika” uzhe ni na chto ne ukazyvayet [Амелюшкин К., Гинтаутас Мажейкис: термин „Прибалтика” уже ни на что не указывает], Delfi, 12 VI 2016, [online] https://www.delfi.lt/ru/v-fokuse/novosti/gintautas-mazhejkis-termin-pribaltika-uzhe-ni-na-chto-ne-ukazyvaet.d?id=71192462.
Google Scholar

Bichta T., Michalczuk-Wlizło M., Jednoizbowość jako cecha parlamentów państw bałtyckich, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2012, no. 1(9), https://doi.org/10.15804/ppk.2012.01.03. DOI: https://doi.org/10.15804/ppk.2012.01.03
Google Scholar

Bobryk A., Między buntem i patriotyzmem. Polska młodzież w subkulturze punk na Wileńszczyźnie, [w:] Kultura polska na Litwie, red. W. Lis, Lublin 2021.
Google Scholar

Brzeziński A.M., Oskar Halecki a Liga Narodów. Poglądy i działalność, Łódź 2016, https://doi.org/10.18778/8088-299-7. DOI: https://doi.org/10.18778/8088-299-7
Google Scholar

Chwedoruk R., Polityka historyczna, Warszawa 2018.
Google Scholar

Chwedoruk R., Polityka historyczna w Europie – periodyzacja i wiodące dyskursy, „Studia Politologiczne” 2015, no. 35.
Google Scholar

Cichocki B., Wschodnia granica zewnętrzna rozszerzonej Unii Europejskiej, „Prace OSW” 2004, no. 14.
Google Scholar

Coolican S., The Russian Diaspora in the Baltic States: The Trojan Horse That Never Was, Medium, 10 XII 2021, [online] https://lseideas.medium.com/the-russian-diaspora-inthe-baltic-states-the-trojan-horse-that-never-was-337644c0beef.
Google Scholar

Czajowski A., Demokratyzacja Rosji w latach 1987-1999, Wrocław 2001.
Google Scholar

Dokument: ENSV ülemnõukogu deklaratsioon 16. novembrist 1988, ERR, 15 XI 2018, [online] https://www.err.ee/877219/dokument-ensv-ulemnoukogu-deklaratsioon-16-novembrist-1988.
Google Scholar

Fukuyama F., Koniec historii, przeł. T. Bieroń, M. Wichrowski, Kraków 2009.
Google Scholar

Girdvainis J., Dainuojanti revoliucija Vilniaus barikadose, Vilnius 2011.
Google Scholar

Golka M., Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009.
Google Scholar

Gorbaczow M., Przebudowa i nowe myślenie dla naszego kraju i dla całego świata, Moskwa 1985.
Google Scholar

Gorbaczow M., Sam ze wspomnieniami, przeł. O. Morańska, Warszawa 2014.
Google Scholar

Heller M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, Paryż–Warszawa–Kraków 2015.
Google Scholar

Ilves T.H., Vabariigi presidendi Toomas Hendrik Ilvese kõne ametisseastumise tseremoonial 9. oktoobril 2006, Arvamus, 10 X 2006, [online] https://arvamus.postimees.ee/1586469/vabariigi-presidendi-toomas-hendrik-ilvese-kone-ametisseastumise-tseremoonial-9-oktoobril-2006.
Google Scholar

Iržikevičius R., Lithuania and Belarus: Will Lithuania Become Belarus’ „Iceland”?, „BSR Policy Briefing series” 2020, no. 4.
Google Scholar

Isajew I., Kraje bałtyckie wyspą demokracji w Europie Środkowo-Wschodniej. Dlaczego?, Obywatele.news, [online] https://obywatele.news/kraje-baltyckie-wyspa-demokracji-w-europiesrodkowo-wschodniej-dlaczego/.
Google Scholar

Iškilmingas posėdis 1993 m. sausio 13 d. Skirtas laisvės gynėjų dienai – sausio 13-ajai paminėti. Stenograma, [online] https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAK/TAIS.235560?positionInSearchResults=0&searchModelUUID=44a23532-3cf9-4520-ad13-a4d7c925082a.
Google Scholar

Į gyvą grandinę sustoję žmonės: tai Lietuvoje prieš trisdešimtmetį pradėtos kovos tęsinys, Delfi, 23 VIII 2020, [online] https://www.delfi.lt/news/daily/lithuania/i-gyva-grandine-sustoje-zmones-tai-lietuvoje-pries-trisdesimtmeti-pradetos-kovos-tesinys.d?id=85063411.
Google Scholar

Jundo-Kaliszewska B., Białoruskie rozrachunki albo kryzys migracyjny na Litwie, „Biulletyn Centrum Studiów Migracyjnych Uniwersytetu Łódzkiego” 2021, no. 5(14).
Google Scholar

Jundo-Kaliszewska B., Etnoligwistyczna istota nacjonalizmu litewskiego i antypolonizm Litwinów na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2013, no. 91, https://doi.org/10.18778/0208-6050.91.13. DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6050.91.13
Google Scholar

Jundo-Kaliszewska B., Zakładnicy historii. Mniejszość polska w postradzieckiej Litwie, Łódź 2019, https://doi.org/10.18778/8142-196-6. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-196-6
Google Scholar

Jundo-Kaliszewska B., Frykowska-Włodarska A., National and Ethnic Minorities and the Image of the State in International Public Relations: A Comparative Study of Lithuania and Estonia, „Rocznik Instytutu Europy Środkowej” 2021, z. 19, https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.3.8. DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.3.8
Google Scholar

Jundo-Kaliszewska B., Kuczyńska-Zonik A., Wyzwania litewskiej i łotewskiej oświaty w dobie agresji Rosji na Ukrainę, Komentarze IEŚ 739, 7 XII 2022, [online] https://ies.lublin.pl/komentarze/wyzwania-litewskiej-i-lotewskiej-oswiaty-w-dobie-agresji-rosji-na-ukraine/.
Google Scholar

Jundo-Kaliszewska B., Lachowski T., Odzyskanie niepodległości przez państwa bałtyckie w świetle procesu rozpadu ZSRS oraz następcze rozliczenie okresu sowieckiej okupacji. Wybrane aspekty natury prawnej i politycznej, „Władza Sądzenia” 2021, no. 20. DOI: https://doi.org/10.18778/2300-1690.20.07
Google Scholar

Kasekamp A., A History of the Baltic States, London 2010, https://doi.org/10.1007/978-0-230-36450-9. DOI: https://doi.org/10.1007/978-0-230-36450-9
Google Scholar

Kodakondsuse seadus, Riigi Teataja, 19 I 1995, [online] https://www.riigiteataja.ee/akt/KodS.
Google Scholar

Kuczyńska-Zonik A., Dyskurs narodowościowy na Litwie w kontekście współczesnych wyzwań, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2016, z. 5.
Google Scholar

Kuczyńska-Zonik A., Mniejszości rosyjskojęzyczne w państwach bałtyckich a agresja Rosji na Ukrainę, Komentarze IEŚ 551, 8 III 2022, [online] https://ies.lublin.pl/komentarze/mniejszosci-rosyjskojezyczne-w-panstwach-baltyckich-a-agresja-rosji-na-ukraine/.
Google Scholar

Kuzborska-Pacha E., Ochrona prawna mniejszości narodowych w państwach bałtyckich, Warszawa 2019.
Google Scholar

Lachowski T., From Homo Sovieticus to Russkiy Mir: The Kremlin’s Genocidal Policy Against the Ukrainian Nation in The Light of International Law and The Thought of Raphael Lemkin, „Perspectives on the 20th Century” 2022, no. 7.
Google Scholar

Laganovskis G., Spēja „panest” savu vēsturi – nācijas pašcieņas jautājum, Latvijas Vēstnesis 12 IV2022, [online] https://lvportals.lv/viedokli/339504-speja-panest-savu-vesturi-nacijas-pascienas-jautajums-2022.
Google Scholar

Latvjas Respublikas Likums „Par svētku, atceres un atzīmējamām dienām”, Likumi.lv, 21 III 2002, [online] https://likumi.lv/ta/id/72608-par-svetku-atceres-un-atzimejamam-dienam.
Google Scholar

Lietuvos Respublikos Atmintinų dienų įstatymas, 1997, [online] https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.41597/asr.
Google Scholar

Lietuvos Respublikos pilietybės įstatymas, [online] https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.2348?jfwid=.
Google Scholar

Litwa: 50% mieszkańców opowiada się za usunięciem pomników żołnierzy sowieckich, TVP Wilno, 14 VI 2022, [online] https://wilno.tvp.pl/60749293/litwa-50-mieszkancowopowiada-sie-za-usunieciem-pomnikow-zolnierzy-sowieckich.
Google Scholar

Łossowski P., Kraje bałtyckie na drodze od demokracji parlamentarnej do dyktatury (1918-1934), Wrocław 1972.
Google Scholar

Łotwa wyrzuca język rosyjski z gospodarki, Rzeczpospolita, 29 VIII 2022, [online] https://www.rp.pl/gospodarka/art36949221-lotwa-wyrzuca-jezyk-rosyjski-z-gospodarki.
Google Scholar

Marciniak W., Rozgrabione imperium. Upadek Związku Sowieckiego i powstanie Federacji Rosyjskiej, Kraków 2001.
Google Scholar

Myths and Misconceptions in the Debate on Russia: How They Affect Western Policy, and What Can Be Done, Chatham House, 13 V 2021, [online] https://www.chathamhouse.org/2021/05/myths-and-misconceptions-debate-russia/myth-11-peoples-ukraine-belarusand-russia-are-one.
Google Scholar

Na Litwie utworzono żywy łańcuch do granicy z Białorusią [ fotogaleria], TVP Wilno, 23 VIII 2020, [online] https://wilno.tvp.pl/49531178/na-litwie-utworzono-zywy-lancuch-dogranicy-z-bialorusia-fotogaleria.
Google Scholar

Nations in Transit 2022. From Democratic Decline to Authoritarian Aggression, Freedom House, 10 I 2023, [online] https://freedomhouse.org/sites/default/files/2022-04/NIT_2022_final_digital.pdf.
Google Scholar

Nieczypor K., Wilk A., Żochowski P., Kryzys wokół Donbasu. Między blefem a wojną, Ośrodek Studiów Wschodnich, 6 IV 2021, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2021-04-06/kryzys-wokol-donbasu-miedzy-blefem-a-wojna.
Google Scholar

Nikžentaitis A., Valstybė ir atmintis. Atminties kultūros ir jų reguliavimo būdai Lietuvoje, Vidurio ir Rytų Europoje, Vilnius 2021.
Google Scholar

Nowotarski B., Jak budować nowe demokracje i jak strzec je przed erozją. Co mówią nam światowe doświadczenia przełomu XX i XXI wieku, Wrocław 2012.
Google Scholar

Olędzka J., Konflikty pamięci a geopolityka przestrzeni poradzieckiej, [w:] Świadectwa pamięci.
Google Scholar

W kręgu źródeł i dyskursów (od XIX wieku do dzisiaj), red. E. Dąbrowicz, B. Larenta, M. Domurad, Białystok 2017.
Google Scholar

Państwa bałtyckie masowo pozbywają się sowieckich pomników – symboli okupacji, Polska Agencja Prasowa, 30 XII 2022, [online] https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C151 5521%2Cpanstwa-baltyckie-masowo-pozbywaja-sie-sowieckich-pomnikow-symboli.
Google Scholar

Pawlak C., Konflikt na Wschodzie Ukrainy i aneksja Krymu – standardowym przykładem działań hybrydowych, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2017, vol. 11, no. 1.
Google Scholar

Piervyj sjezd narodnyh deputatov SSSR. 25 maya-9 iyunya 1989 g. Stenograficheskij otchet [Первый Съезд народных депутатов СССР. 25 мая-9 июня 1989 г. Стенографический отчет], t. 1-2, Moskva 1989.
Google Scholar

Pilsonības likums, Likumi.lv, [online] https://likumi.lv/ta/id/57512-pilsonibas-likums.
Google Scholar

Platt K.M.F., Entangled Histories in Eastern Europe: Complementary Occlusions and Interlocking Extremes in Baltic-Russian Memory Conflicts, „Journal of Baltic Studies” 2020, vol. 51, no. 3, https://doi.org/10.1080/01629778.2020.1790402. DOI: https://doi.org/10.1080/01629778.2020.1790402
Google Scholar

Polacy najbardziej euroentuzjastycznym narodem w Unii. Sondaż Kantar dla UE, Bankier.pl, 10 II 2022, [online] https://www.bankier.pl/wiadomosc/Polacy-najbardziej-euroentuzja stycznym-narodem-w-Unii-Sondaz-Kantar-dla-UE-8275339.html.
Google Scholar

Pravatorau D., From „Soviet West” to „Western East”: Russia’s Reimagination of Baltic „Westernness” in a Post-2004 Geopolitical Reality, „Journal of Baltic Studies” 2023, [online]
Google Scholar

https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01629778.2023.2203126, https://doi.org/10.1080/01629778.2023.2203126. DOI: https://doi.org/10.1080/01629778.2023.2203126
Google Scholar

Premier Estonii: jedyną drogą do pokoju jest wyparcie Rosji z Ukrainy, Polskie Radio 24, 8 I 2023, [online] https://polskieradio24.pl/5/1223/artykul/3099392,premier-estoniijedyna-droga-do-pokoju-jest-wyparcie-rosji-z-ukrainy.
Google Scholar

Prezydent Estonii: potrzebujemy w Europie lidera. Może to być polski prezydent, Polskie Radio 24, 17 V 2022, [online] https://polskieradio24.pl/5/1223/artykul/2959881,prezydent-estonii-potrzebujemy-w-europie-lidera-moze-to-byc-polski-prezydent.
Google Scholar

Prezydent Łotwy: rosyjska agresja na Ukrainę przypomina o okrucieństwach sowieckiej okupacji, Dzieje.pl, 14 VI 2022, [online] https://dzieje.pl/wiadomosci/prezydent-lotwyrosyjska-agresja-na-ukraine-przypomina-o-okrucienstwach-sowieckiej.
Google Scholar

Pühade ja tähtpäevade seadus, Riigi Teataja, 27 I 1998, [online] https://www.riigiteataja.ee/akt/898484.
Google Scholar

Putin: Raspad SSSR – krupneyshaya geopoliticheskaya katastrofa veka [Путин: Распад СССР – крупнейшая геополитическая катастрофа века], 27 X 2013, [online] https://www.youtube.com/watch?v=d4Xlwd91IlY&ab.
Google Scholar

Repšienė R., Tęsiant tapatybės mitologijos temą: Czesław Miłosz, [online] https://www.sphairos.lt/wp-content/uploads/2021/05/136-148-R.-Repsiene-LKT-2-1.pdf.
Google Scholar

Rinne H., Laulev revolutsioon. Eesti rokipõlvkonna ime, Tallinn 2008.
Google Scholar

Rozmowy w Mackiewiczówce. Prof. Alvydas Nikžentaitis #11, TVP Wilno, 20 II 2023, [online] https://www.youtube.com/watch?v=sFAh4JOYa8M&ab_channel=TVPWilno.
Google Scholar

Rozmowy w Mackiewiczówce. Tomas Venclova: o niepodległym Państwie Litewskim, TVP Wilno, 11 III 2022, [online] https://www.youtube.com/watch?v=aMe73byzcAQ&ab_channel=TVPWilno.
Google Scholar

Rozmowy w Mackiewiczówce. Vytautas Landsbergis, TVP Wilno, 18 X 2022, [online] https://www.youtube.com/watch?v=HdCJR5shT0c&ab_channel=TVPWilno.
Google Scholar

„Spiecialnaya voyennaya operaciya” na Ukrainie: otnosheniye rossiyan. Tret’ya volna (13-16 marta) [„Специальная военная операция” на Украине: отношение россиян. Треть’я волна (13-16 марта], 16 III 2023, [online] https://russianfield.com/beregiterossiy.
Google Scholar

V etom godu na 16 marta vozmozhno bolshe provokacyi – glava MVD [В этом году на 16 марта возможно больше провокаций – глава МВД], LSM.LV, 15 III 2018, [online] https://rus.lsm.lv/statja/novosti/politika/v-etom-godu-na-16-marta-vozmozhno-bolshe-provokaciyglava-mvd.a271431/.
Google Scholar

Važgauskaitė J., Istorinė Joe Bideno kalba Vilniuje: „Baltijos kelias, ne Berlyno siena, tapo simboliu Europos ateičiai”, TV 3, 12 VII 2023, [online] https://www.tv3.lt/naujiena/lietuva/istorine-joe-bideno-kalba-vilniuje-baltijos-kelias-ne-berlyno-siena-tapo-simboliu-europos-ateiciai-n1247841.
Google Scholar

Vtoroj sjezd narodnyh deputatov SSSR, 12-24 dekabrja 1989 g. [Второй съезд народных депутатов СССР, 12-24 декабря, 1989 г. Стенографический отчет], t. 4, Moskva 1990.
Google Scholar

Wiśniewska I., Zachodnie sankcje i ich konsekwencje, Ośrodek Studiów Wschodnich, 24 II 2022, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-02-24/zachodniesankcje-i-ich-konsekwencje.
Google Scholar

Wodnicki J., Znaczenie Sojuszu Północnoatlantyckiego w umacnianiu bezpieczeństwa na wschodniej flance NATO, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2019, vol. 13, no. 1, https://doi.org/10.34862/rbm.2019.1.11.
Google Scholar

Wschodnia flanka NATO po roku wojny – mobilizacja różnych prędkości, Ośrodek Studiów Wschodnich, 21 II 2023, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2023-02-21/wschodnia-flanka-nato-po-roku-wojny-mobilizacja-roznych.
Google Scholar

Zaremba M., Polityka historyczna w służbie władzy, Polityka, 29 XI 2016, [online] https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1684752,1,polityka-historyczna-w-sluzbiewladzy.read.
Google Scholar

Published

2023-12-03

How to Cite

Jundo-Kaliszewska, Barbara. 2023. “Dyskursy Historyczne państw bałtyckich Jako Instrument Ochrony młodych Demokracji Po Rozpadzie ZSRR: Wybrane Aspekty”. Politeja 20 (5(86):55-80. https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.86.04.

Issue

Section

Upolitycznione dziedzictwo – wyzwania XXI wieku