Dyskursy historyczne państw bałtyckich jako instrument ochrony młodych demokracji po rozpadzie ZSRR
Wybrane aspekty
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.86.04Keywords:
historical politics, collapse of the USSR, Lithuania, Latvia, Estonia, democracyAbstract
HISTORICAL DISCOURSES OF THE BALTIC STATES AS AN INSTRUMENT FOR THE PROTECTION OF YOUNG DEMOCRACIES AFTER THE COLLAPSE OF THE USSR: SELECTED ASPECTS
The aim of the article is to discuss selected elements of the historical policy of the Baltic states, tracing the process of shaping their official historical discourse – from post-Soviet nationalist narratives and the glorification of interwar independence to the pro-Western freedom narrative. The starting point of the research is the hypothesis that the top-down memorisation processes of the Baltic states, the centre of which were anti-Sovietism and nationalism, were an effective instrument for protecting the young democratic systems in the Baltic Sea against both the neo-imperial attempts of Putin’s Russia and the autocratic inclinations characteristic of other countries created after the collapse of the USSR.
Downloads
References
Аmielushkin K., Gintautas Mazheikis: termin „Pribaltika” uzhe ni na chto ne ukazyvayet [Амелюшкин К., Гинтаутас Мажейкис: термин „Прибалтика” уже ни на что не указывает], Delfi, 12 VI 2016, [online] https://www.delfi.lt/ru/v-fokuse/novosti/gintautas-mazhejkis-termin-pribaltika-uzhe-ni-na-chto-ne-ukazyvaet.d?id=71192462.
Bichta T., Michalczuk-Wlizło M., Jednoizbowość jako cecha parlamentów państw bałtyckich, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2012, no. 1(9), https://doi.org/10.15804/ppk.2012.01.03. DOI: https://doi.org/10.15804/ppk.2012.01.03
Bobryk A., Między buntem i patriotyzmem. Polska młodzież w subkulturze punk na Wileńszczyźnie, [w:] Kultura polska na Litwie, red. W. Lis, Lublin 2021.
Brzeziński A.M., Oskar Halecki a Liga Narodów. Poglądy i działalność, Łódź 2016, https://doi.org/10.18778/8088-299-7. DOI: https://doi.org/10.18778/8088-299-7
Chwedoruk R., Polityka historyczna, Warszawa 2018.
Chwedoruk R., Polityka historyczna w Europie – periodyzacja i wiodące dyskursy, „Studia Politologiczne” 2015, no. 35.
Cichocki B., Wschodnia granica zewnętrzna rozszerzonej Unii Europejskiej, „Prace OSW” 2004, no. 14.
Coolican S., The Russian Diaspora in the Baltic States: The Trojan Horse That Never Was, Medium, 10 XII 2021, [online] https://lseideas.medium.com/the-russian-diaspora-inthe-baltic-states-the-trojan-horse-that-never-was-337644c0beef.
Czajowski A., Demokratyzacja Rosji w latach 1987-1999, Wrocław 2001.
Dokument: ENSV ülemnõukogu deklaratsioon 16. novembrist 1988, ERR, 15 XI 2018, [online] https://www.err.ee/877219/dokument-ensv-ulemnoukogu-deklaratsioon-16-novembrist-1988.
Fukuyama F., Koniec historii, przeł. T. Bieroń, M. Wichrowski, Kraków 2009.
Girdvainis J., Dainuojanti revoliucija Vilniaus barikadose, Vilnius 2011.
Golka M., Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009.
Gorbaczow M., Przebudowa i nowe myślenie dla naszego kraju i dla całego świata, Moskwa 1985.
Gorbaczow M., Sam ze wspomnieniami, przeł. O. Morańska, Warszawa 2014.
Heller M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, Paryż–Warszawa–Kraków 2015.
Ilves T.H., Vabariigi presidendi Toomas Hendrik Ilvese kõne ametisseastumise tseremoonial 9. oktoobril 2006, Arvamus, 10 X 2006, [online] https://arvamus.postimees.ee/1586469/vabariigi-presidendi-toomas-hendrik-ilvese-kone-ametisseastumise-tseremoonial-9-oktoobril-2006.
Iržikevičius R., Lithuania and Belarus: Will Lithuania Become Belarus’ „Iceland”?, „BSR Policy Briefing series” 2020, no. 4.
Isajew I., Kraje bałtyckie wyspą demokracji w Europie Środkowo-Wschodniej. Dlaczego?, Obywatele.news, [online] https://obywatele.news/kraje-baltyckie-wyspa-demokracji-w-europiesrodkowo-wschodniej-dlaczego/.
Iškilmingas posėdis 1993 m. sausio 13 d. Skirtas laisvės gynėjų dienai – sausio 13-ajai paminėti. Stenograma, [online] https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAK/TAIS.235560?positionInSearchResults=0&searchModelUUID=44a23532-3cf9-4520-ad13-a4d7c925082a.
Į gyvą grandinę sustoję žmonės: tai Lietuvoje prieš trisdešimtmetį pradėtos kovos tęsinys, Delfi, 23 VIII 2020, [online] https://www.delfi.lt/news/daily/lithuania/i-gyva-grandine-sustoje-zmones-tai-lietuvoje-pries-trisdesimtmeti-pradetos-kovos-tesinys.d?id=85063411.
Jundo-Kaliszewska B., Białoruskie rozrachunki albo kryzys migracyjny na Litwie, „Biulletyn Centrum Studiów Migracyjnych Uniwersytetu Łódzkiego” 2021, no. 5(14).
Jundo-Kaliszewska B., Etnoligwistyczna istota nacjonalizmu litewskiego i antypolonizm Litwinów na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2013, no. 91, https://doi.org/10.18778/0208-6050.91.13. DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6050.91.13
Jundo-Kaliszewska B., Zakładnicy historii. Mniejszość polska w postradzieckiej Litwie, Łódź 2019, https://doi.org/10.18778/8142-196-6. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-196-6
Jundo-Kaliszewska B., Frykowska-Włodarska A., National and Ethnic Minorities and the Image of the State in International Public Relations: A Comparative Study of Lithuania and Estonia, „Rocznik Instytutu Europy Środkowej” 2021, z. 19, https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.3.8. DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.3.8
Jundo-Kaliszewska B., Kuczyńska-Zonik A., Wyzwania litewskiej i łotewskiej oświaty w dobie agresji Rosji na Ukrainę, Komentarze IEŚ 739, 7 XII 2022, [online] https://ies.lublin.pl/komentarze/wyzwania-litewskiej-i-lotewskiej-oswiaty-w-dobie-agresji-rosji-na-ukraine/.
Jundo-Kaliszewska B., Lachowski T., Odzyskanie niepodległości przez państwa bałtyckie w świetle procesu rozpadu ZSRS oraz następcze rozliczenie okresu sowieckiej okupacji. Wybrane aspekty natury prawnej i politycznej, „Władza Sądzenia” 2021, no. 20. DOI: https://doi.org/10.18778/2300-1690.20.07
Kasekamp A., A History of the Baltic States, London 2010, https://doi.org/10.1007/978-0-230-36450-9. DOI: https://doi.org/10.1007/978-0-230-36450-9
Kodakondsuse seadus, Riigi Teataja, 19 I 1995, [online] https://www.riigiteataja.ee/akt/KodS.
Kuczyńska-Zonik A., Dyskurs narodowościowy na Litwie w kontekście współczesnych wyzwań, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2016, z. 5.
Kuczyńska-Zonik A., Mniejszości rosyjskojęzyczne w państwach bałtyckich a agresja Rosji na Ukrainę, Komentarze IEŚ 551, 8 III 2022, [online] https://ies.lublin.pl/komentarze/mniejszosci-rosyjskojezyczne-w-panstwach-baltyckich-a-agresja-rosji-na-ukraine/.
Kuzborska-Pacha E., Ochrona prawna mniejszości narodowych w państwach bałtyckich, Warszawa 2019.
Lachowski T., From Homo Sovieticus to Russkiy Mir: The Kremlin’s Genocidal Policy Against the Ukrainian Nation in The Light of International Law and The Thought of Raphael Lemkin, „Perspectives on the 20th Century” 2022, no. 7.
Laganovskis G., Spēja „panest” savu vēsturi – nācijas pašcieņas jautājum, Latvijas Vēstnesis 12 IV2022, [online] https://lvportals.lv/viedokli/339504-speja-panest-savu-vesturi-nacijas-pascienas-jautajums-2022.
Latvjas Respublikas Likums „Par svētku, atceres un atzīmējamām dienām”, Likumi.lv, 21 III 2002, [online] https://likumi.lv/ta/id/72608-par-svetku-atceres-un-atzimejamam-dienam.
Lietuvos Respublikos Atmintinų dienų įstatymas, 1997, [online] https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.41597/asr.
Lietuvos Respublikos pilietybės įstatymas, [online] https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.2348?jfwid=.
Litwa: 50% mieszkańców opowiada się za usunięciem pomników żołnierzy sowieckich, TVP Wilno, 14 VI 2022, [online] https://wilno.tvp.pl/60749293/litwa-50-mieszkancowopowiada-sie-za-usunieciem-pomnikow-zolnierzy-sowieckich.
Łossowski P., Kraje bałtyckie na drodze od demokracji parlamentarnej do dyktatury (1918-1934), Wrocław 1972.
Łotwa wyrzuca język rosyjski z gospodarki, Rzeczpospolita, 29 VIII 2022, [online] https://www.rp.pl/gospodarka/art36949221-lotwa-wyrzuca-jezyk-rosyjski-z-gospodarki.
Marciniak W., Rozgrabione imperium. Upadek Związku Sowieckiego i powstanie Federacji Rosyjskiej, Kraków 2001.
Myths and Misconceptions in the Debate on Russia: How They Affect Western Policy, and What Can Be Done, Chatham House, 13 V 2021, [online] https://www.chathamhouse.org/2021/05/myths-and-misconceptions-debate-russia/myth-11-peoples-ukraine-belarusand-russia-are-one.
Na Litwie utworzono żywy łańcuch do granicy z Białorusią [ fotogaleria], TVP Wilno, 23 VIII 2020, [online] https://wilno.tvp.pl/49531178/na-litwie-utworzono-zywy-lancuch-dogranicy-z-bialorusia-fotogaleria.
Nations in Transit 2022. From Democratic Decline to Authoritarian Aggression, Freedom House, 10 I 2023, [online] https://freedomhouse.org/sites/default/files/2022-04/NIT_2022_final_digital.pdf.
Nieczypor K., Wilk A., Żochowski P., Kryzys wokół Donbasu. Między blefem a wojną, Ośrodek Studiów Wschodnich, 6 IV 2021, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2021-04-06/kryzys-wokol-donbasu-miedzy-blefem-a-wojna.
Nikžentaitis A., Valstybė ir atmintis. Atminties kultūros ir jų reguliavimo būdai Lietuvoje, Vidurio ir Rytų Europoje, Vilnius 2021.
Nowotarski B., Jak budować nowe demokracje i jak strzec je przed erozją. Co mówią nam światowe doświadczenia przełomu XX i XXI wieku, Wrocław 2012.
Olędzka J., Konflikty pamięci a geopolityka przestrzeni poradzieckiej, [w:] Świadectwa pamięci.
W kręgu źródeł i dyskursów (od XIX wieku do dzisiaj), red. E. Dąbrowicz, B. Larenta, M. Domurad, Białystok 2017.
Państwa bałtyckie masowo pozbywają się sowieckich pomników – symboli okupacji, Polska Agencja Prasowa, 30 XII 2022, [online] https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C151 5521%2Cpanstwa-baltyckie-masowo-pozbywaja-sie-sowieckich-pomnikow-symboli.
Pawlak C., Konflikt na Wschodzie Ukrainy i aneksja Krymu – standardowym przykładem działań hybrydowych, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2017, vol. 11, no. 1.
Piervyj sjezd narodnyh deputatov SSSR. 25 maya-9 iyunya 1989 g. Stenograficheskij otchet [Первый Съезд народных депутатов СССР. 25 мая-9 июня 1989 г. Стенографический отчет], t. 1-2, Moskva 1989.
Pilsonības likums, Likumi.lv, [online] https://likumi.lv/ta/id/57512-pilsonibas-likums.
Platt K.M.F., Entangled Histories in Eastern Europe: Complementary Occlusions and Interlocking Extremes in Baltic-Russian Memory Conflicts, „Journal of Baltic Studies” 2020, vol. 51, no. 3, https://doi.org/10.1080/01629778.2020.1790402. DOI: https://doi.org/10.1080/01629778.2020.1790402
Polacy najbardziej euroentuzjastycznym narodem w Unii. Sondaż Kantar dla UE, Bankier.pl, 10 II 2022, [online] https://www.bankier.pl/wiadomosc/Polacy-najbardziej-euroentuzja stycznym-narodem-w-Unii-Sondaz-Kantar-dla-UE-8275339.html.
Pravatorau D., From „Soviet West” to „Western East”: Russia’s Reimagination of Baltic „Westernness” in a Post-2004 Geopolitical Reality, „Journal of Baltic Studies” 2023, [online]
https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01629778.2023.2203126, https://doi.org/10.1080/01629778.2023.2203126. DOI: https://doi.org/10.1080/01629778.2023.2203126
Premier Estonii: jedyną drogą do pokoju jest wyparcie Rosji z Ukrainy, Polskie Radio 24, 8 I 2023, [online] https://polskieradio24.pl/5/1223/artykul/3099392,premier-estoniijedyna-droga-do-pokoju-jest-wyparcie-rosji-z-ukrainy.
Prezydent Estonii: potrzebujemy w Europie lidera. Może to być polski prezydent, Polskie Radio 24, 17 V 2022, [online] https://polskieradio24.pl/5/1223/artykul/2959881,prezydent-estonii-potrzebujemy-w-europie-lidera-moze-to-byc-polski-prezydent.
Prezydent Łotwy: rosyjska agresja na Ukrainę przypomina o okrucieństwach sowieckiej okupacji, Dzieje.pl, 14 VI 2022, [online] https://dzieje.pl/wiadomosci/prezydent-lotwyrosyjska-agresja-na-ukraine-przypomina-o-okrucienstwach-sowieckiej.
Pühade ja tähtpäevade seadus, Riigi Teataja, 27 I 1998, [online] https://www.riigiteataja.ee/akt/898484.
Putin: Raspad SSSR – krupneyshaya geopoliticheskaya katastrofa veka [Путин: Распад СССР – крупнейшая геополитическая катастрофа века], 27 X 2013, [online] https://www.youtube.com/watch?v=d4Xlwd91IlY&ab.
Repšienė R., Tęsiant tapatybės mitologijos temą: Czesław Miłosz, [online] https://www.sphairos.lt/wp-content/uploads/2021/05/136-148-R.-Repsiene-LKT-2-1.pdf.
Rinne H., Laulev revolutsioon. Eesti rokipõlvkonna ime, Tallinn 2008.
Rozmowy w Mackiewiczówce. Prof. Alvydas Nikžentaitis #11, TVP Wilno, 20 II 2023, [online] https://www.youtube.com/watch?v=sFAh4JOYa8M&ab_channel=TVPWilno.
Rozmowy w Mackiewiczówce. Tomas Venclova: o niepodległym Państwie Litewskim, TVP Wilno, 11 III 2022, [online] https://www.youtube.com/watch?v=aMe73byzcAQ&ab_channel=TVPWilno.
Rozmowy w Mackiewiczówce. Vytautas Landsbergis, TVP Wilno, 18 X 2022, [online] https://www.youtube.com/watch?v=HdCJR5shT0c&ab_channel=TVPWilno.
„Spiecialnaya voyennaya operaciya” na Ukrainie: otnosheniye rossiyan. Tret’ya volna (13-16 marta) [„Специальная военная операция” на Украине: отношение россиян. Треть’я волна (13-16 марта], 16 III 2023, [online] https://russianfield.com/beregiterossiy.
V etom godu na 16 marta vozmozhno bolshe provokacyi – glava MVD [В этом году на 16 марта возможно больше провокаций – глава МВД], LSM.LV, 15 III 2018, [online] https://rus.lsm.lv/statja/novosti/politika/v-etom-godu-na-16-marta-vozmozhno-bolshe-provokaciyglava-mvd.a271431/.
Važgauskaitė J., Istorinė Joe Bideno kalba Vilniuje: „Baltijos kelias, ne Berlyno siena, tapo simboliu Europos ateičiai”, TV 3, 12 VII 2023, [online] https://www.tv3.lt/naujiena/lietuva/istorine-joe-bideno-kalba-vilniuje-baltijos-kelias-ne-berlyno-siena-tapo-simboliu-europos-ateiciai-n1247841.
Vtoroj sjezd narodnyh deputatov SSSR, 12-24 dekabrja 1989 g. [Второй съезд народных депутатов СССР, 12-24 декабря, 1989 г. Стенографический отчет], t. 4, Moskva 1990.
Wiśniewska I., Zachodnie sankcje i ich konsekwencje, Ośrodek Studiów Wschodnich, 24 II 2022, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-02-24/zachodniesankcje-i-ich-konsekwencje.
Wodnicki J., Znaczenie Sojuszu Północnoatlantyckiego w umacnianiu bezpieczeństwa na wschodniej flance NATO, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2019, vol. 13, no. 1, https://doi.org/10.34862/rbm.2019.1.11.
Wschodnia flanka NATO po roku wojny – mobilizacja różnych prędkości, Ośrodek Studiów Wschodnich, 21 II 2023, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2023-02-21/wschodnia-flanka-nato-po-roku-wojny-mobilizacja-roznych.
Zaremba M., Polityka historyczna w służbie władzy, Polityka, 29 XI 2016, [online] https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1684752,1,polityka-historyczna-w-sluzbiewladzy.read.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
