“Esses malditos polacos” – Letícia Wierzchowski na discussão sobre a etnicidade polonesa

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.12797/SI.24.2024.24.05

Palabras clave:

Letícia Wierzchowski, Octávio Ianni, Wilson Martins, imigração polonesa

Resumen

O propósito principal do seguinte artigo é apresentar de que maneira a prosa de Letícia Wierzchowski (com enfoque para os romances Uma ponte para Terebin, Os Getka e Cristal polonês), ela própria descendente dos poloneses, se insere na discussão sobre a presença dos colonos da Polónia e um estereótipo étnico que a acompanhou. Primeiro, vão ser apresentadas brevemente as reflexões e os posicionamentos de Wilson Martins (1955) e Octávio Ianni (1966), dois pesquisadores que mais impacto tiveram quanto à formação da identidade polonesa. Depois, com exemplos dos romances supramencionados, serão demonstrados casos de intertextualidade entre o discurso científico e a representação literária dos elementos que formaram o estereótipo negativo sobre os poloneses. Manifestando o seu compromisso com o sentimento de pertença cultural na escrita, Wierzchowski refere-se – mais ou menos explicitamente – a conceituações e formulações discursivas anteriores à sua obra. O objetivo deste artigo torna-se assim comentar a maneira como, através de uma intertextualidade não necessariamente intencional, se produzem textos literários que revisitam as teses anteriormente expostas e espalhadas como cientificamente objetivas.

PlumX Metrics of this article

Citas

ANDERSON, B.R. (2008), Comunidades imaginadas: reflexões sobre a origem e a difusão do nacionalismo, trad. Bottman D., Companhia das Letras, São Paulo.
Google Scholar

BARRETO, G. (2014), Para tornar o imigrante um novo cidadão do Brasil’, de modo a ‘evitar quistos raciais, [on-line:], https://midiacidada.org/paratornar-o-imigrante-um-novo-cidadao-do-brasil-de-modo-a-evitar-quistosraciais/,28.02.2024.
Google Scholar

BUDAKOWSKA, E. (2014), Etnicidade polonesa no Brasil a luz das pesquisas sociológicas, Biblioteka Iberyjska, Warszawa.
Google Scholar

DOUSTDAR, N.M. (1990), Imigração polonesa: raízes históricas de um preconceito, Tese de Mestrado, UFPR, Curitiba.
Google Scholar

IANNI, O. (1966), Raças e classes sociais no Brasil, Civilização Brasileira, Rio de Janeiro.
Google Scholar

MARTINS, W. (1955), Um Brasil diferente. Ensaio sobre fenómenos de aculturação no Paraná, T. A. Queiroz, São Paulo.
Google Scholar

MIODUNKA, W. (1996), “‘O negro do Paraná é o polaco’ czyli o przemianach tożsamości polskiej w Brazylii” em: Paleczny, T. (ed.), Emigracja – Polonia – Ameryka Łacińska, CESLA, Warszawa, p. 159-175.
Google Scholar

MIODUNKA, W. (2000), “Tupi, guarani, português, negro, mestiço, mulato, italiano, polaco, brasileiro. Kształtowanie się tożsamości Polonii brazylijskiej na tle przemian tożsamości mieszkańców Brazylii” em: Malinowski, M. (ed.), Tożsamość oraz percepcja Polski i polskości w środowiskach Polonii latynoamerykańskiej, CESLA, Warszawa, p. 132-156.
Google Scholar

OLIVEIRA, M. (2005), “O ‘Brasil diferente’ de Wilson Martins”, Caderno CRH, 18(44), Salvador, p. 215-221, https://doi.org/10.9771/ccrh.v18i44.18521. DOI: https://doi.org/10.9771/ccrh.v18i44.18521
Google Scholar

OLIVEIRA, M. (2015), “A inesperada descoberta de Otávio Ianni sobre preconceito contra descendentes de imigrantes poloneses em Curitiba”, Revista Sociedade e Estado, 30(3), Brasília, p. 779-817, https://doi.org/10.1590/S0102-69922015.00030010. DOI: https://doi.org/10.1590/S0102-69922015.00030010
Google Scholar

SMOLANA, K. (1979), “Sobre a gênese do estereótipo do polonês na América Latina”, Estudios Latinoamericanos, 5, Wrocław, p. 69-78.
Google Scholar

SOLHEID DA COSTA, M.C. (1995), “El violin que sólo tocaba en polaco: del estigma a la reconstrucción de la identidad de los polacos en Paraná”, Estudios Migratorios Latinoamericanos, 10(29), Buenos Aires, p. 29-52.
Google Scholar

WACHOWICZ, R.C. (1981), O camponês polonês no Brasil, Fundação Cultural, Casa Romário Martins, Curitiba.
Google Scholar

WIERZCHOWSKI, L. (2003), Cristal polonês, Record, Rio de Janeiro.
Google Scholar

WIERZCHOWSKI, L. (2006), Uma ponte para Terebin, Record, Rio de Janeiro.
Google Scholar

WIERZCHOWSKI, L. (2010), Os Getka, Record, Rio de Janeiro.
Google Scholar

WOLNY, A. (2020), Nem polonesa nem judia – a polaca na literatura brasileira do séc. XX, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Publicado

2024-12-16

Cómo citar

Wolny, Anna. 2024. «“Esses Malditos polacos” – Letícia Wierzchowski Na discussão Sobre a Etnicidade Polonesa». Studia Iberystyczne 24 (diciembre):95-110. https://doi.org/10.12797/SI.24.2024.24.05.

Número

Sección

Literatura