Żydzi w życiu gospodarczym Krakowa w XVI i pierwszej połowie XVII wieku
DOI:
https://doi.org/10.32030/Abstract
Brak abstraktu dla tego artykułu.
References
1. Jak dotąd najobszerniejszym i stale jeszcze aktualnym opracowaniem historii Żydów krakowskich pozostaje dzieło Majera Bałabana – bezcenne, gdyż oparte na źródłach dziś już w dużej mierze nie istniejących. – Majer Bałaban, Dzieje Żydów w Krakowie i na Kazimierzu (1304–1868). T. 1:1304– 1655, Kraków 1912 (reprint Kraków 1986, wyd. 2: Kraków 1931).
2. M. Bałaban, op. cit., s. 103; Marian Friedberg, Kraków w dobie Odrodzenia (wiek XVI i pierwsza połowa XVII). W: Kraków, studia nad rozwojem miasta, pod red. Jana Dąbrowskiego, Kraków 1957, s. 205.
3. Perła Kramerówna, Żydowskie cechy rzemieślnicze w dawnej Polsce, w: „Miesięcznik Żydowski”, R. 2: 1932, t. 2, s. 261.
4. Janina Bieniarzówna, Jan Małecki, Dzieje Krakowa. T. 2: Kraków w wiekach XVI– XVIII, Kraków 1984, s. 224.
5. Majer Bałaban, Drukarstwo żydowskie w Polsce XVI w. W: Pamiętnik Zjazdu Naukowego im. J. Kochanowskiego, Kraków 1931, s. 102–116. – Zawiłe losy braci Heliczów, którzy w 1537 r. przyjęli chrzest, a w 1540 r. wydali po żydowsku Nowy Testament (prawdopodobnie było to przetranskrybowane na alfabet hebrajski niemieckie tłumaczenie Lutra), nie są do końca wyjaśnione. – Por. ich biogramy w Polskim Słowniku Biograficznym.
6. Jan Małecki, Studia nad rynkiem regionalnym Krakowa w XVI wieku, Warszawa 1963, s. 83.
7. Sebastian Miczyński, Zwierciadło Korony Polskiej urazy ciężkie i utrapienia wielkie, które ponosi od Żydów, wyrażające, Kraków 1618. – Obszerny ten paszkwil był do tego stopnia napastliwy, że dekretem królewskim zakazano jego rozpowszechniania. Jest jednak bardzo cennym źródłem historycznym. Zawiera bowiem, przy całej swej stronniczości, wielką obfitość informacji o handlu żydowskim. Bywa też często przez historyków wykorzystywany i cytowany.
8. Ibid. s. 39–54.
9. M. Bałaban, Dzieje Żydów w Krakowie… s. 42.
10. Ibid. s. 149.
11. Gershon David Hunndert, The Role of the Jews in Commerce in Early Modern Poland-Lithuania. The Journal of European Economic History, Vol. 16: 1987, s. 245–275.
12. Daniel Toilet, Les activités économiques des Juifs de Poznan et de Cracovie à l’époque des Wasa (1588–1668). W: Studia nad gospodarką, społeczeństwem i rodziną w Europie późnofeudalnej. Pod red. Jerzego Topolskiego, Lublin 1987, s. 233–234, 240.
13. Tollet zauważył nawet, że w Krakowie, w okresie przez niego badanym, handel żydowski o zasięgu lokalnym dominował nad handlem regionalnym czy też krajowym (op. cit. s. 238). W świetle innych źródeł (por. niżej) nie wydaje się to przekonywujące.
14. S. Miczyński, op. cit. s. 32–33.
15. Archiwum Państwowe w Krakowie (dalej cytuję: Arch. Kr.) rps 502, s. 376.
16. Oprócz cytowanej pracy M. Bałabana, Dzieje Żydów w Krakowie… najwięcej informacji o handlu żydowskim w Krakowie XVI i XVII w. znaleźć można w podstawowym dziele Ignacego Schipera, Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, Warszawa 1937.
17. W nagrodę za skuteczną obronę przed arcyksięciem Maksymilianem w 1587 r. Kraków otrzymał w 1589 r. od Zygmunta III przywilej na pobieranie cła na komorze krakowskiej dotąd należącej do króla. Rejestry cła krakowskiego pobieranego przez miasto zachowały się niemal w komplecie z lat 1589– 1772 (Arch. Kr. rps 2115–2273). – Jan Małecki, Krakowskie księgi celne i problem ich wydania. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej. R. 9: 1961, nr 2, s. 252–273. – W niniejszym szkicu staraliśmy się poza tym wykorzystać nowsze opracowania i wydawnictwa źródłowe, a w niewielkim tylko stopniu sięgać do prac Bałabana i Schipera oraz do znanych im źródeł.
18. Arch. Kr. rps 2117.
19. Tamże rps 2146.
20. Lustracja województwa krakowskiego 1564, wyd. Jan Małecki. Cz. 1, Warszawa 1962, s. 26. 21 Por. J. Małecki: Studia nad rynkiem…
22. Por. Danuta Molenda, Ludność żydowska w Olkuszu w okresie przedrozbiorowym (XIV– XVIII w.). Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce. R. 1980, nr 4, s. 3–23.
23. Walenty Wagner, Handel dawnego Jarosławia do połowy XVII wieku. W: Prace historyczne wydane ku uczczeniu 50-lecia Akademickiego Koła Historyków UJK we Lwowie, Lwów 1929, s. 121–145.
24. O handlu żydowskim między Krakowem a Pińczowem zob. te. Jan Małecki, Zarys dziejów Pińczowa do końca XVIII w. W: Pińczów i jego szkoły w dziejach. Kraków 1979 (Zeszyty Naukowe UJ 512), s. 31–32.
25. Ibid. s. 32.
26. Arch. Kr. rps 2117 i 2146 pod odpowiednią datą.
27. Kamień – miara ciężaru równa ok. 12 kg.
28. Arch. Kr. rps 2146 s. 138.
29. Arch. Kr. rps 2157 s. 182.
30. Paul Simson, Danziger Inventar 1531–1591, München 1913, nr 10041.
31. Jest to zachowany w Archiwum Państwowym w Gdańsku (rps 300, 1/234, s. 1–21) wykaz zezwoleń na wjazd do miasta wydanym Żydom przez władze gdańskie w okresie od kwietnia do grudnia 1641 r.
32. Arch. Kr. rps 2127 s. 309, 350.
33. G. Hundert, op. cit. s. 273. – Złoty był jednostką obrachunkową liczącą 30 groszy. Wartość jednego grosza wynosiła (wedle szacunków Zbigniewa Żabińskiego: Systemy pieniężne na ziemiach polskich. Wrocław 1981, s. 102, 128) w końcu XVI w. nieco mniej niż jedną trofę a w drugiej ćwierci XVII w. ok. 1/3 trofy. – Trzeba tu wyjaśnić, że trofa jest to wskaźnik biologiczny pieniądza odpowiadający kosz tom normy podstawowego wyżywienia dziennego człowieka pracującego. Przeliczenie na trofy pozwala zorientować się w przybliżeniu w sile nabywczej pieniądza.
34. Arch. Kr. rps 2117 s. 280.
35. Grzywna była jednostką obrachunkową liczącą 48 groszy.
36. Funt równał się ok. 0,4 kg.
37. Arch. Kr. rps 2117 i 2146 pod odpowiednią datą.
38. Honorata Obuchowska-Pysiowa Udział Krakowa w handlu zagranicznym Rzeczypospolitej w pierwszych latach XVII wieku, Wrocław 1981, s. 89, 121, 244, 275, 345, 355.
39. M. Bałaban, Dzieje Żydów w Krakowie… s. 172.
40. Arch. Kr. rps 2146 s. 97, 243.
41. I. Schiper, op. cit. s. 52–53, 61–64.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
See more at Copyright & Licensing tab.
