Wpływ średniowiecza na twórczość Stanisława Wyspiańskiego
DOI:
https://doi.org/10.32030/Abstrakt
INFLUENCE DU MOYEN AGE SUR LES OEUVRES DE STANISŁAW WYSPIAŃSKI
Comme on l'a souligné plusieurs fois déjà, ‘l̓antiquité, le romantisme et l'art contemporain ont eu une grande influence sur les oeuvres de Stanisław Wyspiański, Personne e s'est intéressé des inspirations du Moyen Age, et pourtant cette période, sa culture et son histoire, ont eu une grande importance sur la formation artistique de Wyspiański. D'ailleurs, cette influence tire son origine encore de l'adolescence de l'auteur de "Wesele", alors que ses opinions et son sens d'observation se cristalisaient. Dans la formation de l'individualité de Wyspiański les excursions et les voyages, à travers divers pays, pendant lesquels il prit connaissance des monuments et des oeuvres d'art de la Pologne et de l'étranger, ont joué un grand rôle.
En effet, depuis sa plus jeune enfance, Wyspiański était en contact avec l'art du Moyen Age de Cracovie. Des fenêtres de l'atelier de son père il regardait chaque jour la cathédrale de Wawel, ensuite il y allait, ainsi que dans d'autres églises, avec son père pour l'aider dans le moulage des monuments les plus précieux. De même son maître et instituteur, Jan Matejko, lui enseignait l'amour pour l'architecture de cette époque. C'est sous le patronage de Jan Matejko que Wyspiański a commencé en 1889, ses travaux de polychromie à l'Eglise Notre-Dame, et en 1896 on lui a proposé de préparer la conservation de la polychromie à l'Eglise de la Sainte Croix. Il a reçu aussi la proposition de restaurer toute la polychromie de l'intérieur de style du Moyen Age de l'église des Franciscains à Cracovie. Il a composé le projet entier aussi bien des fresques que des vitrages. La polychromie et les vitrages devaient constituer une seule unité — mais la conception de l'auteur n'a pas été pleinement réalisée. Le vitrage de Père-Dieu, exposé plus tard, montre la manière dont Wyspiański voulait animer l'intérieur de l'Eglise.
A l'occasion de la conservation des vitrages provenant du Moyen Age et de l'intérieur de l'Eglise des Dominicains de Cracovie, Wyspiański a porté son attention sur les oeuvres de cette époque.
L'incendie de la ville qui a, en 1850, complètement dévasté l'intérieur de cette église, a tout de même épargné la plupart des vitrages. Wyspiański s'est chargé de leur conservation.
La colline de Wawel entière, le château de Wawel, la cathédrale, tous les bâtiments, ont joué un rôle immence dans la formation de la pensée de Wyspiański.
Wyspiański a fait l'esquisse du projet de Jan Matejko des vitrages pour les fenêtres gothiques des nefs de la cathédrale. Mais ce projet n'a pas pu être réalisé non plus. Ces vitrages étaient trop audacieux pour un intérieur d'église. Malgré tout, l'intérieur de la cathédrale inspirait l'imagination du poète. Le troisième acte de sa pièce "Wyzwolenie' et „Acropolis' ont justement pour décor l'intérieur de cette cathédrale.
Il mettat à profit son amour pour l'art du Moyen Age dans ses travaux de metteur en scène. En 1901 Józef Kotarbiński, le directeur du théâtre municipal de Cracovie, lui a proposé la mise en scène des ,,Dziady" de Adam Mickiewicz. Bientôt le poète a mis en scène son propre drame ,,Bolesław Śmiały" avec le supplément ,,Skałka".
Wyspiański se proposait de céer tout un cycle de drames d'histoire. A part „Bolesław Śmiały" et „Skałka" il désirait montrer les faits de la Pologne. Il a même commencé à écrire „La famille des Piastes" dont il n'est resté que des fragments seulement. Il pensait aussi au drame „Le roi Kazimierz Jagiellończyk". Donc, l'intention du poète était de réaliser un cycle de drames sur l'histoire de la nation.
Dans ses oeuvres Wyspiański revenait souvent au Moyen Age polonais, ce Moyen Age signifiait pour lui une des plus importantes époques dans la constitution du pays et de la nation.
A ce but menait le théâtre, le drame, l'art plastique, les spectacles se déroulant dans des intérieurs où reignait le style du Moyen Age.
Bibliografia
1. Kalendarz życia i twórczości 1869—1890 Stanisława Wyspiańskiego opr. Maria Stokowa, Stanisław Wyspiański Dzieła Zebrane, Wydawnictwo Literackie, Kraków, t. 16, wol. I, s. 25, 51.
2. ibidem, s. 23-70
3. ibidem, s. 45 i n.
4. Opublikowane w Rozprawach i Sprawozdaniach Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, Kraków 1874, t. I.
5. Lwów 1882
6. Jan Dürr, Wędrówki Stanisława Wyspiańskiego po Normandii, Kurier Literacko-Naukowy, dodatek do Ilustrowanego Kuryera Codziennego, Kraków, 1.IV.1935 nr 13 i 8.IV.1935, nr 14; Kalendarz, op. cit.
7. List z dnia 7.VII.1890
8. List z dn. 15.111.1890 z Wenecji, por. Z włoskich impresji Stanisława Wyspiańskiego — Nowy list poety, opr. Bogumiła Schnaydrowa i Józef Dużyk, Życie Literackie, Kraków, nr 891.
9. Antoni Potocki, Wyspiański, Studium Literackie, Kraków 1902; Adam Grzymała-Siedlecki, O twórczości Wyspiańskiego, Kraków, Wydawnictwo Literackie, s. 48.
10. List do Lucjana Rydla z dn. 3.VII.1890
11. Stanisław Kolbuszewski, Śląskie impresje Stanisława Wyspiańskiego, Ossolineum, Wrocław—Warszawa-Kraków, 1962.
12. Stanisław Przybyszewski, Moi współcześni, Kraków 13 Elżbieta Skierkowa, Wyspiański artysta książki, Ossolineum 1960, s. 61—62
14. Władysław Łuszczkiewicz, Roboty w kościele Marii Panny, Kalendarz Krakowski Czecha na r. 1890, s. 134 15 Świat 1889, nr 21
16. Przechowywane w Muzeum Narodowym w Warszawie, Dział Grafiki sygn. Ryc. Pol. 1842
17. Stanisław Wyspiański, Opis przedstawień okna mariackiego oprawionego w ścianę atelier architektury, Wyspiański, Dzieła Zebrane, t. 14, op. cit. s. 153—157 i 276— -279.
18. Leon Płoszewski, dodatek krytyczny do Wyspiański, Dzieła Zebrane, op. cit., t. 14, s. 221
19. Tadeusz Dobrowolski, Studia nad średniowiecznym malarstwem ściennym, Poznań 1927, s. 93—104.
20. Wyspiański, Dzieła Zebrane, op. cit. t. 14, s. 149— —151, 272—275, Tuch był również autorem polichromii wnętrza Teatru Miejskiego (obecnie im. J. Słowackiego) w Krakowie. Por. Kazimierz Nowacki, O budowie Teatru Miejskiego w Krakowie, Pamiętnik Teatralny 1975, z. 2(94), s. 255; K. Nowacki, Kurtyna Antoniego Tucha, Pamiętnik Teatralny 1976, z. 1-2 (97-98), s. 107-108.
21. Życie 1897, nr 7; Rocznik Krakowski 1898, t. I.
22. Polichromia kościoła Mariackiego miała przedstawiać następujące sceny: A — Z życia św. Franciszka: 1. podczas nocnej hulanki wpada w zachwycenie 1205, 2. rozdaje ubogim jałmużnę na stopniach bazyliki św. Piotra w Rzymie, 3. wyrzeka się majątku wobec ojca i biskupa w Assyżu, 4. podczas czytania ewangelii przejmuje ideę Zakonu, 5. przed Innocentym III w ogrodzie loretańskim, 6. uczta dla św. Clary w klasztorze M.B. Anielskiej, 7. opiekuje się trędowatymi w szpitalu, 8. widzi Matkę Boską i Chrystusa na ołtarzu, 9. tarza się w krzaku cierniowym, 10. odpędza szatanów od klasztoru braci mniejszych, 11. odbiera pięć ran Chrystusowych, 12. umierający każę sobie śpiewać „hymn do słońca" 1226.
В. I. Zatwierdzenie Reguły Zakonu braci mniejszych przez Innocentego III w roku 1215 w Rzymie, 2. Kazanie św Franciszka w Alwernii
C. Sceny z życia świętej Kingi: 1. dziecinne lata, 2. śluby czystości Kingi i Bolesława, 3. cud w Bochni z pierścieniem w bryle soli, 4. biczowanie się po nocy, 5. ucieka przed Tatarami i unika ich pogoni, 6. opiekuje się trędowatymi i biednymi.
D. Sceny z życia św. Salomei: 1. ubiera się w strój bogaty, przy czym zdybuje ją małżonek Koloman, 2. składa śluby zakonne przed arcybiskupem Prandotą w Krakowie w kościele Franciszkanów, 3. umierając widzi Matkę Boską, 4. dusza jej idzie do nieba i niesioną przez aniołów widzi pobożny braciszek.
E. 1. Fundacja klasztoru, 2. Pogrzeb Bolesława Wstydliwego, 3. Przeniesienie zwłok Salomei ze Skały do Krakowa. Por. Wyspiański, Dzieła Zebrane, op. cit. t. 14, s. 167—168, także Tadeusz Szydłowski, Śtanisław Wyspiański, Warszawa 1930, s. 30.
23. Wyspiański, Dzieła zebrane, op. cit. t. 14, s. 221.
24. Rocznik Krakowski 1899, t. II.
25. Wyspiański, Dzieła Zebrane, op. cit. t. 14, s. 221
26. Juliusz Mikłaszewski, Krótki opis katedry na Wawelu, którą zwiedziłem z uczniami VIII klasy gimnazjalnej św. Anny w dniach 28.IX., 9, 15, 23.Х.1886, Kraków 1886
27. Włodzimierz Żuławski, Witraże Wawelskie Wyspiańskiego, Maski 1918, nr 13; Stanisław Kolbuszewski, Wizja Wyspiańskiego, Poznań 1924: Kazimierz Kosiński, Wawel w ideologi Wyspiańskiego, Warszawa 1934, s. 12-13.
28. Kazimierz Nowacki, Plastyka teatralna Wyspiańskiego, Katalog, Pamiętnik Teatralny 1957, z. 3-4 (23-24), poz. 53.
29. Gobeliny te do tej pory nie powróciły do Katedry. Wydaje się koniecznym zawieszenie ich z powrotem w prezbiterium, tak jak to widział i opisał Wyspiański.
30. Nowacki, Plastyka teatralna, op. cit. poz. 179.
31. Leon Płoszewski, Uwagi do tekstu „Akropolis", Wyspiański, Dzieła Zebrane, op. cit. t. 7, s. 418
32. Pogląd ten przedstawiłem na sesji naukowej Wydziału Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego odby- ten w dniach 20—22.11.1969. Prof. L. Płoszewski w pełni zaaprobował moją interpretacje omawianego rysunku i dorzucił jeszcze dalsze argumenty. Mieliśmy wspólnie przeanalizować inne szkice teatralne Wyspiańskiego, niestety uniemożliwiła to przedwczesna śmierć tego znakomitego znawcy twórczości poety-malarza.
33. Zjazd im. J. Kochanowskiego 1884, Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce, t. V, Kraków 1886. 34 Zygmunt Hendel i Feliks Kopera, Kościół św. Idziego w Krakowie, Biblioteka Krakowska nr 29, Kraków 1905. Kazimierz Nowacki, O scenografii Wyspiańskiego do „Dziadów" Pamiętnik Teatralny 1956, z. 1 (17), s. 49—50.
35. Jan Nowakowski, Historia i mit w „Dramatach Bo- lesławowskich", odczyt na sesji Wydziału Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego 20-22.11.1969. Maszynopis powielony.
Kazimierz Nowacki, O inscenizacji „Bolesława Śmiałego" w roku 1903, Pamiętnik Teatralny, z. 3—4 (23-24), 1957.
36. S. Wyspiański, Dzieła zebrane, op cit. t. 6, s. 355- -356
37. S. Wyspiański, Dzieła zebrane, op. cit. t. 11, s. 160 38 ibidem
39. Józef Sosnowski, „Bolesław Śmiały" Stanisława Wyspiańskiego, Kraków 1932, rękopis w Państwowym Archiwum m. Krakowa, sygn. I.T. 1150
40. Stanisław Wyspiański, Hamlet, Dzieła zebrane, op. cit. t. 13, s.
41. Nowacki, O inscenizacji „Bolesława Śmiałego..." op. cit.
W. Matlakowski. Budownictwo ludowe na Podhalu, Kraków 1892.
L. Wierzbicki, Wzory przemysłu domowego, wyroby snycerskie włościan na Rusi, Kraków, tenże, Wzory przemysłu domowego, Hafty włościan na Rusi
42. Adam Chmiel, Archeologia dramatu „Bolesław Śmiały" Stanisława Wyspiańskiego, Kraków 1903, Feliks Kopera, Tak zwana korona Bolesława Chrobrego inne insygnia Koronne Polski, Kraków 1898
43. K. Nowacki, Nieznany rysunek teatralny Stanisława Wyspiańskiego, Pamiętnik Teatralny 1960, z. 2 (34), s. 341-345.
44 Nowacki, Plastyka teatralna... op. cit. poz. 190 i 191 45 Rkps. w Muzeum Narodowym w Krakowie, sygn. 82205
46. Oswald Baller, Genealogia Piastów, Kraków 1895.
47. wydane w Krakowie w r. 1870
48. Dzieła zebrane, op. cit., t. 10, s. 328—331.
49. Wyspiański, Hamlet, op. cit.
Pobrania
Wersja elektroniczna opublikowana
Numer
Dział
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.

