Topografia zakładu fotograficznego Ignacego Kriegera
DOI:
https://doi.org/10.32030/Abstrakt
Brak abstraktu dla tego artykułu.
Bibliografia
1. Poczynione przez C. Bąk systematyczne badania (por. C. Bąk-Koczarska, Krieger Ignacy, Polski Słownik Biograficzny, t. XV, Wrocław—Warszawa— Kraków—Gdańsk 1'970, s. 307—308) wyczerpały, jak się zdaje, możliwości znalezienia nowych archiwaliów i jedynie przypadek może ujawnić nie znane dotąd materiały, jeśli takie w ogóle jeszcze istnieją. O Kriegerze por. również J. Andruszkiewicz, Ignacy Krieger, fotograf dawnego Krakowa, Magazyn Kulturalny, 1974, nr 3, s. 29—31 i J. Koziński, Fotografia krakowska w latach 1840—1914. Zarys historii, Kraków 1978, s. 104—111, 161—177 oraz T. Kwiatkowska, A. Malik, Zespół negatywów szklanych z zakładu fotograficznego rodziny Kriegerów w posiadaniu Muzeum Historycznego m. Krakowa, „Krzyszto-fory” nr 11, 1'984, s. 5l—69.
2. „FOTOGRAF KRIEGER zawiadamia szanowną Publiczność, iż powróciwszy z za granicy, gdzie podróżował celem wydoskonalenia się w fotografii, osiedla się w KRAKOWIE. [...] Pracownia fotograficzna znajduje się przy ulicy Grodzkiej w domu p. Alojzego Schwarza pod L. 88 w podworcu na dole.”, „Czas” 1860, nr 110 z 13 V, s. 4; Koziński (jw., s. 129) ustala datę otwarcia zakładu (a właściwie ogłoszenia o otwarciu) na 12 V, co być może jest po prostu drobną, jednodniową pomyłką.
3. „Czas” 1864, nr 188 z 15 XI, s. 4.
4. Bąk-Koczarska, jw., s. 307, Andruszkiewicz, jw., s. 30 i Koziński, jw., s. 104 oraz 129.
5. BM, fase. 1, Dz. I L.s. 37, poz. 4; zezwolenie skierowane jest do Urzędu Budownictwa Miejskiego, opatrzone datą 15 listopada 1860 i podpisane przez Seidle-ra (zapewne Andrzeja, ówczesnego burmistrza).
6. A. Chmiel, (Domy krakowskie. Ulica Św. Jana, cz. I, Kraków 1924, Biblioteka Krakowska nr 61, s. 10) opierając się prawdopodobnie na tych samych materiałach (znajdujących się wówczas w archiwum planów Budownictwa Miejskiego w Magistracie) pisze, myląc Ignacego (ojca) z Natanem (synem): „...W tej kamienicy osiedlił się w r. 1860 fotograf Jonatan [!] Krieger, zasłużony pracownik w swoim zawodzie około zabytków architektury i sztuki polskiej, przede wszystkiem krakowskich ...”. Oczywiście istnieje teoretyczna możliwość, że projekt z 1860 r. został zrealizowany dopiero w r. 1864, albo że dopiero wtedy Krieger objął pracownię zaprojektowaną i wzniesioną cztery lata wcześniej.
7. Jej projekt, wykonany tuszem na woskowanym płótnie, opatrzony jest tytułowym napisem: Planik | Urządzenia budki do foto- | gratowania w Podworcu | realn. № 37 Rynek., podziałką: 20 Stóp W[ar- szawskich = 8,8 cm], adnotacją nr 383 datowaną 5 listopada 1860 i podpisaną przez Richtera, kwalifikującą rysunek do zatwierdzenia, adnotacją nr 19194 z 15 listopada o akceptacji projektu, podpisaną przez Seidlera oraz okrągłą pieczęcią Magistratu i znaczkiem opłaty stemplowej za 15 kr.
8. Por. też Chmiel, jw., s. 11.
9. Por. zezwolenie Magistratu jw. — przyp. 5.
10. O atelier fotograficznych w XIX w. zob. O. Bue- ch1er, Atelier und Apparat des Photographen. Prak- tische Anleitung zur Kenntniss der Konstruktion und Einrichtung der Glashäuser, der photographischen Arbeitslokalitäten und des Laboratoriums..., Weimar 1869 oraz tłumaczenie Walerego Rzewuskiego, Atelier i Aparat fotografa. Praktyczny przewodnik do poznania konstrukcji i urządzenia domów szklanych, lokali pracy fotograficznej i laboratorium..., Biblioteka Jagiellońska, rkps Przyb. 72/66.
11. Wymiary te są wynikiem przeliczenia opartego o podziałkę projektu podaną w stopach warszawskich; 1 stopa warszawska = 0,2977 m.
12. Por. przyp. 9.
13. Według notatki Żegoty Paulego, opatrzonej uwagą: „(podług Inwentarza urzędowego z r. 1838)”, obraz ten pierwotnie stanowił część środkową rodzaju tryptyku z drewnianymi, ruchomymi skrzydłami na których znajdowały się z jednej strony wyobrażenia ss. Jana Nepomucena i Jana Kantego a z drugiej ss. Świętosława i Czesława (Biblioteka Jagiellońska, rkps 5357, t. 10, s. 85 verso). Za wskazanie mi tej notatki dziękuję doc. dr hab. Michałowi Rożkowi.
14. Stało się to za staraniem księdza Zygmunta Go- liana, ówczesnego administratora kościoła — por. A. Fridrich, Historia cudownych obrazów Najświętszej Marii Panny w Polsce, zebrał według autentycznych źródeł..., t. II, Kraków 1904, s. 108. Na zdjęciu widać wyraźnie jasny krąg padającego z góry światła. Mogło być to światło silnej lampy naftowej lub olejowej, ale jeszcze nie lampy elektrycznej gdyż negatyw zdjęcia jest kolodionowy co określa górna granicę jego powstania na koniec lat 80-tych ubiegłego stulecia. O ramach czasowych stosowania przez Zakład Kriegera techniki tzw. mokrego kolodionu oraz o tej technice i technice bromożelatynowej por. Kwiatkowska, Malik, j.w., s. 54—57, por. Mossakowska, Walery Rzewuski 1837—1888, fotograf. Studium warsztatu i twórczości, Wrocław—Warsza- wa—Kraków—Gdańsk—Łódź 1981, s. 45—55.
15. Ten sam ekran, który na pierwszym planie po lewej miał jeszcze wymalowane duże liściaste drzewo, występuje również na zdjęciach I. Kriegera zamieszczonych w albumie Izydora Kopernickiego pt. Types et costumes de la Pologne (Państwowe Muzeum Etnograficzne w Krakowie, nr inw. III/57357/F), zob. np. fotografie nr 53, 80, 111, 131 czy 172.
16. Zob. także negatywy MHK 1809/K i MHK 3598/K; na podobnym, anonimowym zdjęciu (Archiwum Państwowe w Krakowie, Zb. Ikon. A V/711) datowanym na około 1873 r. i publikowanym przez Chmielą (iw., tabl. nlb. po s. 12) gablota ta jeszcze nie istnieje. Po- przedzał ją natomiast duży napis FOTOGRAF z plastycznych liter ustawionych na gzymsie wieńczącym parter elewacji od Rynku Głównego. Napis ten jest dobrze widoczny na zdjęciu części linii A-B wykonanym przez Walerego Maliszewskiego (Muzeum Narodowe w Krakowie III/Fot/784) prawdopodobnie w pierwszej połowie lat 60-tych a na pewno przed 1868 r. (o czym świadczy istnienie kramów przy Sukiennicach, uchwyconych fragmentarycznie po lewej).
17. Nr 168 z 26 VII 1876. s. 2.
18 .„Czas”, nr 221 z 29 IX 1883. s. 3.
19. Archiwum Państwowe w Krakowie, ABM, fase. 320. Dz. I L.s. 37, poz. 9 — plan sytuacyjny, rzuty parteru i I pietra. II i III pietra oraz przekrój po- przeczny pierwszego (lub drugiego) traktu kamienicy, a także pismo Magistratu do Franciszki Pareńskiej zezwalające na podjecie przebudowy: według mało precyzyjnego określenia Chmielą (jw., s. 11) przebudowa dokonana została w latach 80-tvch XIX w.
20. Jw. ABM, fase. 320, Dz. I L.s. 37, poz. 12.
21. Zob. przyp. 10.
22. Rozmowę z K. Wojtarowiczem i oględziny jego pracowni przeprowadziła autorka w październiku 1984 r.
23. Zakład Kriegerów uległ likwidacji w 1926 r. z chwila ofiarowania go przez Amalię Krieger gminie m. Krakowa wraz z całym wyposażeniem, zdjęciami i negatywami — zob. Koziński, jw., s. 161—166.
24. Chmiel (jw., s. 11—12) mylnie określił usytuo- wanie drugiej w tym domu pracowni Kriegera na III piętrze, choć słusznie zauważył że była zwrócona ku podwórzowi.
25. Według K. Wojtarowicza był to rok 1876 (?).
26. ABM. fasc. 320. Dz. I L.s. 37. poz. 13.
27. Na styku dwóch gablot zamiast półwałka znalazła się wąska płycina wypełniona napisami. Istniała też jeszcze jedna, późniejsza para gablot w formie prostych, pozbawionych ozdób szafek, opatrzonych łagodnie wygiętymi, skromnymi zwieńczeniami, zawierającymi napis — zob. zdjęcie reprodukowane w Roczniku Krakowskim, t. XVII (1916), s. 27, przedstawiające dom po przeróbce w 1913 r. części parteru na kantor Banku czeskiego (Chmiel, jw., s. 12—13)
Pobrania
Wersja elektroniczna opublikowana
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
