Genealogia jako krytyka: Habermas vs. Foucault

Authors

  • Lotar Rasiński Dolnośląska Szkoła Wyższa

DOI:

https://doi.org/10.12797/Politeja.12.2015.39.05

Keywords:

Michel Foucault, Jürgen Habermas, krytyka społeczna, genealogia, archeologia wiedzy

Abstract

Genealogy as critique: Habermas vs. Foucault

The aim of this paper is to respond to the objections raised by Jürgen Habermas in his work The Philosophical Discourse of Modernity against Michel Foucault’s concept of genealogical critique. In my response I draw primarily on Foucault’s methodological texts and I demonstrate the strong connections of his ideas to the French historical epistemology of Gaston Bachelard and Georges Canguilhem. This connections concern mainly the ideas of the „recurrent method” and the „history of error” developed in this tradition. I argue that these ideas refute Habermas’ allegations against Foucault’s view of history (presentism) as well as his approach to the problem of truth (relativism). At the concluding part of my paper I focus on Foucault’s concept of freedom, emphasizing the practical and „anti‑romantic” character of this concept and its connection to the Marxian idea of emancipation (the objection of cryptonormativism).

Downloads

Download data is not yet available.

PlumX Metrics of this article

Author Biography

Lotar Rasiński, Dolnośląska Szkoła Wyższa

Pracuje jako profesor nadzwyczajny w Zakładzie Filozofii (Instytut Pedagogiki) Dolnośląskiej Szkoły Wyższej. Obronił doktorat z filozofii na Uniwersytecie Wrocławskim w 2002 r., a w 2013 r. uzyskał tam stopień doktora habilitowanego. W 2014 r. za pracę habilitacyjną został wyróżniony prestiżową Nagrodą Premiera RP. Studiował i prowadził badania między innymi w nowojorskiej New School for Social Research i na University of California w Berkeley. Stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej, Komitetu Badań Naukowych i Transregional Center for Democratic Studies (New School). Redaktor naukowy serii wydawniczej Biblioteka Współczesnej Myśli Społecznej przy Wydawnictwie Naukowym DSW. Jego zainteresowania naukowe to współczesna filozofia polityczna, teoria dyskursu, krytyka społeczna i metodologia nauk społecznych. Autor wielu książek, między innymi: Dyskurs i władza. Zarys polityki agonistycznej, Śladami Marksa i Wittgensteina. Krytyka społeczna bez teorii krytycznej, Język, dyskurs, społeczeństwo. Zwrot lingwistyczny w filozofii społecznej (redaktor) i Ludwig Wittgenstein – konteksty i konfrontacje (redaktor, z P. Dehnelem); autor licznych tłumaczeń z języków angielskiego i francuskiego oraz kilkudziesięciu artykułów w czasopismach specjalistycznych.

References

Ashenden S., Owen D. (red.), Foucault Contra Habermas. Recasting the Dialogue between Genealogy and Critical Theory, London–Thousaund Oaks 1999.
Google Scholar

Bachelard G., Filozofia, która mówi nie. Esej o filozofii nowego ducha w nauce, przeł. J. Budzyk, Gdańsk 2000, Minerwa.
Google Scholar

Bachelard G., Kształtowanie się umysłu naukowego. Przyczynek do psychoanalizy wiedzy obiektywnej, przeł. i posł. D. Leszczyński, Gdańsk 2002, Minerwa.
Google Scholar

Bachelard G., Le nouvel esprit scientifique, Paris 1968.
Google Scholar

Bachelard G., Le rationalisme appliqué, Paris 1949.
Google Scholar

Canguilhem G., La formation du concept de réflexe aux XVIIe et XVIIIe siècles, Paris 1957.
Google Scholar

Canguilhem G., Idéologie et Rationalité dans l’histoire des sciences de la vie, Paris 1977, Problèmes et Controverses.
Google Scholar

Canguilhem G., Normalne i patologiczne, przeł. i posł. P. Pieniążek, Gdańsk 1999, Minerwa.
Google Scholar

Dreyfus H., Rabinow P., Michel Foucault. Beyond Structuralism and Hermeneutics, Chicago 1983. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226154534.001.0001
Google Scholar

Eribon D., Michel Foucault. Biografia, przeł. J. Levin, Warszawa 2005.
Google Scholar

Foucault M., About the Beginning of the Hermeneutics of the Self, „Political Theory” 1993, Vol. 21, nr 2. DOI: https://doi.org/10.1177/0090591793021002004
Google Scholar

Foucault M., Archeologia wiedzy, przeł. A. Siemek, wstęp J. Topolski, Warszawa 1977, Biblioteka Myśli Współczesnej. Plus Minus Nieskończoność.
Google Scholar

Foucault M., Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Wykłady w Collège de France 1977/1978, przeł. M. Herer, Warszawa 2010.
Google Scholar

Foucault M., Confronting Governments. Human Rights, [w:] tenże, Power, red. J.D. Faubion, przeł. R. Hurley i in., New York 2000.
Google Scholar

Foucault M., De la nécessité de mettre un terme à toute peine, „Libération” 1981, 18 VIII.
Google Scholar

Foucault M., Dits et écrits, 1954‑1988, Vol. 4, red. D. Defert, F. Ewald, Paris 1994, Bibliothèque des Sciences Humaines.
Google Scholar

Foucault M., Est‑il donc important du penser?, „Libération” 1981, 30‑31 V.
Google Scholar

Foucault M., Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, przeł. D. Leszczyński, L. Rasiński, Warszawa–Wrocław 2000.
Google Scholar

Foucault M., La Folie n’existe que dans une société, „Le Monde” 1961, 22 VII.
Google Scholar

Foucault M., Il faut tout repenser la loi et la prison, „Libération” 1981, 15 XII.
Google Scholar

Foucault M., Historia seksualności, przeł. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, wstęp T. Komendant, Warszawa 1995, Nowy Sympozjon.
Google Scholar

Foucault M., Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu, przeł. H. Kęszycka, wstęp M. Czerwiński, Warszawa 1987.
Google Scholar

Foucault M., The History of Sexuality, [w:] tenże, Power/Knowledge. Selected Interviews and Other Writings, 1972‑1977, ed. C. Gordon, New York 1980.
Google Scholar

Foucault M., Les Rendez‑vous manqués (z P. Bourdieu), „Libération” 1981, 15 XII.
Google Scholar

Foucault M., Lettre à quelques leaders de la gauche, „Le Nouvel Observateur” 1977, nr 691.
Google Scholar

Foucault M., Naissance de la biopolitique, [w:] tenże, Résumé des cours, 1970‑1982, Paris 1989, Conférences, Essais et Leçons du Collège de France.
Google Scholar

Foucault M., Narodziny kliniki, przeł. P. Pieniążek, Warszawa 1999.
Google Scholar

Foucault M., L’ordre du discours. Leçon inaugurale au Collège de France prononcée le 2 décembre 1970, Paris 1971.
Google Scholar

Foucault M., La Politique de la santé au XVII siècle, [w:] Généalogie des équipements de normalisation: les équipements sanitaires, red. tenże, Fontenay‑sur‑Bois 1976.
Google Scholar

Foucault M., Porządek dyskursu. Wykład inauguracyjny wygłoszony w Collège de France 2 grudnia 1970, przeł. M. Kozłowski, Gdańsk 2002, Minerwa.
Google Scholar

Foucault M., Power, red. J.D. Faubion, przeł. R. Hurley i in., New York 2000.
Google Scholar

Foucault M., Power/Knowledge. Selected Interviews and Other Writings, 1972‑1977, red. C. Gordon, New York 1980.
Google Scholar

Foucault M., Qu’est‑ce que la critique?, „Bulletin de la Société Française de Philosophie” 1990, Vol. 84.
Google Scholar

Foucault M., Qu’est‑ce que les Lumières?, [w:] tenże, Dits et écrits, 1954‑1988, Vol. 4, red. D. Defert, F. Ewald, Paris 1994, Bibliothèque des Sciences Humaines.
Google Scholar

Foucault M., Remarks on Marx. Conversations With Duccio Trombadori, przeł. R.J. Goldstein, J. Cascaito, New York 1991, Semiotext(e) Foreign Agents Series.
Google Scholar

Foucault M., Réponse à une question, [w:] tenże, Dits et écrits, 1954‑1988, Vol. 1, red. D. Defert, F. Ewald, Paris 1994, Bibliothèque des Sciences Humaines. DOI: https://doi.org/10.14375/NP.9782070738441
Google Scholar

Foucault M., Sécurité, territoire, population. Cours au Collège de France (1977‑1978), Paris 2004, Hautes Études.
Google Scholar

Foucault M., Structuralisme et poststructuralisme (rozmowa z G. Rauletem), „Telos” 1983, Vol. 16, nr 55.
Google Scholar

Foucault M., Strukturalizm i poststrukturalizm, [w:] tenże, Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, przeł. D. Leszczyński, L. Rasiński, Warszawa–Wrocław 2000.
Google Scholar

Foucault M., Subject and Power, [w:] H. Dreyfus, P. Rabinow, Michel Foucault. Beyond Structuralism and Hermeneutics, Chicago 1983.
Google Scholar

Foucault M., Techniki siebie, [w:] tenże, Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, przeł. D. Leszczyński, L. Rasiński, Warszawa–Wrocław 2000.
Google Scholar

Foucault M., To Punish Is the Most Difficult Thing There Is, [w:] tenże, Power, red. J.D. Faubion, przeł. R. Hurley i in., New York 2000.
Google Scholar

Foucault M., Truth and Power, [w:] tenże, Power/Knowledge. Selected Interviews and Other Writings, 1972‑1977, red. C. Gordon, New York 1980.
Google Scholar

Foucault M., Trzeba bronić społeczeństwa. Wykłady w Collège de France, 1976, przeł. M. Kowalska, Warszawa 1998.
Google Scholar

Foucault M., Un Plaisir si simple, „Le Gai Pied” 1979, nr 1.
Google Scholar

Foucault M., La Vie. L’expérience et la science, „Revue de Métaphysique et de Morale” 1985, nr 1.
Google Scholar

Foucault M., Życie. Doświadczenie i nauka, [w:] tenże, Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, przeł. D. Leszczyński, L. Rasiński, Warszawa–Wrocław 2000.
Google Scholar

Foucault M., L’êthique du souci de soi comme pratique de la liberté, [w:] tenże, Dits et écrits, 1954‑1988, Vol. 4, red. D. Defert, F. Ewald, Paris 1994, Bibliothèque des Sciences Humaines.
Google Scholar

Fraser N., Foucault on Modern Power. Empirical Insights and Normative Confusions, [w:] Critical Essays on Michel Foucault, red. P. Burke, Aldershot 1992, Critical Thought Series, 2.
Google Scholar

Gordon C., Introduction, [w:] M. Foucault, Power, red. J.D. Faubion, przeł. R. Hurley i in., New York 2000.
Google Scholar

Habermas J., Filozoficzny dyskurs nowoczesności, przeł. M. Łukasiewicz, Kraków 2000, Horyzonty Nowoczesności, t. 9.
Google Scholar

Habermas J., Taking Aim at the Heart of the Present, [w:] Critique and Power. Recasting the Foucault/Habermas Debate, red. M. Kelly, Cambridge, Mass. 1994, Studies in Contemporary German Social Thought.
Google Scholar

Hindess B., Filozofie władzy. Od Hobbesa do Foucaulta, przeł. D. Leszczyński, L. Rasiński, Warszawa–Wrocław 1999.
Google Scholar

Hoy D.C. (red.), Foucault. A Critical Reader, Oxford–New York 1986.
Google Scholar

Kelly M. (red.), Critique and Power. Recasting the Foucault/Habermas Debate, Cambridge, Mass. 1994, Studies in Contemporary German Social Thought.
Google Scholar

Kelly M., Foucault, Habermas, and Self‑Referentiality of Critique, [w:] Critique and Power. Recasting the Foucault/Habermas Debate, red. tenże, Cambridge, Mass. 1994, Studies in Contemporary German Social Thought.
Google Scholar

Leszczyński D., Szlachcic K., Wprowadzenie do francuskiej filozofii nauki. Od Comte’a do Foucaulta, Wrocław 2003, Acta Universitatis Wratislaviensis, nr 2493.
Google Scholar

Marks K., Przyczynek do krytyki heglowskiej filozofii prawa. Wstęp, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, Vol. 1, Warszawa 1962.
Google Scholar

Nowicka M., „Urządzenie”, „zastosowanie”, „układ” – kategoria dispositif u Michela Foucaulta, jej tłumaczenia i ich implikacje dla postfoucaultowskich analiz władzy, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2011, Vol. 7, nr 2.
Google Scholar

Owen D., Orientation and Enlightenment. An Essay on Critique and Genealogy, [w:] Foucault Contra Habermas. Recasting the Dialogue between Genealogy and Critical Theory, red. D. Owen, S. Ashenden, London–Thousaund Oaks 1999.
Google Scholar

Taylor C., Foucault on Freedom and Truth, [w:] Foucault. A Critical Reader, red. D.C. Hoy, Oxford–New York 1986.
Google Scholar

Downloads

Published

2015-12-09

How to Cite

Rasiński, Lotar. 2015. “Genealogia Jako Krytyka: Habermas Vs. Foucault”. Politeja 12 (9 (39):87-109. https://doi.org/10.12797/Politeja.12.2015.39.05.

Issue

Vol. 12 No. 9 (39) (2015)

Section

Articles

License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.