Inwigilacja w parlamencie. Analiza procesu legislacyjnego projektów dotyczących czynności operacyjno-rozpoznawczych w dobie rozwoju technologicznego
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.19.2022.79.14Keywords:
legislative process, secret surveillance, intelligence servicesAbstract
SURVEILLANCE IN PARLIAMENT: AN ANALYSIS OF THE LEGISLATIVE PROCESS OF PROJECTS CONCERNING SECRET SURVEILLANCE IN THE ERA OF TECHNOLOGICAL DEVELOPMENT
Secret surveillance is one of the core activities of the intelligence services. Covert collection of information about individuals is often necessary for the effective performance of their tasks. On the other hand, the development of information technologies enables mass and virtually unlimited covert surveillance, thereby compromising democratic values such as privacy or transparency. Thus, balancing security and individual rights requires the creation of appropriate legal and political checks on surveillance. The responsibility for delineating the permissible boundaries of surveillance authorities rests primarily upon parliaments. However, Polish surveillance law tends to successively expand surveillance powers at the expense of the constitutional balance, as confirmed by multiple Constitutional Court rulings. One of the theories put forward to explain this fact is the regulatory capture theory, according to which legislators, through close cooperation with intelligence agency personnel, adopt the latter’s perspective and values, becoming co-opted to further their interests. This is exacerbated because the intelligence personnel has greater expertise on surveillance issues, and, as noted by J. Widacki, an exceptional capability to charm discussants, strong motives for exercising it, and substantial experience with significant successes in this area. This article seeks to ‘un-charm’ this area. Through a combination of quantitative and qualitative methods, and by reference to objective, measurable indicators, we seek to assess the extent of regulatory capture on the Polish legislative process in the area of secret surveillance, and thereby contribute to explaining the weakness of the legal and political checks on intelligence services in Poland.
Downloads
References
Absher K.M., Desch M., Popadiuk R., The President’s Foreign Intelligence Advisory Board, [w:] Oxford Handbook of National Security Intelligence, red. L. Johnson, Oxford 2010, https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195375886.003.0011. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195375886.003.0011
Agencja Praw Podstawowych (FRA), Surveillance by Intelligence Services: Fundamental Rights Safeguards and Remedies in the EU, vol. 1: Member States’ Legal Frameworks, Luxembourg 2017.
Bigo D., Security, Surveillance and Democracy, [w:] Routledge Handbook of Surveillance Studies, red. K. Ball, K. Haggerty, D. Lyon, New York 2012.
Bodnar A. i in., Osiodłać Pegaza. Przestrzeganie praw obywatelskich w działaniach służb specjalnych – założenia reformy, 2019, [online] https://panoptykon.org/sites/default/files/osiodlac_pegaza_-_jak_powinien_wygladac_nadzor_nad_sluzbami._raport_ekspertow.pdf.
Caparini M., Controlling and Overseeing Intelligence Services in Democratic States, [w:] Democratic Control of Intelligence Services, red. M. Caparini, H. Born, London 2007, https://doi.org/10.4324/9781315576442. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315576442
Centrum Badania Opinii Społecznej, Inwigilacja w Internecie, „Komunikat z Badań” 2016, nr 72, [online] https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_072_16.PDF.
Charalampopoulos P., Kociumaka T., Wellnitz P., Faster Approximate Pattern Matching: A Unified Approach, [w:] 2020 IEEE 61st Annual Symposium on Foundations of Computer Science (FOCS), Durham, NC 2020, https://doi.org/10.1109/FOCS46700.2020.00095. DOI: https://doi.org/10.1109/FOCS46700.2020.00095
Dal Bó E., Regulatory Capture: A Review, „Oxford Review of Economic Policy” 2006, vol. 22, nr 2, https://doi.org/10.1093/oxrep/grj013. DOI: https://doi.org/10.1093/oxrep/grj013
Dana A., Prawo o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych, „Prokuratura i Prawo” 2021, nr 3.
Deza M.M., Deza E., Encyclopedia of Distances, Heidelberg 2014, https://doi.org/10.1007/978-3-642-00234-2. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-44342-2
Fundacja Panoptykon, [online] https://panoptykon.org.
Gruza E., Czynności operacyjno-rozpoznawcze, [w:] E. Gruza, M. Goc, J. Moszczyński, Kryminalistyka – czyli rzecz o metodach śledczych, Warszawa 2008.
Grzelak A., Wróblewski M., Ochrona praw podstawowych w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości, [w:] System Prawa Unii Europejskiej, t. 8: Współpraca sądowa w sprawach cywilnych, karnych i współpraca policyjna, red. J. Barcz, Warszawa 2021.
Hermeliński W., Bezpieczeństwo publiczne a prawo jednostki do prywatności, „Palestra” 2013, vol. 58, nr 1-2.
Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945-1989), oprac. T. Ruzikowski, Warszawa 2004.
James O., Regulation Inside Government: Public Interest Justifications and Regulatory Failures, „Public Administration” 2000, vol. 78, nr 2, https://doi.org/10.1111/1467-9299.00208. DOI: https://doi.org/10.1111/1467-9299.00208
Kęsek P., Obsada stanowisk szefów cywilnych służb specjalnych w Polsce – uregulowania prawne, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2020, nr 2.
Kolaszyński M., Cywilna kontrola nad służbami specjalnymi w Polsce z perspektywy trzech dekad funkcjonowania, „Politeja” 2021, vol. 18, nr 6(75), https://doi.org/10.12797/Politeja.18.2021.75.15. DOI: https://doi.org/10.12797/Politeja.18.2021.75.15
Kolaszyński M., Model sprawowania nadzoru i kontroli nad służbami specjalnymi w oparciu o ustawodawstwa państw UE, a także Szwajcarii, Norwegii i Wielkiej Brytanii oraz sposób wyłaniania ciał ją sprawujących, Warszawa 2022.
Kolaszyński M., Secret Surveillance in Poland after Snowden. Between Secrecy and Transparency, [w:] Trust and Transparency in an Age of Surveillance, red. L.A. Viola, P. Laidler, London 2022, https://doi.org/10.4324/9781003120827-10. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003120827-10
Kolaszyński M., Status ustrojowy polskich służb specjalnych po 1989 roku, Kraków 2016.
Komisja Wenecka, Opinion no. 839/2016 on the Act of 15 January 2016 Amending the Police Act and Certain Other Acts, Adopted by the Venice Commission at Its 107th Plenary Session (Venice, 10-11 June 2016), CDL-AD(2016)012-e, [online] https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD%282016%29012-e.
Konieczny J., Czynności operacyjno-rozpoznawcze, [w:] Kryminalistyka, red. J. Widacki, Warszawa 2008.
Kuć T., Analiza funkcjonalności systemu kontroli i nadzoru nad służbami specjalnymi w Polsce, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2017, vol. 9, nr 16.
Kudła J., Dostęp służb do danych telekomunikacyjnych. Omówienie wyroku TS z dnia 2 marca 2021 r., C-746/18 (Prokuratuur), LEX/el 2021.
Laffont J.J., Tirole J., The Politics of Government Decision-Making: A Theory of Regulatory Capture, „The Quarterly Journal of Economics” 1991, vol. 106, nr 4, https://doi.org/10.2307/2937958. DOI: https://doi.org/10.2307/2937958
Laidler P., Secrecy Versus Transparency in the US National Security Surveillance State, [w:] Trust and Transparency in an Age of Surveillance, red. L.A. Viola, P. Laidler, London 2022, https://doi.org/10.4324/9781003120827-9. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003120827-9
Lyon D., Surveillance, Power, and Everyday Life, [w:] The Oxford Handbook of Information and Communication Technologies, red. R. Mansel i in., Oxford 2009. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199548798.003.0019
Lyon D., Surveillance, Snowden, and Big Data: Capacities, Consequences, Critique, „Big Data & Society” 2014, nr 1, https://doi.org/10.1177/2053951714541861. DOI: https://doi.org/10.1177/2053951714541861
Mąka J., Kontrola operacyjna i podsłuch – ocena na tle praktycznego stosowania, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2011, nr 4.
Mąka J., Ustawa o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych – czy jest potrzebna w obecnym stanie prawnym w Polsce?, „Prokuratura i Prawo” 2009, nr 4.
Makkai T., Braithwaite J., In and Out of the Revolving Door: Making Sense of RegulatoryCapture, „Journal of Public Policy” 1992, vol. 12, nr 1, https://doi.org/10.1017/S0143814X00005006. DOI: https://doi.org/10.1017/S0143814X00005006
Małecki G., Maziewski Ł., W cieniu. Kulisy wywiadu III RP, Warszawa 2021.
Małysiak J., Postanowienia ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych ze szczególnym uwzględnieniem kwestii praw i wolności cudzoziemców, „Poliarchia” 2017, vol. 5, nr 2(9), https://doi.org/10.12797/Poliarchia.05.2017.09.02. DOI: https://doi.org/10.12797/Poliarchia.05.2017.09.02
Matei F.C., Bruneau T., Intelligence Reform in New Democracies: Factors Supporting or Arresting Progress, „Democratization” 2011, vol. 18, nr 3, https://doi.org/10.1080/13510347.2011.586257. DOI: https://doi.org/10.1080/13510347.2011.586257
Miłkowski T., Czynności operacyjno-rozpoznawcze a prawa i wolności jednostki, Warszawa 2020.
Ministerstwo Finansów – Krajowa Administracja Skarbowa, Sprawozdanie w zakresie przeciwdziałania wykorzystywaniu działalności banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi za 2020 rok, Warszawa 2021, [online] https://www.gov.pl/attachment/0df130d1-ed89-4497-9979-f7423fd2b2fb.
Najwyższa Izba Kontroli, Nadzór nad służbami specjalnymi, 26 VIII 2014, [online] https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nadzor-nad-sluzbami-specjalnymi.html
Opitek P., Piekarski D., Tomaszuk A., Nadzór prokuratora nad realizacją kontroli operacyjnej, cz. I, „Prokuratura i Prawo” 2021, nr 12.
Ordynacja podatkowa. Komentarz aktualizowany, red. L. Etel, Warszawa 2021.
Peltzman S., Toward a More General Theory of Regulation, „Journal of Law & Economics” 1976, vol. 19, nr 2, https://doi.org/10.1086/466865. DOI: https://doi.org/10.1086/466865
Rényi A., On Measures of Information and Entropy, [w:] Proceedings of the 4th Berkeley Symposium on Mathematics, Statistics and Probability 1960, Berkeley 1961.
Richardson S., Gilmour N., Comparative International Oversight Arrangements, [w:] Intelligence and Security Oversight: An Annotated Bibliography and Comparative Analysis, red. S. Richardson, N. Gilmour, Cham 2016, https://doi.org/10.1007/978-3-319-30252-2. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-30252-2_6
Rogalski M., Podsłuch procesowy i pozaprocesowy. Kontrola i utrwalanie rozmów na podstawie kpk oraz ustaw szczególnych, Warszawa 2019.
Rojszczak M., Nieograniczone programy inwigilacji elektronicznej a koncepcja państwa autorytarnego, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2020, vol. 42, nr 2, https://doi.org/10.19195/2300-7249.42.2.11. DOI: https://doi.org/10.19195/2300-7249.42.2.11
Rojszczak M., Surveillance, Legal Restraints and Dismantling Democracy: Lessons from Poland, „Democracy and Security” 2021, vol. 17, nr 1, https://doi.org/10.1080/17419166.2020.1841367. DOI: https://doi.org/10.1080/17419166.2020.1841367
Rzecznik Praw Obywatelskich, Wystąpienie skierowane do Prezesa Rady Ministrów, Warszawa, 13 I 2022.
Shapiro S.A., Blowout: Legal Legacy of the Deepwater Horizon. Catastrophe: The Complexity of Regulatory. Capture: Diagnosis, Causality, and Remediation, „Roger Williams University Law Review” 2012, vol. 17, nr 1.
Sokołowski J.K., Poznański D., Struktura procesu legislacyjnego w analizie ilościowej, [w:] Wybrane aspekty funkcjonowania Sejmu w latach 1997-2007, red. J.K. Sokołowski, P. Poznański, Kraków 2008.
Sokołowski J.K., Stolicki D., Przyczyny opóźnień w transpozycji dyrektyw europejskich do polskiego porządku prawnego w świetle analizy ilościowej krajowego procesu legislacyjnego, „Przegląd Politologiczny” 2017, vol. 22, nr 2, https://doi.org/10.14746/pp.2017.22.2.3. DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2017.22.2.3
Stigler G.J., The Theory of Economic Regulation, „The Bell Journal of Economics and Management Science” 1971, vol. 2, nr 1, https://doi.org/10.2307/3003160. DOI: https://doi.org/10.2307/3003160
Svenonius O., Björklund F., Explaining Attitudes to Secret Surveillance in Post-Communist Societies, „East European Politics” 2018, vol. 34, nr 2, https://doi.org/10.1080/21599165.2018.1454314. DOI: https://doi.org/10.1080/21599165.2018.1454314
Svenonius O., Björklund F., Waszkiewicz P., Surveillance, Lustration and the Open Society: Poland and Eastern Europe, [w:] Histories of State Surveillance in Europe and Beyond, red. K. Boersma i in., London–New York 2014.
Szumiło-Kulczycka D., Czynności operacyjno-rozpoznawcze i ich relacje do procesu karnego, Warszawa 2012.
Taagepera R., Grofman B., Effective Size and Number of Components, „Sociological Methods & Research” 1981, vol. 10, nr 1, https://doi.org/10.1177/004912418101000104. Tomkiewicz M., Sądowa kontrola pozyskiwania danych telekomunikacyjnych, internetowych i pocztowych, „Państwo i Prawo” 2018, nr 4. DOI: https://doi.org/10.1177/004912418101000104
Widacki J., Rozważania o prawie i sprawiedliwości, Kraków 2007.
Wilson J.Q., The Politics of Regulation, [w:] The Politics of Regulation, red. J.Q. Wilson, New York 1980.
Wu S., Manber U., Agrep – a Fast Approximate Pattern-Matching Tool, [w:] Proceedings of the Winter 1992 USENIX Conference, January 20-24, 1992, San Francisco, California, Berkeley 1992, [online] https://www.usenix.org/legacy/publications/library/proceedings/wu.pdf.
Yu M. i in., String Similarity Search and Join: A Survey, „Frontiers of Computer Science” 2016, vol. 10, nr 3, https://doi.org/10.1007/s11704-015-5900-5. DOI: https://doi.org/10.1007/s11704-015-5900-5
Zalewski S., Kontrola służb specjalnych w Polsce, Warszawa 2021.
Zegart A., Quinn J., Congressional Intelligence Oversight: The Electoral Disconnection, „Intelligence and National Security” 2010, vol. 25, nr 6, https://doi.org/10.1080/02684527.2010.537871. DOI: https://doi.org/10.1080/02684527.2010.537871
Życzkowski K., Rényi Extrapolation of Shannon Entropy, „Open Systems & Information Dynamics” 2003, vol. 10, nr 3, https://doi.org/10.1023/A:1025128024427. DOI: https://doi.org/10.1023/A:1025128024427
Akty normatywne i orzecznictwo
Uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 stycznia 1996 r., sygn. W 12/94.
Ustawa z dnia 22 lipca 2022 r. o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2022, poz. 1933.
Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, t.j. Dz.U. 2022, poz. 557.
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej, Dz.U. 1991, nr 100, poz. 442.
Ustawa z dnia 15 stycznia 2016 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2016, poz. 147.
Ustawa z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu, Dz.U. 2017, poz. 985 ze zm.
Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, Dz.U. 2021, poz. 422 z późn. zm.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, t.j. Dz.U. 2021, poz. 2345 z późn. zm.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, t.j. Dz.U. 2021, poz. 534 z późn. zm.
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, t.j. Dz.U. 2021, poz. 1882 z późn. zm.
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa, Dz.U. 1999, nr 51, poz. 526 z późn. zm.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 czerwca 2005 r., sygn. K 4/04.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 2004 r., sygn. K 45/02.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2009 r., sygn. K 54/07.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 lipca 2014 r., sygn. K 23/11.
Załącznik do uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, M.P. 2021, poz. 483 ze zm.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
