„Poukraińskie” i jego polskie losy
Historia znikania
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.83.11Keywords:
post-migration areas, south-eastern Poland, Ukrainian cultural heritage, ‘post-Ukrainian’Abstract
“THE POST-UKRAINIAN” IN POLAND: A STORY OF VANISHING
In the literature on the heritage of the post-migration areas of south-eastern Poland, as well as in the nationwide information space, too little attention is paid to the Ukrainian legacy. Although since 1989, the topic has been discussed more often and more freely, and the knowledge in this area has significantly expanded, still the issue of Ukrainian heritage is underrepresented in scientific and journalistic narratives and public administration practices of eastern border regions Polish. Within the present borders of Poland, there are over a thousand postUkrainian localities, whose tangible and intangible heritage has been destroyed, forgotten, and repressed from social consciousness, it has become invisible. In this article we try to explain how this happened. We ask about the decisions, people, and events that caused the ‘Ukrainian’ in Poland to become a symbolic ‘after’ – ‘post-Ukrainian.’
Downloads
References
Akcìâ „Vìsla”. Dokumenti, vporâd, red. Ê. Mìsila, Lviv–New York [Акція „Вісла”. Документи, впоряд, ред. Є. Місила, Львів–Нью-Йорк] 1997.
Akcja „Wisła” 1947. Dokumenty і materiały, wstęp, wybór i oprac. E. Misiło, Warszawa [2012].
Akcja „Wisła”. Dokumenty, oprac. E. Misiło, Warszawa 1993.
Balbus T., Rozpracowanie agenturalne środowisk ukraińskich w Polsce w 1949 roku, „Biuletyn IPN” 2001, nr 8.
Bartczak A., Słomiński M., Stachak A., Cmentarz Centralny w Szczecinie. Ogromny park pochował umarłych…, Szczecin 2005.
Bez bromu otec’ Bogdan Prah, Lokal’na ìstorìâ [Без брому отець Богдан Прах, Локальна історія], 20 V 2020, [online] https://localhistory.org.ua/videos/bez-bromu/bez-bromuotets-bogdan-prakh/.
Bielecki M., Stan prawny nieruchomości Archieparchii Przemysko-Warszawskiej w latach 1944-2014, Lublin 2015.
Brykowski R., Drewniana architektura cerkiewna na koronnych ziemiach Rzeczypospolitej, Warszawa 1995.
Brykowski R., Niszczenie i walka o zachowanie zabytków sztuki cerkiewnej w PRL (rozmowę prowadziła Olga Kich-Masłej), „Nowa Ukraina. Zeszyty Historyczno-Politologiczne” 2007, nr 1-2.
Brykowski R., Ochrona i konserwacja architektury cerkiewnej na południowo-wschodnim obszarze Polski, [w:] Ochrona wspólnego dziedzictwa kulturowego, red. J. Kowalczyk, Warszawa 1993.
Brykowski R., W sprawie architektury cerkiewnej województwa rzeszowskiego, „Ochrona Zabytków” 1957, R. 10, nr 2.
Brykowski R., W sprawie architektury cerkiewnej województwa rzeszowskiego po 33 latach, [w:] Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku. Materiały sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki pt. „Tragedia polskich cerkwi” oraz artykuły zamówione przez Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Rzeszowie, red. A. Marek i in., Rzeszów 1997.
Brzoza C., Osadnictwo na Łemkowszczyźnie po roku 1945 (w granicach dawnego województwa krakowskiego), „Rocznik Sądecki” 1982, t. 17.
Buczek K., Przejmowanie cerkwi greckokatolickich przez Kościół rzymskokatolicki na terenie diecezji przemyskiej w latach 1944-1989, Krosno 2022.
Choińska D., Karolina Kuszyk – „Poniemieckie” – recenzja i ocena, Histmag, 17 XII 2019, [online] https://histmag.org/Karolina-Kuszyk-Poniemieckie-recenzja-i-ocena-19923.
Chojnowska A., Operacja „Wisła” (przesiedlenie ludności ukraińskiej na ziemie zachodnie i północne w 1947 r.), „Zeszyty Historyczne” 1992, nr 102(478).
Chylińska D., Trudne dziedzictwo – cmentarze poniemieckie w krajobrazie kulturowym Dolnego Śląska, „Architektura Krajobrazu” 2007, nr 1.
Cmentarze ukraińskie są jak przeźroczyste – spotkanie Inicjatywy (Nie)zapomniane Cmentarze, Biuletyn Informacji Publicznej RPO, 2 XII 2020, [online] https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/cmentarze-ukrainskie-s%C4%85-jak-spotkanie-inicjatywy-niezapomnianecmentarze-rpo.
Dekret z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich, położonych w niektórych powiatach województwa białostockiego, lubelskiego, rzeszowskiego i krakowskiego, Dz.U. 1949, Nr 46, poz. 339.
Dekret z dnia 28 września 1949 r. o zmianie dekretu z dnia 5 września 1947 r. o przejściu na własność Państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do Z.S.R.R., Dz.U. 1949, Nr 53, poz. 404.
Dekret z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich, Dz.U. 1946, Nr 28, poz. 182.
Drozd I.A., Dzieje Zgromadzenia Sióstr Służebnic NPM w Polsce, Prałkowce 2022.
Drozd R., Droga na Zachód. Osadnictwo ludności ukraińskiej na ziemiach zachodnich i północnych Polski w ramach akcji „Wisła”, Warszawa 1997.
Drozd R., Polityka narodowościowa władz komunistycznych wobec ludności ukraińskiej w Polsce (1944–1989), „Litopys. Studia i Materiały Ukraińskiego Towarzystwa Historycznego w Polsce” 2011, nr 1.
Drozd R., Polityka władz wobec ludności ukraińskiej w Polsce w latach 1944–1989, Warszawa 2001.
Drozd R., Problem własności byłej katedry greckokatolickiej w Przemyślu w latach 1946-1996, „Scripta Historica” 2018, nr 24.
Drozd R., Hałagida I., Ukraińcy w Polsce 1944–1989. Walka o tożsamość (Dokumenty i materiały), Warszawa 1999.
Flieger E., Egzorcyzmowanie niemieckiego ducha (rozmowa z Karoliną Kuszyk), „Dziennik Gazeta Prawna” 2020, 6 XII, [online] https://kultura.gazetaprawna.pl/artykuly/1498135,karolina-kuszyk-poniemieckie-polacy-niemcy-polityka-pamieci-wywiad.html.
Furtak E., Więźniowie obozu w Jaworznie do końca życia żyli z piętnem Polaków wspierających „ukraińskich bandytów”, „Gazeta Wyborcza” 2020, 27 IX, [online] https://katowice.wyborcza.pl/katowice/7,35055,26267885,wszyscy-pod-sciane-wystepu-nie-bedzie.html.
Giemza J., Dział Sztuki Cerkiewnej Muzeum – Zamku w Łańcucie i ochrona sakralnego dziedzictwa kulturowego na przestrzeni ostatniego półwiecza, [w:] tegoż, O sztuce sakralnej przemyskiej eparchii. Słowem i obrazem, Łańcut 2006, [online] https://grekokatolicy.pl/grekokatolicy/sztuka-sakralna/sztuka-cerkiewna-w-lancucie/.
Guk B., Zmìna nazv mìscevostej u Gorlic’komu povìtì pìslâ akcìï „Vìsla”. Do ìstorìï asimìlâcìï Pol’ŝeû ukraïns’koï spadŝini pìslâ 1944 r., „Naše Slovo” [Гук Б., Зміна назв місцевостей у Горлицькому повіті після акції „Вісла”. До історії асиміляції Польщею української спадщини після 1944 р., „Наше Слово”] 2008, 26 X, no. 43.
Hałagida I., Deportacje greckokatolickich biskupów przemyskich do USRR w 1945 i 1946 roku: nowe dokumenty, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, nr 2(13).
Hałagida I., Ukraińcy na zachodnich i północnych ziemiach polskich 1947–1957, Warszawa 2002.
Hałagida I., Ukraińscy duchowni greckokatoliccy i prawosławni w COP w Jaworznie (1947–1949), [w:] Obóz dwóch totalitaryzmów. Jaworzno 1943–1956, red. K. Miroszewski, Z. Woźniczka, Jaworzno 2007.
Ìvanusìv V., Cerkva v ruïnì. Zagibel’ ukraïns’kih cerkov Peremis’koï Eparhìï, Sent-Keterìns [Іванусів В., Церква в руїні. Загибель українських церков Перемиської Епархії, СентКетерінс] 1987.
Kabaczij R., Wygnani na stepy. Przesiedlenia ludności ukraińskiej z Polski na południe Ukrainy w latach 1944–1946, Warszawa 2012.
Kabaczij R., Zakerzonie jako zbiorowy mit historyczny ukraińskiej świadomości narodowej, [w:] Dziedzictwo kresów – nasze wspólne dziedzictwo?, red. J. Purchla, Kraków 2006.
Kich-Masłej O., Cmentarz – jako przestrzeń obrazu i słowa. Postmigracyjne cmentarze ziemi tomaszowskiej – przykład Wierzbicy, [w:] Obraz – słowo – litera, red. M. Kuczyńska, A.Z. Nowak, Białystok–Kraków 2021.
Kich-Masłej O., Czytelnia Towarzystwa „Proswita” w Wierzbicy (1884–1939). Rekonstrukcja, Kraków 2020.
Kich-Masłej O., Doświadczenie Wierzbicy, [w:] Uszanujmy zmarłych. Problematyka ochrony starych cmentarzy i perspektyw prawa pogrzebowego, red. B. Imiołczyk, J. Troszczyńska-Reyman, T.J. Zieliński, Warszawa 2021.
Kich-Masłej O., Nomen mortui. Próba odczytania cmentarza greckokatolickiego w Wierzbicy (kultura polsko-ukraińskiego pogranicza), Kraków 2016.
Kich-Masłej O., Trudne dziedzictwo. Problem cmentarzy ukraińskich na terenach postmigracyjnych Polski Południowo-Wschodniej, [w:] Tożsamość i pamięć. Konteksty kulturowe i społeczne.
Studia ukrainoznawcze, red. D. Pilipowicz, R. Kęsek, Kraków 2020.
Kich-Masłej O., Ukraińcy w Polsce po 1989 r., [w:] Mniejszości narodowe i prawodawstwo mniejszościowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Historia i współczesność, red. K. Nowak, J. Szymeczek, Czeski Cieszyn 2015.
Kochanowski J., Peerelowska legenda gen. Karola Świerczewskiego, „Polityka” 2012, 30 III, nr 12.
Kornecki M., Losy cerkwi i zabytków sztuki cerkiewnej w dawnym województwie krakowskim 1945-1975 (Przyczynek do dziejów sztuki zachodniej Łemkowszczyzny), [w:] Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku. Materiały sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki pt. „Tragedia polskich cerkwi” oraz artykuły zamówione przez Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Rzeszowie, red. A. Marek i in., Rzeszów 1997.
Kowal P., Trudna pielgrzymka, [w:] tegoż, Testament Prometeusza. Źródła polityki wschodniej III Rzeczypospolitej, Warszawa–Wojnowice 2019. DOI: https://doi.org/10.52040/7893.1
Kozak B., Postdeutsches Stettin, [w:] Zugezogen. Flucht und Vertreibung – Erinnerungen der zweiten Generation, hrsg. R. Schieb, R. Zens, Paderborn 2016. DOI: https://doi.org/10.30965/9783657785704_015
Krištopa O., Ostannì ukraïncì Pol’ŝì [Криштопа O., Останні українці Польщі], DISCURSUS2019.
Krištopa O., Svìj sered čužih. Lekcìâ pro reportaž [Криштопа O., Свій серед чужих. Лекція про репортаж], 25 IV 2015, YouTube, [online] https://www.youtube.com/watch?v=Av5ZqGkcm4Q.
Krutak J., Wysiedlenie ludności niemieckiej i walka z przejawami niemczyzny w Bielsku i powiecie bielskim po zakończeniu II wojny światowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2015, z. 142, nr 3, https://doi.org/10.4467/20844069 PH.15.030.3901.
Kryciński S., Cerkwie w Bieszczadach, Warszawa 1991.
Kuprianowicz G., Saveneć A., 1938. Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i południowym Podlasiu, Chełm 2008.
Kurzynoga O., Utracone dobra kultury w Bieszczadach w latach 1944-1989 (zarys problemu), [w:] Bieszczady w Polsce Ludowej 1944–1989, red. J. Izdebski, K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2009.
Kuszyk K., Poniemieckie, Wołowiec 2019.
Kwiek J., Żydzi, Łemkowie, Słowacy w województwie krakowskim w latach 1945-1949/50, Kraków 1998.
Linek B., „Odniemczanie” województwa śląskiego w latach 1945–1950 (w świetle materiałów wojewódzkich), Opole 1997.
Link K., Ponad granicami, „Niedziela” 2006, nr 38, [online] https://www.niedziela.pl/artykul/47570/nd/Ponad-granicami.
Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku. Materiały sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki pt. „Tragedia polskich cerkwi” oraz artykuły zamówione przez Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Rzeszowie, red. A. Marek i in., Rzeszów 1997.
Losy Niezapomniane w ramach AKCJI „WISŁA”, Fundacja „Losy Niezapomniane”, [online] http://www.los.org.pl/index.php?glowna=projektUA.
Mazur J., Straty w zakresie architektury cerkiewnej na terenie rejonu lubaczowskiego w latach 1939–1994, [w:] Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku. Materiały sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki pt. „Tragedia polskich cerkwi” oraz artykuły zamówione przez Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Rzeszowie, red. A. Marek i in., Rzeszów 1997.
Michałowski W., Rygielski J., Spór o Bieszczady, Warszawa 1986.
Mironowicz E., Polityka narodowościowa PRL, Białystok 2000.
Mìsilo Ê., Lìkvìdacìâ ukraïns’kogo sirotincâ v Peremišlì, „Peremis’kì dzvoni” [Місило Є., Ліквідація українського сиротинця в Перемишлі, „Перемиські дзвони”] 1993, no. 7-9.
Mìsilo Ê., Ukraïns’kij Notr-Dam, „Naše Slovo” [Місило Є., Український Нотр-Дам, „Наше Словo”] 2019, 12 V, no. 19, [online] https://nasze-slowo.pl/ukra-nskij-notr-dam/.
Misiło E., Księga wysiedlonych 1947. Ocalić od zapomnienia imiona i nazwiska 150 tys. Ukraińców wysiedlonych w Akcji „Wisła”, 13 X 2018, [online] https://emisilo.pl/2018/10/ksiegawysiedlonych-1947/.
Misiło E., Obóz „Jaworzno”. Zbrodnia nieukarana. Ukraińcy i Polacy w Centralnym Obozie Pracy Jaworzno (1947-1949), Jesionowo 2022.
Mokry W., „Ruska Trójca”. Karta z dziejów życia literackiego Ukraińców w Galicji w pierwszej połowie XIX w., Kraków 1997.
Mokry W., Z życia Cerkwi greckokatolickiej w Krakowie w latach 1808–1998. Po pół wieku znów u siebie, „Між сусідами / Między sąsiadami” 1998, t. 8.
Motyka G., Akcja „Wisła” ’47. Komunistyczna czystka etniczna, Kraków 2023.
Motyka G., Geneza, przebieg, skutki akcji „Wisła” w polskiej historiografii, Sejm.gov.pl, 22 V 2007, [online] https://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/41dbefb1739cf039c12572d600486dcd/$FILE/Geneza.pdf.
Motyka G., Problematyka stosunków polsko-ukraińskich w latach 1939–1948 w polskiej historiografii po roku 1989, [w:] Historycy polscy i ukraińscy wobec problemów XX wieku, red. P. Kosiewski, G. Motyka, Kraków 2000.
Motyka G., Stryjek T., Zajączkowski M., Międzynarodowe aspekty Akcji „Wisła”, Warszawa 2020.
Nałęcz A., Cerkwie greckokatolickie w Diecezji Przemyskiej po roku 1945, Przemyśl 1988.
Nieobecni sąsiedzi. Prawosławne cmentarze Chełmszczyzny, Niezapomniane Cmentarze, 29 IV 2022, [online] https://niezapomnianecmentarze.pl/nieobecni-sasiedzi-prawoslawne-cmentarze-chelmszczyzny.
Olchawa M., Akcja „Wisła”. Motywacja czystki etnicznej, „Nowa Ukraina. Zeszyty Historyczno-Politologiczne” 2007, nr 1-2.
Olejnik L., Po akcji „Wisła”. Ewolucja polityki państwa polskiego wobec ludności ukraińskiej w latach 1947–1958, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2001, nr 71, [online] http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.hdl_11089_13575/c/fh71Leszek_Olejnik159_188.pdf.
Olejnik L., Polityka narodowościowa Polski 1944–1960, Łódź 2003.
Pajączkowska A., Wędrowny zakład fotograficzny, Wołowiec 2019.
Peremišl’, zahìdnij bastìon Ukraïni, red. B. Zagajkevič, New York–Philadelphia [Перемишль, західний бастіон України, ред. Б. Загайкевич, Ню Йорк–Філадельфія] 1961.
Pismo ordynariusza diecezji rzymskokatolickiej w Tarnowie bpa Jana Stepy do wojewody rzeszowskiego w sprawie przekazania mienia pocerkiewnego na Łemkowszczyźnie nowo tworzonym parafiom rzymskokatolickim, Tarnów, 17 VII 1947, Archiwum Akt Nowych. Urząd ds. Wyznań, 5b/4/2048, k. 39.
Pismo wojewody rzeszowskiego Jana Mirka do starosty powiatowego w Lesku z 4 IX 1947 r., Archiwum Państwowe w Sanoku, Starostwo Powiatowe w Lesku, 70, k. 57.
Pisuliński J., Akcja specjalna „Wisła”, Rzeszów 2020.
Pisuliński J., Przesiedlenie ludności ukraińskiej z Polski do USRR w latach 1944–1947, Rzeszów 2017.
Plan zasiedlania terenów poukraińskich, 29 IV 1947, Instytut Pamięci Narodowej, 00231/92, t. 34, k. 55–64.
Poloczek J.F., Wierzbica, [online] http://janfrankpoloczek.media/wierzbica.html.
Popieliński P., Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach na tle religijnym w I połowie XX wieku, „Język. Religia. Tożsamość” 2016, nr 2(14).
Potaczała K., Bieszczady w PRL-u. Wybrane reportaże, Olszanica 2018.
Projekt ostatecznego uporządkowania strefy przygranicznej południowej i wschodniej Polski, Rzeszów, 28 V 1947 – opracowany przez Sztab Grupy Operacyjnej „Wisła” i przysłany do akceptacji ministrowi obrony narodowej marszałkowi Polski Michałowi Żymierskiemu (z dopiskiem: Ściśle tajne), Centralne Archiwum Wojskowe, Dowództwo Okręgu Wojskowego nr 5, IV.204, t. 139, k. 248–255. Instytut Pamięci Narodowej, GO „Wisła”, 00231/92, t. 2, k. 128–133.
Protokół zdawczo-odbiorczy rozbiórki cerkwi w Radymie z 13 XI 1961 r., Archiwum Akt Nowych, Urząd do Spraw Wyznań, IWB/15/62, [w:] Akcja „Wisła” 1947. Dokumenty і materiały, wstęp, wybór i oprac. E. Misiło, Warszawa [2012].
Protokół zebrania sołtysów i prezesów gromadzkich Związków Samopomocy Chłopskiej gmin Kolbuszowa Górna i Majdan Królewski w sprawie akcji osadniczej na gospodarstwach ukraińskich w celu „utworzenia pasa polskiej ludności na terenach wschodnich”, Kolbuszowa, 28 IV 1947, Instytut Pamięci Narodowej, 00231/92, t. 16, k. 63–68.
Repatriacja czy deportacja. Przesiedlenie Ukraińców z Polski do USRR 1944–1946, t. 1: Dokumenty [1944–1945], red. E. Misiło, Warszawa 1996.
Repatriacja czy deportacja. Przesiedlenie Ukraińców z Polski do USRR 1944–1946, t. 2: Dokumenty [1946], red. E. Misiło, Warszawa 1999.
Rozkaz dzienny nr 54 dowództwa 7 Dywizji Piechoty w związku ze zmianą nazwy ulicy Markiana Szaszkiewicza na gen. Karola Świerczewskiego, Lubaczów, 21 czerwca 1947, Centralne Archiwum Wojskowe, Rozkazy dzienne GO „Wisła”, 57/2/53, k. 26, Rozkaz dzienny nr 54 d-cy 7 DP płk. Jana Kobylańskiego z 21 VI 1947 r., [w:] Akcja „Wisła” 1947. Dokumenty і materiały, wstęp, wybór i oprac. E. Misiło, Warszawa [2012].
Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 19 sierpnia 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości, MP 1949, Nr 59, poz. 795.
Sakson A., Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945–1997, Poznań 1998.
Seniuk B., Cerkwie w regionie lubelskim, [w:] Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku. Materiały sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki pt. „Tragedia polskich cerkwi” oraz artykuły zamówione przez Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Rzeszowie, red. A. Marek i in., Rzeszów 1997.
Siwicki M., „Podzwonne dla ludzi i cerkwi”, [w:] tegoż, Dzieje konfliktów polsko-ukraińskich, t. 3, Warszawa 1994.
Słabig A., Aparat bezpieczeństwa wobec mniejszości narodowych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1989, Szczecin 2008.
Słabig A., Inwigilacja ludności ukraińskiej na Pomorzu Zachodnim w latach 1947-1989 na podstawie dokumentów organów bezpieczeństwa, [w:] Aparat bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec mniejszości narodowych i etnicznych oraz cudzoziemców. Studia nad zagadnieniem, red. J. Syrnyk, Warszawa 2009.
Słomiński M., Cmentarz Centralny w Szczecinie. Zarys problematyki konserwatorskiej, „Ochrona Zabytków” 2005, nr 4.
Służby bezpieczeństwa Polski i Czechosłowacji wobec Ukraińców (1945-1989). Z warsztatów badawczych, red. G. Motyka, Warszawa 2005.
Smoleński P., Już jest za późno, „Gazeta Wyborcza” 2002, 16/17 XI.
Snyder T., Reconstruction of Nations: Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569–1999, New Haven–London 2003.
Snyder T., Rozwiązać ostatecznie problem ukraiński w Polsce. Czystka etniczna Ukraińców w Polsce 1943–1947, „Nowa Ukraina. Zeszyty Historyczno-Politologiczne” 2007, nr 1-2.
Solarkiewicz E., „Przerwana” tożsamość. Odtwarzanie i tworzenie tożsamości w społecznościach postmigracyjnych, Poznań 2010.
Springer F., Miedzianka. Historia znikania, Wołowiec 2015.
Stepan A., REQUIEM, „Peremis’kì dzvoni” [Степан A., REQUIEM, „Перемиські дзвони”] 1992, no. 3.
Syrnyk J., Ludność ukraińska na Dolnym Śląsku (1945-1989), Wrocław 2005.
Szczerbiński H., Ludność niemiecka w Polsce w latach 1945–1980. Sytuacja ekonomiczna, prawna i polityczna, Warszawa–Toruń 2003.
Traba R., Historia wzajemnych oddziaływań – (niedoceniony) paradygmat w budowaniu przeszłości, [w:] Historia wzajemnych oddziaływań, red. R. Traba, współprac. B. Dziewanowski-Stefańczyk, t. 2, Berlin–Warszawa 2014, s. 214.
Tunbridge J.E., Ashworth G.E., Dissonant Heritage: The Management of the Past as a Resource in Conflict, Chichester 1996.
Uchwała Rady Miasta Lubaczowa z dnia 27 lutego 1991 r., nr 78/XII/91.
Ukraińcy w najnowszych dziejach Polski (1918–1989), t. 2: Akcja „Wisła”, red. R. Drozd, Warszawa 2005.
Ukraińcy w najnowszych dziejach Polski (1918–1989), t. 3, red. R. Drozd, Słupsk 2007.
Uljanycz D., Jesteśmy zmęczeni doświadczeniem braku przebaczenia – wywiad z ks. dr Stefanem Batruchem, „Patriarchat” 2006, nr 6(397), [online] https://www.cerkiew.net.pl/artykul/jestesmy-zmeczeni-doswiadczeniem-braku-przebaczenia-wywiad-z-ks-dr-stefanem-batruchem/.
V UKU vìdnoviv robotu doslìdnic’kij Centr Zakerzonnâ, Relìgìjno-ìnformacìjna služba Ukraïni [В УКУ відновив роботу дослідницький Центр Закерзоння, Релігійно-інформаційна служба України], 11 II 2021, [online] https://risu.ua/v-uku-vidnoviv-robotu-doslidnickij-centr-zakerzonnya_n115829.
Wysocki J., Próby zmian nazw miejscowości na Lubelszczyźnie w latach siedemdziesiątych XX w., „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, t. 3.
Zapomniane pogranicze. Dekanat Uhnowski, red. P. Antoniak, J. Chodor, W. Słobodian, Lublin 2005.
Zarządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 9 sierpnia 1977 r. w sprawie zmiany nazw niektórych miejscowości w województwach: krośnieńskim, nowosądeckim, przemyskim, rzeszowskim i tarnobrzeskim, MP 1977, Nr 21, poz. 112.
Zarządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 27 lutego 1981 r. w sprawie przywrócenia nazw niektórych miejscowości w województwach: krośnieńskim, nowosądeckim, przemyskim, rzeszowskim i tarnobrzeskim, MP 1981, Nr 7, poz. 61.
Zawada A., Bresław. Eseje o miejscach, Wrocław 1996.
Zawiła M., Dziedziczynienie przedwojennych cmentarzy na terenach postmigracyjnych Polski, Kraków 2019.
Źródła do dziejów Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej w Polsce w latach 1944–1989, t. 1, wybór, wstęp i oprac. B. Huk, Przemyśl 2007.
Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), Warszawa 2003.
Żaryn J., Kościół w PRL, Warszawa 2004.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
