Brama Kombinatu – zwycięskie koncepcje projektów Centrum Administracyjnego w Nowej Hucie, ewolucja i realizacja
DOI:
https://doi.org/10.36123/RK.2021.87.08Słowa kluczowe:
Nowa Huta, Centrum Administracyjne HiL, kombinat metalurgiczny, realizm socjalistyczny, biurowiec, „narodowa forma”Abstrakt
Budynki Centrum Administracyjnego Huty im. Lenina były jedną z najbardziej prestiżowych realizacji na terenie Nowej Huty okresu realizmu socrealistycznego. Mieściły siedzibę Zarządu Kombinatu, pełniły funkcjebiurowców, były też zapleczem socjalnym zakładu metalurgicznego. Artykuł porządkuje dotychczasową wiedzę na temat historii budowy kompleksu, omawia dwa zachowane zwycięskie projekty konkursowe, a takżeostatecznie zrealizowaną koncepcję. Wskazuje na inspiracje oraz idee, jakimi się posłużono, próbując nadaćdziedzictwu nowe znaczenie, a tym samym spełnić główny postulat doktryny – zastosować „narodową formędo socjalistycznej treści”.
Bibliografia
Baraniewski Waldemar, Ideologia w architekturze Warszawy okresu realizmu socjalistycznego, „Rocznik Historii Sztuki”, T. 22: 1996.
Baraniewski Waldemar, Klasycyzm a nowy monumentalizm. Materiały z sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, listopad 1991, Warszawa 1994.
Baraniewski Waldemar, Rola „tradycji” w architekturze polskiej lat 1949–1956, w: Tradycja i innowacja. Materiały z sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Łódź, listopad 1979, Warszawa 1981.
Blaschke Kinga, Mit „renesansu lubelskiego” w polskiej historii sztuki w latach 50. XX wieku, w: Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej w czasach nowożytnych, red. Andrzej Betlej, Katarzyna Brzezina-Scheuerer, Piotr Oszczanowski, Wrocław 2011.
Fabiański Marcin, Purchla Jacek, Historia architektury Krakowa, Kraków 2001.
Jankowski Janusz, Mosty w Polsce i mostownicy polscy, Wrocław i in. 1973.
Komorowski Waldemar, Urbanistyka i architektura Nowej Huty 1949–1959, „Rocznik Krakowski”, T. 71: 2005.
Krakowski Piotr, Nacjonalizm a sztuka patriotyczna, w: Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789–1950, red. Dariusz Konstantynow, Robert Pasieczny, Piotr Paszkiewicz, Warszawa 1998.
Leśniakowska Marta, Polska historia sztuki i nacjonalizmy, w: Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789–1950, red. Dariusz Konstantynow, Robert Pasieczny, Piotr Paszkiewicz, Warszawa 1998.
Miezian Maciej, Nowa Huta: Socjalistyczna w formie, fascynująca w treści, Kraków 2004.
Mikułowski-Pomorski Jerzy, U genezy powołania nowego miasta. Między pogłoską a dedukcją,w: Narodziny nowej Huty. Materiały sesji naukowej odbytej 25 kwietnia 1998 roku, Kraków 1999.
Paradowska Aleksandra, Szymański Wojciech, Towarzysz architekt. Wizje nowoczesności Mariana Spychalskiego i nieukończony projekt II RP, w: Socrealizmy i modernizacje, red. Aleksandra Sumorok, Tomasz Załuski, Łódź 2017.
Pilikowski Michał, Architekt Adolf Szyszko-Bohusz w Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, Kraków 2020.
Pochwała Stanisław, Salwiński Jacek, Sibila Leszek J., Kryptonim „Gigant”, Kraków 2008.
Pszczółkowski Michał, Architektura użyteczności publicznej II Rzeczpospolitej 1918–1939. Forma i styl, Łódź 2014.
Sibila Leszek J., Nowa Huta – architektura i twórcy „miasta idealnego”, w: Nowa Huta –architektura i twórcy miasta idealnego – niezrealizowane projekty, red. Anna Biedrzycka, Agnieszka Chyb, Magdalena Fryźlewicz, Kraków 2007.
Sibila Leszek J, Nowohucki design. Historia wnętrz i ich twórcy w latach 1949–1959, Kraków 2007.
Smaga Magdalena, Od planu po realizację – budynki „Z” i „S” Centrum Administracyjnego Huty im. Lenina, „Światowid. Rocznik Muzeum PRL-u w Krakowie”, T. 4: 2017.
Smaga Magdalena, Od planu po realizację – budynki „Z” i „S” Centrum Administracyjnego Huty im. Lenina, cz. 2, „Światowid. Rocznik Muzeum PRL-u w Krakowie”, T. 5: 2018.
Stefański Krzysztof, Architektura polska 1949–1956, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 1982, t. 27, nr 1/2.
Szacki Jerzy, Trzy pojęcia tradycji, „Studia Socjologiczne”, 1970, t. 10, nr 1.
Trybuś Jarosław, Warszawa niezaistniała. Niezrealizowane projekty urbanistyczne i architektoniczne Warszawy dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 2012.
Turowski Andrzej, Polska ideoza, w: Sztuka polska po 1945 roku. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, listopad 1984, Warszawa 1984.
Włodarczyk Małgorzata, Nowy Gmach Muzeum Narodowego w Krakowie. Z dotychczasowych dziejów, zwroty historii, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 2010, t. 55, nr 3.
Włodarczyk Wojciech, Socrealizm. Sztuka polska w latach 1950–1954, Paris 1986.
Artykuły prasowe
Dyskusja o architekturze Młynowa, „Stolica. Warszawski Tygodnik Ilustrowany”, 1953, nr 48; 1954, nr 16.
Fołtyn Adam, Powstają mury nowej dzielnicy śródmieścia Nowej Huty, „Dziennik Polski”, 1952, nr 298.
Na budowie Centrum Administracyjnego, „Budujemy socjalizm”, 1956, nr 3.
Powstaje 100 000 socjalistyczne miasto. Budowa centralnej dzielnicy Nowej Huty rozpocznie się we wrześniu b.r., „Dziennik Polski”, 1952, nr 202.
Powstanie Centrum Administracyjne, „Dziennik Polski”, 1952, nr 20.
Robak Tadeusz, Baszty, kolumny i forteca, czyli o architekturze Nowej Huty, „Budujemy socjalizm”, 1955, nr 118.
Strony internetowe
http://www.sztakmodernizmu.pl/szlak//baza-obiektow/centrum-administracyjne-huty-im-leninaHYPERLINK
http://www.sztakmodernizmu.pl/szlak//baza-obiektow/centrum-administracyjne-huty-im-lenina [dostęp: 26.11.2020]”
http://www.inmemoriam.architektsarp.pl/pokaz/artur_chwalibogowski,8827
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
