Łemkowie w Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.13.2017.13.08Keywords:
camp of the Two Totalitarian Regimes, Central Labour Camp in Jaworzno, Lemkos, Operation ‘Vistula’, collective memory, commemorationAbstract
THE LEMKOS IN THE CENTRAL LABOUR CAMP IN JAWORZNO
The article presents the circumstances of settling Lemko ethnic sub-group members in the Central Labour Camp in Jaworzno [CLC Jaworzno] as the result of the Operation ‘Vistula’ carried out in 1947 by the order of communist Polish authorities. The communist labour camp in Jaworzno was established in February 1945, using the infrastructure of the former German concentration camp Neu-Dachs founded in 1943. The CLC Jaworzno was liquidated at the end of 1949 and turned into the detention center for juvenile political prisoners. It was finally shut down in 1956. Functioning between 1943 and 1956, the Camp is now known as ‘the Camp of the two totalitarian regimes’. The Lemkos and Ukrainians sent to the CLC after the Operation ‘Vistula’ were held in a separate sector of the Camp. From May 1947 until the end of 1948, 3873 prisoners of Lemko and Ukrainian origin were imprisoned in total, and 161 people died as the result of bad living conditions and brutal treatment. The issue of recollection of the Camp in the collective memory of the Lemkos and forms of commemorating the Camp and its prisoners will be discussed as well.
References
Źródła archiwalne:
Archiwum Narodowe w Katowicach, COP Jaworzno, Księga główna więźniów śledczych nr 1, sygn. 762.
Archiwum Narodowe w Krakowie, Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie, sygn. UBKr 27.
Opracowania:
Akcja „Wisła”, red. J. Pisuliński, Warszawa 2003.
Akcja „Wisła” na tle stosunków polsko‑ukraińskich w XX wieku, red. J. Faryś, J. Jekiel, Szczecin 1994.
Akcja „Wisła”. Dokumenty, red. E. Misiło, Warszawa 1993.
Dziurok A., Volksdeutsche w Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie, w: Obóz dwóch totalitaryzmów. Jaworzno 1934‑1956. Materiały z konferencji naukowej „Historia martyrologii i obozów odosobnienia w Jaworznie w latach 1939‑1956”, t. 1, red. K. Miroszewski, Z. Woźniczka, Jaworzno 2007, s. 52‑60.
Gerlich M., Antropologia cierpienia. Oblicza „jaworznickiej Golgoty” w kulturze łemkowskiej, w: Jaworzno interdyscyplinarne. Regionalizm w szkolnej edukacji, red. A. Rams, D. Rozmus, S. Witkowski, Jaworzno‑Częstochowa 2013, s. 135‑148.
Gubała J., Zróżnicowanie podejść badawczych w dziedzinie socjologicznych badań pamięci zbiorowej – wyższość metod jakościowych nad ilościowymi?, „Palimpsest” 2012, nr 2, s. 130‑144.
Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, Warszawa 1969.
Hirsch H., Zemsta ofiar. Niemcy w obozach w Polsce 1944‑1950, przeł. M. Przybyłowska, Warszawa 1999.
Historia martyrologii więźniów obozów odosobnienia w Jaworznie w latach 1939‑1956, red. K. Miroszewski, Z. Woźniczka, Jaworzno 2002.
Kranz T., Edukacja historyczna w miejscach pamięci. Zarys problematyki, Lublin 2009.
Kranz T., Muzea w byłych obozach w Polsce jako forma instytucjonalizacji pamięci, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 2003, t. 26, s. 9‑22.
Kula M., Nośniki pamięci historycznej, Warszawa 2002.
Madajczyk P., Przyłączenie Śląska Opolskiego do Polski 1945‑1948, Warszawa 1996.
Małkiewicz A., Pleśnar A., Konferencja naukowa „Historia martyrologii i obozów odosobnienia w Jaworznie w latach 1939‑1956”, w: Obóz dwóch totalitaryzmów…, t. 1, s. 11‑13.
Miroszewski K., Centralny Obóz Pracy Jaworzno. Podobóz ukraiński (1947‑1949), Katowice 2000.
Miroszewski K., Centralny Obóz Pracy Jaworzno (1945‑1950), w: Obóz dwóch totalitaryzmów…, t. 1, s. 29‑43.
Motyka G., Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko‑ukraiński 1943‑1947, Kraków 2011.
Motyka G., Polityka powojennych władz polskich wobec Ukraińców na przykładzie Jaworzna, w: Obóz dwóch totalitaryzmów. Jaworzno 1943‑1956, t. 2, red. R. Terlecki, Jaworzno 2007, s. 70‑79.
Nowak E., Łambinowice – miejsce z podwójną totalitarną przeszłością, „Przeszłość i Pamięć” 1998, nr 4, s. 65‑71.
Obóz dwóch totalitaryzmów. Jaworzno 1943‑1956. Materiały z konferencji naukowej „Historia martyrologii i obozów odosobnienia w Jaworznie w latach 1939‑1956”, t. 1, red. K. Miroszewski, Z. Woźniczka, Jaworzno 2007.
Obóz dwóch totalitaryzmów. Jaworzno 1943‑1956. Materiały z konferencji naukowej „Historia martyrologii i obozów odosobnienia w Jaworznie w latach 1939‑1956”, t. 2, red. K. Miroszewski, Z. Woźniczka, Jaworzno 2007.
Obóz dwóch totalitaryzmów Jaworzno 1943‑1956. Katalog wystawy, red. A. Rams, Jaworzno 2014.
Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz‑Wolska, Kraków 2009.
Przed akcją „Wisła” był Wołyń, red. W. Filar, Warszawa 1997.
Szacka B., Pamięć zbiorowa i wojna, „Przegląd Socjologiczny” 2000, t. 49, s. 17‑18.
Szacka B., O pamięci społecznej, „Znak” 1995, z. 5, s. 68‑76.
Świecimski J., Teoria wystawy muzealnej jako utworu architektoniczno‑plastycznego. Relacja międzyeksponatowa jako podłoże struktury utworu wystawowego, „Opuscula Musealia” 1988, t. 3.
Wyrwich M., Łagier Jaworzno. Z dziejów czerwonego terroru, Warszawa 1995.
