Udział Krakowa w walce o Górny Śląsk 9—15 (fragmenty wspomnień)
DOI:
https://doi.org/10.32030/Abstract
LA PARTICIPATION DE CRACOVIE A LA LUTTE POUR LA LIBÉRATION DE LA HAUTE SILÉSIE (fragments dessouvenirs)
Ce sont des fragments des souvenirs du docteur Jerzy Dobrzycki, participant aux II e et III e insurections silésiennes, et au plebiscite de la Haute Silésie. Ces souvenirs traitent de l’aide des habitants de Cracovie à la Silésie, pendant les insurections et le plebiscite en 1919—1921.
L’auteur parle de l’activité de la Société de Défense des Terres Polonaises de l’Ousst qui existait à Cracovie, et qui s’occupait de la propagande et ensuite de la collecte d’argent pour la Silésie en lutte.
Les plus longs fragments des souvenirs sont destinés au travail personnel de Jerzy Dobrzycki au Comisśariat du Plebiscite à Oleśno, en Haute Silésie. L’auteur parle aussi de l'activité des groupes de combat allemands, qui terrorisaient la population de la Silésie, et il décrit la réaction polonaise.
Jerzy Dobrzycki parle des plus importants activistes de TOZKP (Société de Défense des Terres Polonaise de l’Ouest): du professeur Jan Kanty Jasiński et du prêtre Rzymełko.
Il évoque les volontaires cracoviens de mérite, qui participèrent, les armes à la main, à la lutte pour la défense de la Silésie, comme M. Poprawski, W. Abłamowicz, J. Szymański.
Les derniers fragments des souvenirs concernent l’histoire des vétérants de Cracovie, le groupe d’Association des Insurgés Silésiens, pendant l’occupation hitlérienne.
L’auteur évoque aussi les circonstances dans lesquelles on a conféré à Cracovie la glorieuse Croix de Vaillance Silésienne.
References
1. TOZKP było kontynuatorme istniejącego w Krakowie przed I wojną światową, od 19'08 r. Towarzystwa Wielkopolan, którego celem było niesienie pomocy Polakom zamieszkującym ziemie pod zaborem pruskim oraz emigrantom polskim w Westfalii i Nadrenii.
Tematowi pomocy Krakowa dla Śląska poświęcono szereg publikacji o charakterze wspomnieniowym, jak również opracowań historycznych. Oto niektóre pozycje.
Wspomnienia — M. Mielżyński (Nowina-Doliwa), Wspomnienia i przyczynki do historii III powstania Górnośląskiego, Mikołów 1931; K. Nitsch, Ze wspomnień językoznawcy, Warszawa 1960; T. Młynek, Przyczynek do udział młodzieży akademickiej UJ w III powstaniu śląskim, w: Zaranie Śląskie 1966, z. 4; J. A. Grzesiak, Na słonecznym szlaku, w: Kopiec wspomnień, op. cit.
Opracowania i artykuły — Wł. Zieliński, Stosunek społeczeństwa polskiego do powstań i plebiscytu na górnym Śląsku (1919—1921), Katowice 1970; J. Ko- rzonkiewicz, Udział Krakowa w akcji powstań i plebiscytu (1919—1921) w; Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku, R. III 1931; M. Chrapek, Pomoc Krakowa dla Górnego Śląska w: Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka R. XXII, 1967 nr 4; W. Passowicz, O polskość Śląska w: Student 1971, nr 5; J. Ziętek, Udział Krakowa w powstaniach śląsikch w: Gazeta Krakowska 1971, nr 96.
2. Ks. J. Rzymełka ur. 18 IX 1874 r., autor prac dotyczących działalności misyjnej polskiego duchowieństwa w Japonii i Brazylii, prezes TOZKP.
3. Organizacja wycieczek Ślązaków do Krakowa była jednym z najważniejszych zadań propagandowych krakowskiego TOZKP. W okresie między powstaniem i plebiscytem w wycieczkach 1—3 dniowych wzięło udział ponad 50 tys. Ślązaków, zorganizowanych w 3. tys. grup wycieczkowych. Zorganizowano ponadto 67 trzytygodniowych kursów dla 2.500 osób. Por. J. Reiss, Wycieczki Górnoślązaków do Krakowa w: Zaranie Śląskie R. XI, 1935, z. 4 oraz J. Korzonkiewicz, op. cit.
4. Z inicjatywy rektora ASP w Krakowie, J. Mehoffera, ogłoszono konkurs na plakat plebiscytowy. Wśród nagrodzonych projektów znalazły się prace art. malarzy St. Dąbrowskiego (dwie), E. Gepperta i St. Gilewskiego. Plakaty te wykonane społecznie przez
krakowskich drukarzy z Zakładów Pruszyńskiego, Kranikowskiego i Zielińskiego zostały przetransportowane na Śląsk. Wśród wykonanych prac wyróżniały się „obrazowe przedstawienie położenia ludu śląskiego” i „Stosstrupler z głową osła i napisem Ich stime deutsch”. Por. „Czas” z 19 III 1921 jak również Sz. Bojko, Polska sztuka plakatu, Warszawa 1971.
5. Staraniem krakowskiego TOZKP wydano cały szereg broszur propagandowych. Oto niektóre tytuły: prof. H. Pachoński, Krzyżacy, Nasze zadania wobec śląska; ks. J. Rzymełka, Kto wyrządził ludowi polskiemu na Górnym Śląsku największą krzywdę; dr E. Schmidt, Upadek gospodarczy Niemiec; prof. W. Sikora, Polacy mają święte prawa do Śląska...
Obok tego zainicjowano na terenie całej Małopolski zbiórkę książek dla śląskich bibliotek i czytelni. Kilka transportów przesłano na Śląsk. Por. J. Korzonkie-wicz, op. cit.
6. Por. T. Młynek, op. cit.
7. Por.: J. Rejman, A. Gronkowski, Wspomnienia z udziału Krakowa w powstaniach śląskich w: Głos młodzieży Wiejskiej R. V, 1961, nr 5, tamże A. Roczmierowski, Harcerze krakowscy w III powstaniu, dr Wł. Abłamowicz Pro memoria.
8. Kraków otrzymał to zaszczytne odznaczenie w czasie XV jubileuszowego zjazdu Związku Powstańców Śląskich, który odbywał się w podwawelskim grodzie w maju 1936 r., por. Powstaniec Śląski R. X, 1936, nr 9—10.
Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, ustawiony podczas powstania w 1921 r. przez dowództwo wojsk powstańczych. Odznaka w postaci krzyża noszonego na wstążce niebieskiej z białymi brzegami. Początkowo nadawana była sama wstążka, która noszona była w dziurce drugiego guzika munduru, dopiero w 1931 r. rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych dozwolono noszenie na wstędze krzyża z białego metalu.
9. Por. Echo Krakowa z dnia 12 I 1959 oraz Gazeta Krakowska z dnia 12 I 1959.
Śląski Krzyż Powstańczy ustanowiony przez KRN w 1946 r. za udział w walkach przeciw zaborcom niemieckim w powstaniach śląskich 1919—1921. Odznaką jego jest stylizowany krzyż równoramienny jasno metalowy, oksydowany. Na poziomych ramionach krzyża daty 1921, 1939, na dolnym ramieniu data 194)5. W środku licowej strony krzyża szafirowo emaliowana tarcza z jasno metalowym orłem. Na środku odwrotnej strony napis „KRN 1946”, w otoku napis „Bojownikom Śląska”. Krzyż ten nosi się na wstążce o pięciu kolorach. Por. Odznaczenia, ordery i medale Rzeczypospolitej Polskiej, Lwów 1935 oraz H. Holder, Ordery i odznaczenia PRL, Warszawa 1963.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
See more at Copyright & Licensing tab.
