Myśl społeczna Zygmunta Baumana przed Marcem 1968: Od "mechanistycznej" o "aktywistycznej" wersji marksizmu

Authors

  • Dariusz Brzezińki Instytut Filozofii i Socjologii PAN

DOI:

https://doi.org/10.12797/Politeja.11.2014.32.10

Keywords:

Zygmunt Bauman, Marxism-Leninism, revisionism, praxis, March 1968

Abstract

The Social Thought of Zygmunt Bauman before March 1968: from the “Mechanistic” to the “Activistic” Version of Marxism

In the middle of the 1960s Bauman indicated two ways of interpretation of Karl Marx’ thought. The former he defined as “mechanistic”, the latter as “activistic”. He stated that the representatives of the mechanistic one emphasise the concept of historical necessity. They aim at exploring the direction of social processes and making people conscious of it. The representatives of the activistic version of Marxism concentrate on the role of human praxis. They emphasise the role of individual initiative in making history. The typology made by Bauman is useful not only in making research of Marxist thought, but in outlining the evolution of his own very early sociology as well. When he began his academic career in Poland  he had strongly believed in the laws of history and had anticipated the quick “leap to the Kingdom of Freedom”. However, in the course of time his view on this subject had changed. Short before his expulsion from Poland he accepted the “activistic” interpretation of Marxism, based on the indeterministic vision of society. In this paper I present this evolution and indicate the social and political factors that contributed to it. Another aim of this article is to evaluate the very early Marxist thought of Zygmunt Bauman.

Downloads

Download data is not yet available.

PlumX Metrics of this article

Author Biography

Dariusz Brzezińki, Instytut Filozofii i Socjologii PAN

Doktor nauk społecznych w zakresie socjologii, stopień naukowy uzyskany w Instytucie Socjologii UJ na podstawie rozprawy pod tytułem Myślenie utopijne w teorii społecznej Zygmunta Baumana. Absolwent studiów kulturoznawczych i socjologicznych na UJ oraz europeistycznych na University of Exeter. Autor kilkunastu artykułów z zakresu współczesnej myśl społecznej oraz socjologii i antropologii kultury, opublikowanych w czasopismach naukowych (m.in. „Studia Socjologiczne”, „Kultura i Społeczeństwo”), a także w tomach zbiorowych. Współredaktor (z A. Kapustą) książki Kultura i rozpacz. Analizy ekspresji rozpaczy w tekstach kultury. Pracownik Instytutu Filozofii i Socjologii PAN w ramach stażu podoktorskiego FUGA 3.

References

Prace Zygmunta Baumana
Google Scholar

Od mitu „społeczeństwa managerów” do apologii dywersji i agresji, „Myśli Filozoficzna” 1955, nr 1.
Google Scholar

O potrzebie socjologii partii, „Myśl Filozoficzna” 1957, nr 2.
Google Scholar

Zagadnienia centralizmu demokratycznego w pracach Lenina, Warszawa 1957.
Google Scholar

Socjalizm brytyjski. Źródła, filozofia, doktryna polityczna, Warszawa 1959.
Google Scholar

Klasa, ruch, elita. Studium socjologiczne dziejów angielskiego ruchu robotniczego, Warszawa 1960, Studia Socjologiczno‑Polityczne, 5.
Google Scholar

Wzory sukcesu warszawskiej młodzieży, „Studia Socjologiczne” 1961, nr 3.
Google Scholar

Członkowie partii i aktyw partyjny w zakładzie produkcyjnym, „Kultura i Społeczeństwo” 1962, t. 6, nr 4.
Google Scholar

Społeczeństwo, w którym żyjemy, Warszawa 1962.
Google Scholar

Zarys socjologii. Zagadnienia i pojęcia, Warszawa 1962.
Google Scholar

Antonio Gramsci – czyli socjologia w działaniu, „Kultura i Społeczeństwo” 1963, t. 7, nr 1.
Google Scholar

Idee, ideały, ideologie, Warszawa 1963, Co To Jest? Zarys marksistowskiej teorii społeczeństwa, Warszawa 1964.
Google Scholar

Dwie notatki na marginesie kultury masowej, „Kultura i Społeczeństwo” 1965, t. 9, nr 1.
Google Scholar

Kariera. Cztery szkice socjologiczne, Warszawa 1965, Co To Jest? Osobowość – kultura – struktura społeczna, „Studia Socjologiczne” 1965, nr 2.
Google Scholar

Trzy uwagi o problemach współczesnych wychowania, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1965, nr 4.
Google Scholar

Kultura i społeczeństwo. Preliminaria, Warszawa 1966.
Google Scholar

Człowiek i znak, „Studia Socjologiczne” 1967, nr 7.
Google Scholar

Modern Times, Modern Marxism, „Social Research” 1967, nr 3.
Google Scholar

Znak, struktura, kultura, „Kultura i Społeczeństwo” 1967, t. 11, nr 3.
Google Scholar

O frustracji i kuglarzach, „Kultura” 1968, nr 12.
Google Scholar

Przedmowa, [w:] Wydarzenia marcowe 1968, Paryż 1969, Biblioteka „Kultury”, 167. Dokumenty Instytutu Literackiego, 25.
Google Scholar

The End of Polish Jewry. A Sociological Review, „Bulletin on Soviet and East European Jewish Affairs” 1969, nr 3.
Google Scholar

Twenty Years After: The Crisis of Soviet‑Type Systems, „Problems of Communism” 1971, Vol. 20, nr 6.
Google Scholar

Socjalizm drugiego pokolenia, „Aneks” 1973, nr 2.
Google Scholar

Konflikty społeczne we wschodnioeuropejskim systemie politycznym, „Aneks” 1974, nr 4.
Google Scholar

Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa 2000, Spojrzenia.
Google Scholar

Konsumowanie życia, przeł. M. Wyrwas‑Wiśniewska, Kraków 2009, Cultura.
Google Scholar

Nowoczesność i Zagłada, przeł. T. Kunz, Kraków 2009.
Google Scholar

Socjalizm. Utopia w działaniu, przeł. M. Bogdan, Warszawa 2010, Idee, 25.
Google Scholar

Bauman Z., Wiatr J.J., O roli mas w historii, „Myśl Filozoficzna” 1953, nr 3.
Google Scholar

Bauman Z., Tester K., O pożytkach z wątpliwości. Rozmowy z Zygmuntem Baumanem, przeł. E. Krasińska, Warszawa 2003.
Google Scholar

Bauman Z., Kubicki R., Zeidler‑Janiszewska A., Życie w kontekstach. Rozmowy o tym, co za nami i o tym, co przed nami, Warszawa 2009.
Google Scholar

Bauman Z., Rovirosa‑Madrazo C., Żyjąc w czasie pożyczonym, przeł. T. Kunz, Kraków 2010.
Google Scholar

Appadurai A., Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, przeł. Z. Pucek, Kraków 2005, Horyzonty Nowoczesności, 34.
Google Scholar

Baczko B., Wyobrażenia społeczne. Szkice o nadziei i pamięci zbiorowej, przeł. M. Kowalska, Warszawa 1994.
Google Scholar

Brzeziński D., Teoria socjologiczna jako narzędzie zmiany? Analiza performatywnego wymiaru myśli społecznej Zygmunta Baumana, „Kultura i Społeczeństwo” 2013, t. 57, nr 2, [online] http://dx.doi.org/10.2478/kultura‑2013‑0018.
Google Scholar

Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006, Monografie Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN, 22.
Google Scholar

Engels F., Rozwój socjalizmu od utopii do nauki, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 19: Marzec 1875 – maj 1883, Warszawa 1972.
Google Scholar

Flis A., Antynomie wielkiej wizji. Rekonstrukcja i krytyka marksowskiej teorii historii, Kraków 1990.
Google Scholar

Gontarczyk P., Towarzysz „Semjon”. Nieznany życiorys Zygmunta Baumana, „Biuletyn IPN” 2006, nr 6.
Google Scholar

Goodwin B., Taylor K., The Politics of Utopia. A Study in Theory and Practice, London 1982, Hutchinson University Library.
Google Scholar

Gramsci A., Listy z więzienia, przeł. M. Brahmer, Warszawa 1950, Klub Dobrej Książki.
Google Scholar

Jacoby R., Picture Imperfect. Utopian Thought for an Anti‑Utopian Age, New York 2005.
Google Scholar

Kempny M., O roli kategorii kultury w myśleniu socjologicznym. Przypadek Zygmunta Baumana, [w:] Powroty i kontynuacje. Zygmuntowi Baumanowi w darze, red. E. Tarkowska, Warszawa 1995.
Google Scholar

Kempny M., O ciągłości w Zygmunta Baumana refleksji nad kulturą, „Kultura i Społeczeństwo” 2005, t. 49, nr 3.
Google Scholar

Kołakowski L., Obrona rewolucji, „Aneks” 1974, nr 4.
Google Scholar

Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, t. 3, Warszawa 2009.
Google Scholar

Kraśko N., O socjologii zaangażowanej Zygmunta Baumana, [w:] Powroty i kontynuacje. Zygmuntowi Baumanowi w darze, red. E. Tarkowska, Warszawa 1995.
Google Scholar

Leopold D., Socialism and (the Rejection of) Utopia, „Journal of Political Ideologies” 2007, Vol. 12, nr 3, [online] http://dx.doi.org/10.1080/13569310701622101.
Google Scholar

Lukes S., Marxism and Utopianism, [w:] Utopias, red. P. Alexander, R. Gill, London 1984, Colston Papers, 35.
Google Scholar

Miłosz Cz., Zniewolony umysł, Kraków 2004, Kolekcja „Gazety Wyborczej”, 16.
Google Scholar

Mucha J., Socjologia jako krytyka społeczna. Orientacja radykalna i krytyczna we współczesnej socjologii zachodniej, Warszawa 1986.
Google Scholar

Smith D., Zygmunt Bauman. Prophet of Postmodernity, Cambridge 1999, Key Contemporary Thinkers.
Google Scholar

Stalin J., O brakach w pracy partyjnej i o środkach likwidacji trockistowskich i innych dwulicowców, [w:] W. Lenin, J. Stalin, O budownictwie partyjnym. Artykuły, przemówienia i dokumenty, t. 2, Warszawa 1952.
Google Scholar

Szacki J., Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2003.
Google Scholar

Tarkowska E., Koniec i początek, czyli próba antropologii społeczeństwa polskiego, [w:] Powroty i kontynuacje. Zygmuntowi Baumanowi w darze, red. E. Tarkowska, Warszawa 1995.
Google Scholar

Tester K., The Social Thought of Zygmunt Bauman, Houndmills 2004.
Google Scholar

Tester K., Jacobsen M.H., Bauman before Postmodernity. Invitation, Conversations and Annotated Bibliography 1953‑1989, Aalborg 2005.
Google Scholar

Wiatr J.J., Zygmunt Bauman i początki socjologii polityki w Polsce powojennej, [w:] Zrozumieć nowoczesność. Księga jubileuszowa Zygmunta Baumana, red. A. Chrzanowski, W. Godzic, A. Zeidler‑Janiszewska, Warszawa 1995.
Google Scholar

Zaremba M., Socjalizm, który coraz mniej dawał się lubić (Polska 1956‑1963), „Kultura i Społeczeństwo” 1999, t. 43, nr 4.
Google Scholar

Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944‑1947.
Google Scholar

Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012.
Google Scholar

Znaniecki F., Wstęp do socjologii, Warszawa 1988, Biblioteka Socjologiczna.
Google Scholar

Published

2014-11-04

How to Cite

Brzezińki, Dariusz. 2014. “Myśl społeczna Zygmunta Baumana Przed Marcem 1968: Od "mechanistycznej" O ‘aktywistycznej’ Wersji Marksizmu”. Politeja 11 (6 (32):161-81. https://doi.org/10.12797/Politeja.11.2014.32.10.

Issue

Section

Articles