Myśl społeczna Zygmunta Baumana przed Marcem 1968: Od "mechanistycznej" o "aktywistycznej" wersji marksizmu
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.11.2014.32.10Keywords:
Zygmunt Bauman, Marxism-Leninism, revisionism, praxis, March 1968Abstract
The Social Thought of Zygmunt Bauman before March 1968: from the “Mechanistic” to the “Activistic” Version of Marxism
In the middle of the 1960s Bauman indicated two ways of interpretation of Karl Marx’ thought. The former he defined as “mechanistic”, the latter as “activistic”. He stated that the representatives of the mechanistic one emphasise the concept of historical necessity. They aim at exploring the direction of social processes and making people conscious of it. The representatives of the activistic version of Marxism concentrate on the role of human praxis. They emphasise the role of individual initiative in making history. The typology made by Bauman is useful not only in making research of Marxist thought, but in outlining the evolution of his own very early sociology as well. When he began his academic career in Poland he had strongly believed in the laws of history and had anticipated the quick “leap to the Kingdom of Freedom”. However, in the course of time his view on this subject had changed. Short before his expulsion from Poland he accepted the “activistic” interpretation of Marxism, based on the indeterministic vision of society. In this paper I present this evolution and indicate the social and political factors that contributed to it. Another aim of this article is to evaluate the very early Marxist thought of Zygmunt Bauman.
Downloads
References
Prace Zygmunta Baumana
Od mitu „społeczeństwa managerów” do apologii dywersji i agresji, „Myśli Filozoficzna” 1955, nr 1.
O potrzebie socjologii partii, „Myśl Filozoficzna” 1957, nr 2.
Zagadnienia centralizmu demokratycznego w pracach Lenina, Warszawa 1957.
Socjalizm brytyjski. Źródła, filozofia, doktryna polityczna, Warszawa 1959.
Klasa, ruch, elita. Studium socjologiczne dziejów angielskiego ruchu robotniczego, Warszawa 1960, Studia Socjologiczno‑Polityczne, 5.
Wzory sukcesu warszawskiej młodzieży, „Studia Socjologiczne” 1961, nr 3.
Członkowie partii i aktyw partyjny w zakładzie produkcyjnym, „Kultura i Społeczeństwo” 1962, t. 6, nr 4.
Społeczeństwo, w którym żyjemy, Warszawa 1962.
Zarys socjologii. Zagadnienia i pojęcia, Warszawa 1962.
Antonio Gramsci – czyli socjologia w działaniu, „Kultura i Społeczeństwo” 1963, t. 7, nr 1.
Idee, ideały, ideologie, Warszawa 1963, Co To Jest? Zarys marksistowskiej teorii społeczeństwa, Warszawa 1964.
Dwie notatki na marginesie kultury masowej, „Kultura i Społeczeństwo” 1965, t. 9, nr 1.
Kariera. Cztery szkice socjologiczne, Warszawa 1965, Co To Jest? Osobowość – kultura – struktura społeczna, „Studia Socjologiczne” 1965, nr 2.
Trzy uwagi o problemach współczesnych wychowania, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1965, nr 4.
Kultura i społeczeństwo. Preliminaria, Warszawa 1966.
Człowiek i znak, „Studia Socjologiczne” 1967, nr 7.
Modern Times, Modern Marxism, „Social Research” 1967, nr 3.
Znak, struktura, kultura, „Kultura i Społeczeństwo” 1967, t. 11, nr 3.
O frustracji i kuglarzach, „Kultura” 1968, nr 12.
Przedmowa, [w:] Wydarzenia marcowe 1968, Paryż 1969, Biblioteka „Kultury”, 167. Dokumenty Instytutu Literackiego, 25.
The End of Polish Jewry. A Sociological Review, „Bulletin on Soviet and East European Jewish Affairs” 1969, nr 3.
Twenty Years After: The Crisis of Soviet‑Type Systems, „Problems of Communism” 1971, Vol. 20, nr 6.
Socjalizm drugiego pokolenia, „Aneks” 1973, nr 2.
Konflikty społeczne we wschodnioeuropejskim systemie politycznym, „Aneks” 1974, nr 4.
Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa 2000, Spojrzenia.
Konsumowanie życia, przeł. M. Wyrwas‑Wiśniewska, Kraków 2009, Cultura.
Nowoczesność i Zagłada, przeł. T. Kunz, Kraków 2009.
Socjalizm. Utopia w działaniu, przeł. M. Bogdan, Warszawa 2010, Idee, 25.
Bauman Z., Wiatr J.J., O roli mas w historii, „Myśl Filozoficzna” 1953, nr 3.
Bauman Z., Tester K., O pożytkach z wątpliwości. Rozmowy z Zygmuntem Baumanem, przeł. E. Krasińska, Warszawa 2003.
Bauman Z., Kubicki R., Zeidler‑Janiszewska A., Życie w kontekstach. Rozmowy o tym, co za nami i o tym, co przed nami, Warszawa 2009.
Bauman Z., Rovirosa‑Madrazo C., Żyjąc w czasie pożyczonym, przeł. T. Kunz, Kraków 2010.
Appadurai A., Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, przeł. Z. Pucek, Kraków 2005, Horyzonty Nowoczesności, 34.
Baczko B., Wyobrażenia społeczne. Szkice o nadziei i pamięci zbiorowej, przeł. M. Kowalska, Warszawa 1994.
Brzeziński D., Teoria socjologiczna jako narzędzie zmiany? Analiza performatywnego wymiaru myśli społecznej Zygmunta Baumana, „Kultura i Społeczeństwo” 2013, t. 57, nr 2, [online] http://dx.doi.org/10.2478/kultura‑2013‑0018.
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006, Monografie Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN, 22.
Engels F., Rozwój socjalizmu od utopii do nauki, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 19: Marzec 1875 – maj 1883, Warszawa 1972.
Flis A., Antynomie wielkiej wizji. Rekonstrukcja i krytyka marksowskiej teorii historii, Kraków 1990.
Gontarczyk P., Towarzysz „Semjon”. Nieznany życiorys Zygmunta Baumana, „Biuletyn IPN” 2006, nr 6.
Goodwin B., Taylor K., The Politics of Utopia. A Study in Theory and Practice, London 1982, Hutchinson University Library.
Gramsci A., Listy z więzienia, przeł. M. Brahmer, Warszawa 1950, Klub Dobrej Książki.
Jacoby R., Picture Imperfect. Utopian Thought for an Anti‑Utopian Age, New York 2005.
Kempny M., O roli kategorii kultury w myśleniu socjologicznym. Przypadek Zygmunta Baumana, [w:] Powroty i kontynuacje. Zygmuntowi Baumanowi w darze, red. E. Tarkowska, Warszawa 1995.
Kempny M., O ciągłości w Zygmunta Baumana refleksji nad kulturą, „Kultura i Społeczeństwo” 2005, t. 49, nr 3.
Kołakowski L., Obrona rewolucji, „Aneks” 1974, nr 4.
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, t. 3, Warszawa 2009.
Kraśko N., O socjologii zaangażowanej Zygmunta Baumana, [w:] Powroty i kontynuacje. Zygmuntowi Baumanowi w darze, red. E. Tarkowska, Warszawa 1995.
Leopold D., Socialism and (the Rejection of) Utopia, „Journal of Political Ideologies” 2007, Vol. 12, nr 3, [online] http://dx.doi.org/10.1080/13569310701622101.
Lukes S., Marxism and Utopianism, [w:] Utopias, red. P. Alexander, R. Gill, London 1984, Colston Papers, 35.
Miłosz Cz., Zniewolony umysł, Kraków 2004, Kolekcja „Gazety Wyborczej”, 16.
Mucha J., Socjologia jako krytyka społeczna. Orientacja radykalna i krytyczna we współczesnej socjologii zachodniej, Warszawa 1986.
Smith D., Zygmunt Bauman. Prophet of Postmodernity, Cambridge 1999, Key Contemporary Thinkers.
Stalin J., O brakach w pracy partyjnej i o środkach likwidacji trockistowskich i innych dwulicowców, [w:] W. Lenin, J. Stalin, O budownictwie partyjnym. Artykuły, przemówienia i dokumenty, t. 2, Warszawa 1952.
Szacki J., Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2003.
Tarkowska E., Koniec i początek, czyli próba antropologii społeczeństwa polskiego, [w:] Powroty i kontynuacje. Zygmuntowi Baumanowi w darze, red. E. Tarkowska, Warszawa 1995.
Tester K., The Social Thought of Zygmunt Bauman, Houndmills 2004.
Tester K., Jacobsen M.H., Bauman before Postmodernity. Invitation, Conversations and Annotated Bibliography 1953‑1989, Aalborg 2005.
Wiatr J.J., Zygmunt Bauman i początki socjologii polityki w Polsce powojennej, [w:] Zrozumieć nowoczesność. Księga jubileuszowa Zygmunta Baumana, red. A. Chrzanowski, W. Godzic, A. Zeidler‑Janiszewska, Warszawa 1995.
Zaremba M., Socjalizm, który coraz mniej dawał się lubić (Polska 1956‑1963), „Kultura i Społeczeństwo” 1999, t. 43, nr 4.
Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944‑1947.
Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012.
Znaniecki F., Wstęp do socjologii, Warszawa 1988, Biblioteka Socjologiczna.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
