Na drodze ku przełomowi. Cerkiew greckokatolicka w Polsce lat 80. XX w.

Authors

DOI:

https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.83.01

Keywords:

Ukrainian Greek-Catholic Church, communism in Poland, religion policy

Abstract

TOWARDS A BREAKTHROUGH: GREEK CATHOLIC CHURCH IN POLAND IN THE 1980s

The 1980s brought certain policy changes towards the Greek Catholic Church in the communist-run People’s Republic of Poland. While the communist government never recognized this community (this occurred only after the free elections in June 1989) de jure, during the 1980s, the activities of the Greek Catholic clergy began to be tolerated to some degree. This lenient treatment also included some tolerance for the activities of the laity and official contacts with representatives of the hierarchy in exile. Furthermore, the last decade of Polish communist rule in Poland brought substantial changes among the Greek Catholics,or, more broadly, within the Ukrainian minority in Poland. During this time, a new generation of lay activists and young clergymen became active. In addition, Ukrainians in Poland expanded their relations with the Polish majority, including contacts with the democratic anti-communist opposition, among others. As a result, Ukrainian themes appeared in the so called second circuit (samizdat) publications distributed in Poland. These changes coincided with other phenomena and events of the decade, such as the creation of an active Greek Catholic laity or the celebration of the Millennium of the Baptism of Kyivan Rus’ in 1988. All of these changes resulted in strengthening the Greek Catholic Church in Poland, which was swiftly reborn as an independent community after the fall of communism.

Downloads

Download data is not yet available.

PlumX Metrics of this article

Author Biography

Igor Hałagida, University of Gdańsk, Gdańsk, Poland

Polski historyk ukraińskiego pochodzenia pracujący na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego, pracownik IPN w latach 2001-2018, zajmujący się naukowo relacjami polsko-ukraińskimi w XX w., a w szczególności historią Kościołów wschodnich w tym okresie i powojennymi dziejami mniejszości ukraińskiej w Polsce.

References

Błahosłowen, chto jde w imja Hospodnie. Pamjatka archijerejśkych widwidyn, red. S.L. Głódź, Rzym 1985.
Google Scholar

Bortlik-Dźwierzyńska M., Niedurny M., Uciekinierzy z PRL, Katowice–Warszawa 2009.
Google Scholar

Czuszak Ch., „Nemaje wilnoji Polszczi bez wilnoji Ukrajiny”. Ukrajina ta ukrajinci u politycznij dumci polśkoji opozyciji (1976-1989), Lviv 2011.
Google Scholar

Drozd R., Ukraińska mniejszość narodowa wobec przemian politycznych w Polsce w latach 1980-1989, „Słupskie Studia Historyczne” 1999, nr 7.
Google Scholar

Hałagida I., Polityka władz komunistycznych wobec Kościoła greckokatolickiego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (1944-1956) – podobieństwa i różnice, [w:] Kościół – naród – państwo. Działalność i dziedzictwo metropolity Andrzeja Szeptyckiego (1865–1944), red. A.R. Szeptycki, Wrocław–Warszawa 2011.
Google Scholar

Hryckowian J., Z historii wspólnoty greckokatolickiej w Koszalinie (1971-2010), „Rocznik Koszaliński” 2009, nr 37.
Google Scholar

Hvat I., The Ukrainian Catholic Church, the Vatican and the Soviet Union during the Pontificate of Pope John Paul II, „Religion in Communist Lands” 1983, nr 3, https://doi.org/10.1080/09637498308431092. DOI: https://doi.org/10.1080/09637498308431092
Google Scholar

Hytrek-Hryciuk J., Syrnyk J., Mniejszości narodowe w Polsce wobec fenomenu „Solidarności”, [w:] NSZZ „Solidarność” 1980-1989, t. 7, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.
Google Scholar

Iwaneczko D., Opór społeczny a władza w Polsce południowo-wschodniej 1980-1989, Warszawa 2005.
Google Scholar

Muszyńska J., Osiak A., Wojtera D., Obraz codzienności w prasie stanu wojennego. Gdańsk, Kraków, Warszawa, Warszawa 2006.
Google Scholar

Olaszek J., „Nieliczni ekstremiści”. Podziemna „Solidarność” w propagandzie stanu wojennego, Gdańsk 2010.
Google Scholar

Paczkowski A., Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy. Lipiec 1980–styczeń 1982, Kraków 2002.
Google Scholar

Paczkowski A., Wojna polsko-jaruzelska. Stan wojenny w Polsce 13 XII 1981–22 VII 1983, Warszawa 2006.
Google Scholar

Pelc P., Położenie prawne Kościoła greckokatolickiego w Polsce w latach 1945-1989, „Więź” 1992, nr 7.
Google Scholar

Prus E., Patriarcha galicyjski. Rzecz o arcybiskupie Andrzeju Szeptyckim, metropolicie grekokatolickim (1865-1944), Wrocław 1999.
Google Scholar

Prus E., Władyka Świętojurski. Rzecz o arcybiskupie Andrzeju Szeptyckim (1865-1944), Warszawa 1985.
Google Scholar

Senyk S., Łatynizacija w ukrajinśkij katołyćkij Cerkwi, Lublin 1990.
Google Scholar

Słabig A., Kościół prawosławny i greckokatolicki na Pomorzu Środkowym w polityce władz lokalnych w latach 1945-1989, [w:] Kościół katolicki w realiach władzy komunistycznej na Pomorzu Środkowym w latach 1945-1989, red. T. Ceynowa, P. Knap, Szczecin 2011.
Google Scholar

Słabig A., Pozostać czy wyemigrować. Autochtoni i Ukraińcy w województwie pilskim w latach 1975-1989 w dokumentach Służby Bezpieczeństwa, „Zapiski Historyczne” 2013, t. 78, nr 2.
Google Scholar

Słabig A., Ukraińcy na Pomorzu Środkowym w latach 1975-1989 – liczebność, rozmieszczenie, działalność społeczno-kulturalna i wyznaniowa, zagadnienie emigracji, inwigilacja, „Słupskie Studia Historyczne” 2013, nr 19.
Google Scholar

Stan wojenny w Polsce 1981-1983, red. A. Dudek, Warszawa 2003.
Google Scholar

Stankiewicz A., Ukraina i Ukraińcy w polskich obchodach milenijnych Chrztu Rusi w Kijowie, „Zeszyty Naukowe KUL” 1991, t. 34, nr 1-2.
Google Scholar

Stola D., Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949-1989, Warszawa 2010.
Google Scholar

Szczepański T., Mniejszości narodowe w myśli politycznej opozycji polskiej w latach 1980-1989, Toruń 2008.
Google Scholar

Szeptyćkyj A., Jak buduwaty ridnu chatu, Lublin 1990.
Google Scholar

Zięba A.A., Katołyćka Cerkwa w Polszczi i ukrajinci pislia druhoji switowoji wijny, „Suczasnist” 1989, z. 2.
Google Scholar

Published

2023-08-23

How to Cite

Hałagida, Igor. 2023. “ XX W”. Politeja 20 (2(83):5-41. https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.83.01.