Status języka rosyjskiego na obszarze poradzieckim
Stan prawny – zagrożenia – perspektywy – wyzwania
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.83.06Keywords:
post-Soviet space, Russian language, legal status of the language, language policy, national and ethnic minorities, threats to securityAbstract
THE RUSSIAN LANGUAGE STATUS IN POST-SOVIET SPACE: LEGAL STATE – THREATS – PROSPECTS – CHALLENGES
For many years of the existence of the Soviet Union, the status of the Russian language was semi-official, although it played a large role in the public space. Only the act on the Languages of the Nations of the USSR of 1990 approved its status as an official language in the entire territory of the USSR. After the collapse of the Soviet Union, its former republics began to shape their own language policies, guided by national interests, considering the current linguistic situation and historical conditions. The effect of these activities was the diversified status of the Russian language (as state, official, inter-ethnic communication, national minority or foreign). The main purpose of the article is to present the differences in the status of the Russian language in the post-Soviet countries, primarily in the formal and legal aspect. An additional question was whether the legal status of the Russian language reflected its actual position in public and social life in the individual countries. The problem continues to be relevant, especially in the context of the foreign policy goals pursued by the Russian Federation and security threats.
Downloads
References
Ahmeteli N., Stanet li russkij gosudarstvennym âzykom v Armenii? [Ахметели Н., Станет ли русский государственным языком в Армении], BBC News, 20 XII 2017, [online] https://www.bbc.com/russian/features-42427481.
All-Ukrainian Population Census 2001, [online] http://2001.ukrcensus.gov.ua.
Arel D., Language Status, and State Loyalty in Ukraine, „Harvard Ukrainian Studies” 2017-2018, vol. 35, no. 1-4, s. 233-264, [online] https://www.husj.harvard.edu/articles/language-status-and-state-loyalty-in-ukraine.
Arutûnova M., Âzykovaâ politika i status russkogo âzyka v SSSR i gosudarstvah postsovetskogo prostranstva, „Vestnik Moskovskogo universiteta. Seriâ 25. Meždunarodnye otnošeniâ i mirovaâ politika” [Арутюнова М., Языковая политика и статус русского языка в СССР и государствах постсоветского пространства, „Вестник Московского университета.
Серия 25. Международные отношения и мировая политика”] 2012, nr 1, s. 155-177.
Benedyczak J., Założenia i perspektywy polityki Rosji wobec Gruzji, „Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych” 2018, 28 VIII, nr 117, [online] https://pism.pl/publikacje/Za_o_enia_i_perspektywy_polityki_Rosji_wobec_Gruzji#_ftnref1.
Bolee 9 tys. ètničeskih kazahov polučili status kandasa s načala 2022 goda [Более 9 тыс.
этнических казахов получили статус кандаса с начала 2022 года], 4 VII 2022, [online], https://www.gov.kz/memleket/entities/enbek/press/news/details/408106?lang=ru.
Brzeziński Z., Wielka szachownica, przeł. T. Wyżyński, Warszawa 1998.
Całus K., Gagauzja: rosnący separatyzm w Mołdawii, Komentarze OSW, 10 III 2014, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2014-03-10/gagauzja-rosnacyseparatyzm-w-moldawii.
Constitution of Georgia, 24 VIII 1995, [online] https://matsne.gov.ge/en/document/view/30346?publication=36.
Eberhardt P., Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Środkowo-Wschodniej w XX w., Warszawa 1996.
Federal’nyj zakon „O gosudarstvennoj politike Rossijskoj Federacii v otnošenii sootečestvennikov za rubežom” ot 24.05.1999 N 99-FZ [Федеральный закон „О государственной политике Российской Федерации в отношении соотечественников за рубежом” от 24.05.1999 N 99-ФЗ], [online] http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_23178.
Gergało-Dąbek N., Dyskurs tożsamościowy Ukrainy po Rewolucji Godności przez pryzmat kwestii językowej, Lublin 2021.
Gradirovski S., Esipova N., Russian Language Enjoying a Boost in Post-Soviet States: Attitudes More Favorable in Georgia, Moldova, and Armenia, 1 VIII 2008, [online] https://news.gallup.com/poll/109228/russian-language-enjoying-boost-postsoviet-states.aspx.
Grochmalski P., Kazachstan. Studium politologiczne, Toruń 2006.
Hotărârea nr. 17 din 04.06.2018 pentru controlul constituţionalităţii unor prevederi referitoare la funcționarea limbilor vorbite pe teritoriul Republicii Moldova și a articolului 4 alin.
(2) din Codul jurisdicţiei constituţionale, [online] https://www.constcourt.md/ccdocview.php?tip=hotariri&docid=662&l=ro.
Imakeev M., Russkih v Kirgizii ostaetsâ vse men’še [Имакеев М., Русских в Киргизии остается все меньше], Demoskop Weekly, 2001, 8-21 X, nr 37-38, [online] http://www.demoscope.ru/weekly/037/evro09.php.
Issledovatel’skaâ gruppa Cirkon, Meždunarodnoe issledovatel’skoe agentstvo, Russkij âzyk na postsovetskom prostranstve: sravnitel’noe issledovanie rasprostranennosti. Analitičeskij otčet, „Evroazijskij monitor”, 2009 [Исследовательская группа Циркон, Международное исследовательское агентство, Русский язык на постсоветском пространстве: сравнительное исследование распространенности. Аналитический отчет, „Евроазийский монитор”], [online] https://eurasiamonitor.org/issliedovaniia#ul-id-144-8.
Jankowiak M., Integracja czy dezintegracja państwa? Polityka niepodległej Łotwy wobec mniejszości narodowych (nieobywateli), [w:] Rozpad ZSRR i jego konsekwencje dla Europy i świata, cz. 3: Kontekst międzynarodowy, red. J. Diec, Kraków 2011, s. 411-429.
Jundo-Kaliszewska B., Kuczyńska-Zonik A., Wyzwania litewskiej i łotewskiej oświaty w dobie agresji Rosji na Ukrainę, „Komentarze Instytutu Europy Środkowej” 2022, nr 251(739), [online] https://ies.lublin.pl/komentarze/wyzwania-litewskiej-i-lotewskiej-oswiaty-w-dobieagresji-rosji-na-ukraine.
Koncepciâ ukrepleniâ edinstva naroda i mežètničeskih otnošenij v Kyrgyzskoj Respublike, Biškek [Концепция укрепления единства народа и межэтнических отношений в Кыргызской Республикe, Бишкек] 2013, [online] http://www.president.kg/files/docs/kontseptsiya_ukrepleniya_edinstva_naroda_i_mejetnicheskih_otnosheniy_v_kr.pdf.
Konstituciâ Respubliki Kazahstan, prinâta na respublikanskom referendum 30 avgusta 1995 goda [Конституция Республики Казахстан, принята на республиканском референдум 30 августа 1995 года], [online] https://adilet.zan.kz/rus/docs/K950001000.
Kuczyńska-Zonik A., Dyskurs narodowościowy na Litwie w kontekście współczesnych wyzwań, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2016, R. 14, z. 5, s. 281-300.
Kuczyńska-Zonik A., Szwed K., Prawa mniejszości narodowych na Litwie, Warszawa 2020.
Law of Georgia on Official Language, 22 VII 2015, [online] https://matsne.gov.ge/en/document/download/2931198/0/en/pdf.
Lietuvos Respublikos valstybinės kalbos įstatymas, 1995 m. sausio 31 d. Nr. I-779, [online] https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.15211?jfwid=32wf6lrn.
Mečkovskaâ N.B., Russkij âzyk v postsovetskoe vremâ: čto sokraŝaet i čto rasširâet obŝenie po-russki? [Мечковская Н.Б., Русский язык в постсоветское время: что сокращает и что расширяет общение по-русски?], [w:] Russsian Language in the Multilingual World, red. A. Nikunlassi, E. Protassova, Helsinki 2019, s. 226-239.
O deâtelnosti Mežgosudarstvennogo fonda gumanitarnogo sotrudničestva gosudarstv – učastnikov SNG [О деятельности Межгосударственного фонда гуманитарного сотрудничества государств участников СНГ], 2 XI 2020, [online] https://cis.minsk.by/news/16829/o_dejatelnosti_mezhgosudarstvennogo_fonda_gumanitarnogo_sotrudnichestva_gosudarstv_%E2%80%91_uchastnikov_sn.
Office of Citizenship and Migration Affairs Republic of Latvia, [online] https://www.pmlp.gov.lv/en/naturalization.
Ohotin G., Âzыkovoj pragmatizm, „Korrespondent” [Охотин Г., Языковой прагматизм, „Корреспондент”] 2005, 10 IX.
P’ânov A., Status russkogo âzyka v stranah SNG, „Vestnik KemGU” [Пьянов А., Статус русского языка в странах СНГ, „Вестник КемГУ”] 2011, nr 3, s. 55-59.
Pietkiewicz K., Mapa etniczna obszaru byłego ZSRR, Toruń 2019.
Pivovar E.I., Postsovetskoe prostranstvo: al’ternativy integracii. Istoričeskij očerk, Sankt-Peterburg [Пивовар Е.И., Постсоветское пространство: альтернативы интеграции.Исторический очерк, Санкт-Петербург] 2010.
Przybyłowska G., Tożsamość językowa Gruzinów a język rosyjski, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Pedagogika” 2020, z. 40, s. 193-221, https://doi.org/10.12775/AUNC_PED.2020.017. DOI: https://doi.org/10.12775/AUNC_PED.2020.017
Samsonov N.G., Russkij âzyk v stranah SNG i Baltii, „Vestnik ÂGU” [Самсонов Н.Г., Русский язык в странах СНГ и Балтии, „Вестник ЯГУ”] 2006, t. 3, nr 2, s. 67-73.
Semenova Û., Russkij âzyk v Moldove ostalsâ bez statusa. A ostanutsâ li russkie školy? [Семенова Ю., Русский язык в Молдове остался без статуса. А останутся ли русские школы?], Deutsche Welle, 22 I 2022, [online] https://www.dw.com/ru/russkij-jazykv-moldove-ostalsja-bez-statusa-a-ostanutsja-li-russkie-shkoly/a-56313275.
Szpak A., Bezpieczeństwo ludzkie ludów tubylczych w Arktyce na przykładzie Samów. Wybrane zagadnienia, Toruń 2018.
The Law of The Republic of Armenia on Language. Adopted 17.04.1993, [online] http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=1793&lang=eng.
Valik keelekasutust reguleerivaid õigusakte, Keeleamet, [online] https://www.keeleamet.ee/et/eesmargid-tegevused/valik-keelekasutust-reguleerivaid-oigusakte.
Werner C., Emmelhainz C., Barcus H.R., Privileged Exclusion in Post-Soviet Kazakhstan: Ethnic Return Migration, Citizenship, and the Politics of (Not) Belonging, „Europe-Asia Studies” 2017, vol. 69, s. 1557-1583, https://doi.org/10.1080/09668136.2017.1401042. DOI: https://doi.org/10.1080/09668136.2017.1401042
Wierzbicki A., Etnopolityka w Azji Centralnej. Między wspólnotą etniczną a obywatelską, Warszawa 2008.
Wierzbicki A., „Rosja dla Rosjan”. Nacjonalizm rosyjski i etnopolityka, Warszawa 2018.
Więcławski J., Rosjanie na Łotwie – problem statusu i praw obywatelskich rosyjskich mieszkańców Republiki Łotewskiej, „Forum Politologiczne” 2007, t. 5, s. 197-238.
Włodarska-Frykowska A., Mniejszość rosyjska w życiu społeczno-politycznym Estonii po 1991 roku, Łódź 2017.
Yeskarauly B., Implications of Inclusive Nation-Building Policies in Kazakhstan: Young Kazakh Adults’ National Identity, Leicester 2015.
Zakon Kyrgyzskoj Respubliki ot 2 aprelâ 2004 goda № 54. „O gosudarstvennom âzyke Kyrgyzskoj Respubliki” [Закон Кыргызской Республики от 2 апреля 2004 года № 54.
„О государственном языке Кыргызской Республики”], [online] http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/1439.
Zakon Respubliki Belaruś ot 13 iûlâ 1998 goda №187-3 „O vnesenii izmenenij i dopolnenij v Zakon Respubliki Belaruś «O âzykah v Respublike Belaruś»” [Закон Республики Беларусь от 13 июля 1998 г. №187-З „О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Беларусь «О языках в Республике Беларусь»”], [online] http://www.levonevski.net/pravo/razdel2/num7/2d715.html.
Zakon Respubliki Kazahstan ot 11 iûlâ 1997 goda № 151-I O âzykah v Respublike Kazahstan [Закон Республики Казахстан от 11 июля 1997 года № 151-I О языках в Республике Казахстан], [online] https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1008034.
Zakon Respubliki Tadžikistan „O gosudarstvennom âzyke Respubliki Tadžikistan” [Закон Республики Таджикистан „О государственном языке Республики Таджикистан”], 5 X 2009, [online] https://www.andoz.tj/docs/zakoni/l_%E2%84%9613_state-languageRT_ru.pdf.
Zakon SSSR „O âzykah narodov SSSR” [Закон СССР „О языках народов СССР”], 24 IV 1990, [online] http://www.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc&base=ESU&n=57#X6L7ZDT56F6ZLhQA.
Zakon Ukraïni „Pro zabezpečennâ funkcìonuvannâ ukraïns’koï movi âk deržavnoï” [Закон України „Про забезпечення функціонування української мови як державної”], 25 IV 2019, [online] https://zakon.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=2704-19 11 VII 2022.
Zakon Ukraïni „Pro zasadi deržavnoï movnoï polìtiki” [Закон України „Про засади державної мовної політики”], 3 VII 2012, [online] https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/5029-17.
Zolân S.T., Akopân K.S., Russkij âzyk v Armenii: istoriâ i sovremennyj status, [w:] Desâtaâ Godičnaâ naučnaâ konferenciâ (30 noâbrâ – 4 dekabrâ 2015): Sbornik naučnyh statej, red. A.R. Darbinân i in., Erevan [Золян С.Т., Акопян К.С., Русский язык в Армении: история и современный статус, [w:] Десятая Годичная научная конференция (30 ноября – 4 декабря 2015): Сборник научных статей, ред. А.Р. Дарбинян и др., Ереван] 2015, s. 373-382.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.