Status języka rosyjskiego na obszarze poradzieckim
Stan prawny – zagrożenia – perspektywy – wyzwania
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.83.06Keywords:
post-Soviet space, Russian language, legal status of the language, language policy, national and ethnic minorities, threats to securityAbstract
THE RUSSIAN LANGUAGE STATUS IN POST-SOVIET SPACE: LEGAL STATE – THREATS – PROSPECTS – CHALLENGES
For many years of the existence of the Soviet Union, the status of the Russian language was semi-official, although it played a large role in the public space. Only the act on the Languages of the Nations of the USSR of 1990 approved its status as an official language in the entire territory of the USSR. After the collapse of the Soviet Union, its former republics began to shape their own language policies, guided by national interests, considering the current linguistic situation and historical conditions. The effect of these activities was the diversified status of the Russian language (as state, official, inter-ethnic communication, national minority or foreign). The main purpose of the article is to present the differences in the status of the Russian language in the post-Soviet countries, primarily in the formal and legal aspect. An additional question was whether the legal status of the Russian language reflected its actual position in public and social life in the individual countries. The problem continues to be relevant, especially in the context of the foreign policy goals pursued by the Russian Federation and security threats.
Downloads
PlumX Metrics of this article
References
Ahmeteli N., Stanet li russkij gosudarstvennym âzykom v Armenii? [Ахметели Н., Станет ли русский государственным языком в Армении], BBC News, 20 XII 2017, [online] https://www.bbc.com/russian/features-42427481.
Google Scholar
All-Ukrainian Population Census 2001, [online] http://2001.ukrcensus.gov.ua.
Google Scholar
Arel D., Language Status, and State Loyalty in Ukraine, „Harvard Ukrainian Studies” 2017-2018, vol. 35, no. 1-4, s. 233-264, [online] https://www.husj.harvard.edu/articles/language-status-and-state-loyalty-in-ukraine.
Google Scholar
Arutûnova M., Âzykovaâ politika i status russkogo âzyka v SSSR i gosudarstvah postsovetskogo prostranstva, „Vestnik Moskovskogo universiteta. Seriâ 25. Meždunarodnye otnošeniâ i mirovaâ politika” [Арутюнова М., Языковая политика и статус русского языка в СССР и государствах постсоветского пространства, „Вестник Московского университета. Серия 25. Международные отношения и мировая политика”] 2012, nr 1, s. 155-177.
Google Scholar
Benedyczak J., Założenia i perspektywy polityki Rosji wobec Gruzji, „Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych” 2018, 28 VIII, nr 117, [online] https://pism.pl/publikacje/Za_o_enia_i_perspektywy_polityki_Rosji_wobec_Gruzji#_ftnref1.
Google Scholar
Bolee 9 tys. ètničeskih kazahov polučili status kandasa s načala 2022 goda [Более 9 тыс. этнических казахов получили статус кандаса с начала 2022 года], 4 VII 2022, [online], https://www.gov.kz/memleket/entities/enbek/press/news/details/408106?lang=ru.
Google Scholar
Brzeziński Z., Wielka szachownica, przeł. T. Wyżyński, Warszawa 1998.
Google Scholar
Całus K., Gagauzja: rosnący separatyzm w Mołdawii, Komentarze OSW, 10 III 2014, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2014-03-10/gagauzja-rosnacyseparatyzm-w-moldawii.
Google Scholar
Constitution of Georgia, 24 VIII 1995, [online] https://matsne.gov.ge/en/document/view/30346?publication=36.
Google Scholar
Eberhardt P., Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Środkowo-Wschodniej w XX w., Warszawa 1996.
Google Scholar
Federal’nyj zakon „O gosudarstvennoj politike Rossijskoj Federacii v otnošenii sootečestvennikov za rubežom” ot 24.05.1999 N 99-FZ [Федеральный закон „О государственной политике Российской Федерации в отношении соотечественников за рубежом” от 24.05.1999 N 99-ФЗ], [online] http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_23178.
Google Scholar
Gergało-Dąbek N., Dyskurs tożsamościowy Ukrainy po Rewolucji Godności przez pryzmat kwestii językowej, Lublin 2021.
Google Scholar
Gradirovski S., Esipova N., Russian Language Enjoying a Boost in Post-Soviet States: Attitudes More Favorable in Georgia, Moldova, and Armenia, 1 VIII 2008, [online] https://news.gallup.com/poll/109228/russian-language-enjoying-boost-postsoviet-states.aspx.
Google Scholar
Grochmalski P., Kazachstan. Studium politologiczne, Toruń 2006.
Google Scholar
Hotărârea nr. 17 din 04.06.2018 pentru controlul constituţionalităţii unor prevederi referitoare la funcționarea limbilor vorbite pe teritoriul Republicii Moldova și a articolului 4 alin.
Google Scholar
(2) din Codul jurisdicţiei constituţionale, [online] https://www.constcourt.md/ccdocview.php?tip=hotariri&docid=662&l=ro.
Google Scholar
Imakeev M., Russkih v Kirgizii ostaetsâ vse men’še [Имакеев М., Русских в Киргизии остается все меньше], Demoskop Weekly, 2001, 8-21 X, nr 37-38, [online] http://www.demoscope.ru/weekly/037/evro09.php.
Google Scholar
Issledovatel’skaâ gruppa Cirkon, Meždunarodnoe issledovatel’skoe agentstvo, Russkij âzyk na postsovetskom prostranstve: sravnitel’noe issledovanie rasprostranennosti. Analitičeskij otčet, „Evroazijskij monitor”, 2009 [Исследовательская группа Циркон, Международное исследовательское агентство, Русский язык на постсоветском пространстве: сравнительное исследование распространенности. Аналитический отчет, „Евроазийский монитор”], [online] https://eurasiamonitor.org/issliedovaniia#ul-id-144-8.
Google Scholar
Jankowiak M., Integracja czy dezintegracja państwa? Polityka niepodległej Łotwy wobec mniejszości narodowych (nieobywateli), [w:] Rozpad ZSRR i jego konsekwencje dla Europy i świata, cz. 3: Kontekst międzynarodowy, red. J. Diec, Kraków 2011, s. 411-429.
Google Scholar
Jundo-Kaliszewska B., Kuczyńska-Zonik A., Wyzwania litewskiej i łotewskiej oświaty w dobie agresji Rosji na Ukrainę, „Komentarze Instytutu Europy Środkowej” 2022, nr 251(739), [online] https://ies.lublin.pl/komentarze/wyzwania-litewskiej-i-lotewskiej-oswiaty-w-dobieagresji-rosji-na-ukraine.
Google Scholar
Koncepciâ ukrepleniâ edinstva naroda i mežètničeskih otnošenij v Kyrgyzskoj Respublike, Biškek [Концепция укрепления единства народа и межэтнических отношений в Кыргызской Республикe, Бишкек] 2013, [online] http://www.president.kg/files/docs/kontseptsiya_ukrepleniya_edinstva_naroda_i_mejetnicheskih_otnosheniy_v_kr.pdf.
Google Scholar
Konstituciâ Respubliki Kazahstan, prinâta na respublikanskom referendum 30 avgusta 1995 goda [Конституция Республики Казахстан, принята на республиканском референдум 30 августа 1995 года], [online] https://adilet.zan.kz/rus/docs/K950001000.
Google Scholar
Kuczyńska-Zonik A., Dyskurs narodowościowy na Litwie w kontekście współczesnych wyzwań, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2016, R. 14, z. 5, s. 281-300.
Google Scholar
Kuczyńska-Zonik A., Szwed K., Prawa mniejszości narodowych na Litwie, Warszawa 2020.
Google Scholar
Law of Georgia on Official Language, 22 VII 2015, [online] https://matsne.gov.ge/en/document/download/2931198/0/en/pdf.
Google Scholar
Lietuvos Respublikos valstybinės kalbos įstatymas, 1995 m. sausio 31 d. Nr. I-779, [online] https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.15211?jfwid=32wf6lrn.
Google Scholar
Mečkovskaâ N.B., Russkij âzyk v postsovetskoe vremâ: čto sokraŝaet i čto rasširâet obŝenie po-russki? [Мечковская Н.Б., Русский язык в постсоветское время: что сокращает и что расширяет общение по-русски?], [w:] Russsian Language in the Multilingual World, red. A. Nikunlassi, E. Protassova, Helsinki 2019, s. 226-239.
Google Scholar
O deâtelnosti Mežgosudarstvennogo fonda gumanitarnogo sotrudničestva gosudarstv – učastnikov SNG [О деятельности Межгосударственного фонда гуманитарного сотрудничества государств участников СНГ], 2 XI 2020, [online] https://cis.minsk.by/news/16829/o_dejatelnosti_mezhgosudarstvennogo_fonda_gumanitarnogo_sotrudnichestva_gosudarstv_%E2%80%91_uchastnikov_sn.
Google Scholar
Office of Citizenship and Migration Affairs Republic of Latvia, [online] https://www.pmlp.gov.lv/en/naturalization.
Google Scholar
Ohotin G., Âzыkovoj pragmatizm, „Korrespondent” [Охотин Г., Языковой прагматизм, „Корреспондент”] 2005, 10 IX.
Google Scholar
P’ânov A., Status russkogo âzyka v stranah SNG, „Vestnik KemGU” [Пьянов А., Статус русского языка в странах СНГ, „Вестник КемГУ”] 2011, nr 3, s. 55-59.
Google Scholar
Pietkiewicz K., Mapa etniczna obszaru byłego ZSRR, Toruń 2019.
Google Scholar
Pivovar E.I., Postsovetskoe prostranstvo: al’ternativy integracii. Istoričeskij očerk, Sankt-Peterburg [Пивовар Е.И., Постсоветское пространство: альтернативы интеграции.Исторический очерк, Санкт-Петербург] 2010.
Google Scholar
Przybyłowska G., Tożsamość językowa Gruzinów a język rosyjski, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Pedagogika” 2020, z. 40, s. 193-221, https://doi.org/10.12775/AUNC_PED.2020.017.
Google Scholar
Samsonov N.G., Russkij âzyk v stranah SNG i Baltii, „Vestnik ÂGU” [Самсонов Н.Г., Русский язык в странах СНГ и Балтии, „Вестник ЯГУ”] 2006, t. 3, nr 2, s. 67-73.
Google Scholar
Semenova Û., Russkij âzyk v Moldove ostalsâ bez statusa. A ostanutsâ li russkie školy? [Семенова Ю., Русский язык в Молдове остался без статуса. А останутся ли русские школы?], Deutsche Welle, 22 I 2022, [online] https://www.dw.com/ru/russkij-jazykv-moldove-ostalsja-bez-statusa-a-ostanutsja-li-russkie-shkoly/a-56313275.
Google Scholar
Szpak A., Bezpieczeństwo ludzkie ludów tubylczych w Arktyce na przykładzie Samów. Wybrane zagadnienia, Toruń 2018.
Google Scholar
The Law of The Republic of Armenia on Language. Adopted 17.04.1993, [online] http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=1793&lang=eng.
Google Scholar
Valik keelekasutust reguleerivaid õigusakte, Keeleamet, [online] https://www.keeleamet.ee/et/eesmargid-tegevused/valik-keelekasutust-reguleerivaid-oigusakte.
Google Scholar
Werner C., Emmelhainz C., Barcus H.R., Privileged Exclusion in Post-Soviet Kazakhstan: Ethnic Return Migration, Citizenship, and the Politics of (Not) Belonging, „Europe-Asia Studies” 2017, vol. 69, s. 1557-1583, https://doi.org/10.1080/09668136.2017.1401042.
Google Scholar
Wierzbicki A., Etnopolityka w Azji Centralnej. Między wspólnotą etniczną a obywatelską, Warszawa 2008.
Google Scholar
Wierzbicki A., „Rosja dla Rosjan”. Nacjonalizm rosyjski i etnopolityka, Warszawa 2018.
Google Scholar
Więcławski J., Rosjanie na Łotwie – problem statusu i praw obywatelskich rosyjskich mieszkańców Republiki Łotewskiej, „Forum Politologiczne” 2007, t. 5, s. 197-238.
Google Scholar
Włodarska-Frykowska A., Mniejszość rosyjska w życiu społeczno-politycznym Estonii po 1991 roku, Łódź 2017.
Google Scholar
Yeskarauly B., Implications of Inclusive Nation-Building Policies in Kazakhstan: Young Kazakh Adults’ National Identity, Leicester 2015.
Google Scholar
Zakon Kyrgyzskoj Respubliki ot 2 aprelâ 2004 goda № 54. „O gosudarstvennom âzyke Kyrgyzskoj Respubliki” [Закон Кыргызской Республики от 2 апреля 2004 года № 54.
Google Scholar
„О государственном языке Кыргызской Республики”], [online] http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/1439.
Google Scholar
Zakon Respubliki Belaruś ot 13 iûlâ 1998 goda №187-3 „O vnesenii izmenenij i dopolnenij v Zakon Respubliki Belaruś «O âzykah v Respublike Belaruś»” [Закон Республики Беларусь от 13 июля 1998 г. №187-З „О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Беларусь «О языках в Республике Беларусь»”], [online] http://www.levonevski.net/pravo/razdel2/num7/2d715.html.
Google Scholar
Zakon Respubliki Kazahstan ot 11 iûlâ 1997 goda № 151-I O âzykah v Respublike Kazahstan [Закон Республики Казахстан от 11 июля 1997 года № 151-I О языках в Республике Казахстан], [online] https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1008034.
Google Scholar
Zakon Respubliki Tadžikistan „O gosudarstvennom âzyke Respubliki Tadžikistan” [Закон Республики Таджикистан „О государственном языке Республики Таджикистан”], 5 X 2009, [online] https://www.andoz.tj/docs/zakoni/l_%E2%84%9613_state-languageRT_ru.pdf.
Google Scholar
Zakon SSSR „O âzykah narodov SSSR” [Закон СССР „О языках народов СССР”], 24 IV 1990, [online] http://www.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc&base=ESU&n=57#X6L7ZDT56F6ZLhQA.
Google Scholar
Zakon Ukraïni „Pro zabezpečennâ funkcìonuvannâ ukraïns’koï movi âk deržavnoï” [Закон України „Про забезпечення функціонування української мови як державної”], 25 IV 2019, [online] https://zakon.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=2704-19 11 VII 2022.
Google Scholar
Zakon Ukraïni „Pro zasadi deržavnoï movnoï polìtiki” [Закон України „Про засади державної мовної політики”], 3 VII 2012, [online] https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/5029-17.
Google Scholar
Zolân S.T., Akopân K.S., Russkij âzyk v Armenii: istoriâ i sovremennyj status, [w:] Desâtaâ Godičnaâ naučnaâ konferenciâ (30 noâbrâ – 4 dekabrâ 2015): Sbornik naučnyh statej, red. A.R. Darbinân i in., Erevan [Золян С.Т., Акопян К.С., Русский язык в Армении: история и современный статус, [w:] Десятая Годичная научная конференция (30 ноября – 4 декабря 2015): Сборник научных статей, ред. А.Р. Дарбинян и др., Ереван] 2015, s. 373-382.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.