Granice przestrzeni i granice rzeczywistości w dramacie epickim Jensa Bjørneboe – na podstawie "Til lykke med dagen" (1965)
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.58.22Keywords:
Jens Bjørneboe, drama theatre, Norwegian drama, Til lykke med dagen, Bertolt BrechtAbstract
The Borders of Space and Reality in Jens Bjørneboe’s Epic Drama – Based on "Til lykke med dagen" (1965)
The aim of this paper is to present the concept of Jens Bjørneboe’s version of epic drama. This phenomenon is explained with the help of a “border”‑criterium, showing how the Norwegian author established, defined and crossed borders on many different levels in his dramatic works and their adaptations on stage. Bjørneboe is presented as an author who not only consciously uses the border‑criterium to manipulate space and reality in his play "Til lykke med dagen", but also expands or even crosses borders of theatrical theories and conventions, mainly Bertolt Brecht’s concepts. His “epic plays” are hybrid in their forms, joining different European traditions and expanding beyond what was common and accepted in the peripheral (both geographically and culturally) Norwegian theatre world of the 1960’s. Jens Bjørneboe is presented as an author of transgression, one of the first “to cast off the Ibsenite leg‑irons”.
Downloads
References
Aase L., Jens Bjørneboes Semmelweis: en kritisk analyse. Praca magisterska obroniona na Uniwersytecie w Bergen, Bergen 1975.
Andersen P.T., Norsk litteraturhistorie, Oslo 2001.
Balme Ch., Wprowadzenie do nauki o teatrze, przeł. W. Dudzik, M. Leyko, Warszawa 2002.
Barba E., Skąd się wywodzę, [w:] tegoż, Spalić dom, przeł. A. Górka, Wrocław–Warszawa 2011.
Berthold M., Historia teatru, przeł. D. Żmij‑Zielińska, Warszawa 1980.
Bjørneboe J., Amputasjon, Oslo 1970.
Bjørneboe J., Behandling av unge lovovertredere, [w:] tegoż, Vi som elsket Amerika, Oslo 1983.
Bjørneboe J., Brechts liv og verk, [w:] tegoż, Om Brecht og Om teater, Oslo 2003.
Bjørneboe J., Den onde hyrde, Oslo 1960.
Bjørneboe J., Det polske pantomimeteateret. Samtale med Henryk Tomaszewski, [w:] tegoż, Om Brecht og Om teater, Oslo 2003.
Bjørneboe J., Dialektisk etterskrift, [w:] tegoż, Om Brecht og Om teater, Oslo 2003.
Bjørneboe J., Disiplinærstraffer i norske fengsler, [w:] tegoż, Vi som elsket Amerika, Oslo 1983.
Bjørneboe J., Dongery, Oslo 1976.
Bjørneboe J., Er sykdom straffbar?, [w:] tegoż, Vi som elsket Amerika, Oslo 1983.
Bjørneboe J., Forord, [w:] tegoż, Om Brecht og Om teater, Oslo 2003.
Bjørneboe J., Fugleelskerne, Oslo 1966.
Bjørneboe J., Historia bestialstwa: chwila wolności, przeł. A. Marciniakówna, Warszawa 1995.
Bjørneboe J., Om Semmelweis. Brev til Allan Edwall, [w:] tegoż, Om Brecht og Om teater, Oslo 2003.
Bjørneboe J., Om teater, Oslo 1978.
Bjørneboe J., Ord og gestus. Brev til Eugenio Barba, [w:] tegoż, Om Brecht og Om teater, Oslo 2003.
Bjørneboe J., Ornitofile, przeł. J. Giebułtowicz, J. Kulmowa, „Dialog” 1967, nr 7.
Bjørneboe J., Rekiny, przeł. J. Purzycka‑Kvadsheim, Poznań 1981.
Bjørneboe J., Semmelweis, Oslo 1968.
Bjørneboe J., Teater i morgen, [w:] tegoż, Om Brecht og Om teater, Oslo 2003.
Bjørneboe J., TIL LYKKE MED DAGEN (Fra programheftet), [w:] tegoż, Samlede skuespill, Oslo 2005.
Bjørneboe J., Til lykke med dagen, [w:] tegoż, Samlede skuespill,. Oslo 2005.
Bjørneboe J., Tilfellet Torgersen, Oslo 1972.
Bjørneboe J., Uten en tråd, Oslo 1966.
Bjørneboe J., Åpent brev til Justisministeren, [w:] tegoż, Vi som elsket Amerika, Oslo 1983.
Bjørneboe T., Forord av Tone T. Bjørneboe, [w:] J. Bjørneboe, Om Brecht og Om teater, Oslo 2003.
Brecht B., Verfremdungseffekte in der chinesischen Schauspielkunst, [w:] tegoż, Werke. Große kommentierte Berliner und Frankfurter Ausgabe Herausgegeben von Werner Hecht, Jan Knopf, Werner Mittenzwei, Klaus‑Detlef Müller, Band 22: Schriften 2, Berlin und Frankfurt am Main 1993.
Brecht B., Zu „Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny”, [w:] tegoż, Werke. Große kommentierte Berliner und Frankfurter Ausgabe Herausgegeben von Werner Hecht, Jan Knopf, Werner Mittenzwei, Klaus‑Detlef Müller, Band 24: Schriften 4, Berlin und Frankfurt am Main 1991.
Brecht B., Zu „Die Dreigroschenoper” (Band 2), [w:] tegoż, Werke. Große kommentierte Berliner und Frankfurter Ausgabe Herausgegeben von Werner Hecht, Jan Knopf, Werner Mittenzwei, Klaus‑Detlef Müller, Band 24: Schriften 4, Berlin und Frankfurt am Main 1991.
Brecht B., Zu „Die Rundköpfe und Die Spitsköpfe”, [w:] tegoż, Werke. Große kommentierte Berliner und Frankfurter Ausgabe Herausgegeben von Werner Hecht, Jan Knopf, Werner Mittenzwei, Klaus‑Detlef Müller, Band 24: Schriften 4, Berlin und Frankfurt am Main 1991.
Drozdowska K., „Cały kraj się gotuje”. Powieści pornograficzne Jensa Bjrneboe, [w:] Ambicje literatury popularnej. Studia Północnoeuropejskie, tom II, red. H. Chojnacki, K. Drozdowska, Gdańsk–Sopot 2017.
Drozdowska K., Jens Bjørneboes episke teater. Rozprawa doktorska obroniona w Instytucie Skandynawistyki Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2014.
Dvergsdal A., Jens Bjørneboes Semmelweis: Brecht‑inspirert melodrama, [w:] Tendensar i moderne norsk dramatikk, red. D. von der Fehr, J. Hereide, Oslo 2004.
Figueiredo I., de, Ord/Kjøtt. Norsk scenedramatikk 1890‑2010, Oslo 2014.
Gabrielsen B., Samfunnsreformatør Bjørneboe har premiere, [w:] J. Bjørneboe, Samlede skuespill, Oslo 2005.
Garton J., Jens Bjørneboe: Prophet without Honor, London 1985.
Gołaczyńska M., Inspiracje przestrzenią misteryjną w spektaklach Teatru Biuro Podróży, [w:] Przestrzeń w dramacie, teatrze i sztukach plastycznych, red. W. Baluch, M. Lachman, D. Łarionow, Kraków 2006.
Kielland A., En gammel kriger drar sverdet, [w:] J. Bjørneboe, Samlede skuespill, Oslo 2005.
Kvamme E., Kjære Jens, kjære Eugenio: om Jens Bjørneboe, Eugenio Barba og opprørernes teater, Oslo 2004.
Limon J., Obroty przestrzeni. Teatr telewizji. Próba ujęcia teoretycznego, Gdańsk 2008.
Longum L., En utslitt romanform?, „Vinduet” 1966, nr 2.
Martin J., Keeper of the Protocols. The works of Jens Bjørneboe in the Crosscurrents of Western Literature, New York 1996.
Partyga E., Barba i Bjørneboe. Listy pełne marzeń, „Pamiętnik Teatralny” 2017, R. 66, z. 1‑2 (261‑262).
Pfister M., The Theory and Analysis of Drama, Cambridge 1988. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511553998
Raszewski Z., Krótka historia teatru polskiego, Warszawa 1977.
Rem T., Født til frihet, Oslo 2010.
Rem T., Sin egen herre, Oslo 2009.
Thon J.H., Mystikeren, bohemen og reformpedagogen Bjørneboe: Opphavet og oppgjøret, [w:] tegoż, Tradisjon og institusjon, Kristiansand 2005.
Ubersfeld A., Czytanie teatru I, przeł. J. Żurowska, Warszawa 2002.
Wandrup F., Mannen, myten og kunsten, Oslo 1984.
Wærp L.P., Forsvinning og fastholdelse. Jon Fosses Ein sommars dag – en dramaestetisk lesning, „Edda” 2002, 102(01).
Relacje:
Rozmowa z Eugenio Barbą, Odin Teatret, Holstebro, 6 IX 2016.
Zbiory archiwalne:
OTA (Odin Teatret Archives): Documents, Fonds Eugenio Barba, Series Letters, Barba‑Letters, b. 1.
Materiały audiowizualne:
Tonny. Film w reżyserii Nilsa R. Müllera, produkcja Ess‑Film AS, Norwegia 1962.
Til lykke med dagen. Spektakl Teatru Telewizji NRK wyemitowany 3 maja 1988 r., rok produkcji 1987, [online] https://tv.nrk.no/serie/fjernsynsteatret/ftea00005987/03‑05‑1988, 21 I 2018.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Karolina Drozdowska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
