What is Lemko/Rusyn Art and Does it Matter?

Authors

DOI:

https://doi.org/10.12797/RRB.19.2023.19.02

Keywords:

art, Lemko/Rusyn art, identity art, identity, memory, Andy Warhol, cultural mechanism

Abstract

The article reviews and reflects on the concept of Lemko/Rusyn art, aiming to obtain a general overview of the process of integrating ethnic perceptions about one’s art/culture into the field of modernity. Said reflection is based on the author’s experience in filling the cultural heritage of the community with texts interpreted in the code of indigenous values, which are given ethnic meanings and goals and are presented as a living process of identity building based on the continuity of community memory. On the basis of answers to questions from a survey sent to opinion-makers and interviews in which questions were asked about the meaning and content of the concept of Lemko/Rusyn art, as well as about the limits of this concept, the paper develops a reflection on the dilemmas, challenges, functions, exclusions and appropriations within the identity art of smaller communities that do not have institutional security for their cultural achievements. Furthermore, the article showcases a folklore mechanism operating based on the aesthetics of identity, which replaces institutions in delineating the boundaries of self versus other, by adapting external elements to one’s own, cohesive system of values, or in going beyond community boundaries on one’s own terms, without losing the connection with the native ground. The conclusion from these considerations is the statement that the mechanism of Lemko/Rusyn culture is still alive, which allows the community to face the challenges of the present day thanks to the modernity of values and cultural goods that empower and represent it.

Author Biography

Helena Duć-Fajfer, Jagiellonian University

Dr hab., prof. UJ – literaturoznawczyni, łemkoznawczyni, historyczka sztuki, redaktorka, poetka; kierowniczka Katedry Literaturoznawstwa Rosyjskiego w Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego; założycielka kierunku/specjalności filologia rosyjska z językiem rusińsko-łemkowskim na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie, gdzie wykładała język, kulturę i literaturę łemkowską; sekretarz Komisji Wschodnioeuropejskiej PAU; w latach 2005–2014 reprezentantka Łemków
w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Jej zainteresowania naukowe to: literatura a etniczność, literatura mniejszości etnicznych, dyskursy mniejszościowe, relacje międzykulturowe, antropologia literatury, rewitalizacja kultur i języków zagrożonych. Autorka ponad 250 publikacji naukowych, w tym monografii: Literatura łemkowska w drugiej połowie XIX i na początku XX w. (2001), Między bukwą a literą. Współczesna literatura mniejszości białoruskiej, ukraińskiej i łemkowskiej w Polsce (2012), Treading Paths. Lemko Literature in the Years 1848–1918 (2023). Opracowała Antologię powysiedleńczej literatury łemkowskiej (2002); Rozmówki polsko-łemkowsko-angielskie (2007); Kontekstualny słownik języka łemkowskiego (2019).

References

Ducʹ-Fajfer, Olena. 1993. «O Ûrіû Novosіlʹskym v 70-tu rіčnicû narodin». Lemkіvskіj Kalendar: 77–85.

Malecka-Novak, Natalіâ. 2023. «”Besіdy” 21.11.2023: Bez powrotu». Dostup: 22.11.2023. https://www.lem.fm/bez-powrotu/.

Rusenko, Іvan. 2010. «Ne dajme sâ!». V: Rusenko, Vybrane. Red. Petro Trohanovskіj, 43. Krenicâ-Lіґnicâ: Stovarišynâ Lemkіv.

Rusenko, Іvan. 2010. «Šanujme svoє». V: Rusenko, Vybrane. Red. Petro Trohanovskіj, 45. Krenicâ-Lіґnicâ: Stovarišynâ Lemkіv.

Assmann, Jan. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Per. Anna Kryczyńska-Pham. Warszawa: Wydawnictwo Warszawskiego.

Austin, John. L. 1993. «Jak działać słowami». V: John L. Austin. Mówienie i poznawanie: wykłady i rozprawy filozoficzne. Per. Bohdan Chwedeńczuk, 545–708. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Barth, Rolland. 1999. «Śmierć autora», per. Paweł Michał Markowski. Teksty Drugie, č. 1/ 2: 247–251.

Bennett, Tony. 2015. «Kompleks wystawienniczy», per. Małgorzata Szubartowska. Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej, č. 15. https://doi.org/10.36854/widok/2015.10.942. DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2015.10.942

Bycko, Michal, red. 1991. Andy Warhol v kraji svojich rodičov. Medzilaborce: Múzeum moderného umenia rodiny Warholovcov.

Bycko, Michal. 2000. Engram a sugescia pri vnímaní umeleckého diela. Prešov: Vydavatel’stvo CUPER.

Bycko, Michal. 2004. Nebojte sa Varhola – Posmoderna nehryzie. Humenne: Vydavatel’stvo Balada.

Culler, Jonathan. 2011. «What is literature and does it matter?». V: Jonathan Culler, Literary Theory: A Very Short Introduction, 17–39. Oksford: Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/actrade/9780199691340.001.0001

Danto, Arthur C. 2014. After the End of Art. Contemporary Art and the Pale of History. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. DOI: https://doi.org/10.1515/9780691209302

Deleuze, Gilles, Guattari, Félix. 2016. Kafka. Ku literaturze mniejszej. Per. Anna Zofia Jaksender, Kajetan Maria Jaksender. Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi.

Dion, Robert, Regard, Frédéric. 2020. «Śmierć autora i jego żywoty», per. Janusz Margański. Schulz/Forum, č. 16: 99–110. https://doi.org/10.26881/sf.2020.16.04. DOI: https://doi.org/10.26881/sf.2020.16.04

Duć-Fajfer, Helena. 2001. «Literatura łemkowska – zagadnienia metodologiczno-badawcze ». V: Helena Duć-Fajfer. Literatura łemkowska w drugiej połowie XIX i na początku XX w., 63–74. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Duć-Fajfer, Helena. 2005. «Nikifor a universum symboliczne Łemków». Dziennik Polski, č. 211, vkladka Nikifir/Nikyfor (Dziennik Nowosądecki): VIII.

Dziemidok, Bohdan, red. 2001. Integracyjna i dezintegracyjna rola artystycznych środków przekazu w kształtowaniu tożsamości narodowej i jednoczeniu Europy. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Eco, Umberto. 1972. Pejzaż semiotyczny. Per. Adam Weinsberg. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Foster, Hal, Krauss, Rosalind, Bois, Yve-Alain, Buchloh, Benjamin H.D, Joselit, David. 2023. «Kłopotliwe położenie sztuki współczesnej/ Dyskusja przy okrągłym stole». V: Hal Foster і іn., Sztuka po 1900 roku. Modernizm. Antymodernizm. Postmodernizm. Per. Małgorzata Szubert, Dorota Skalska-Stefańska, Anna Cichowicz, 843–854. Warszawa: Arkady.

Franckiewicz-Olczak, Izabela. 2018. «Odbiór i społeczny obieg sztuki współczesnej a demokratyzacja kultury». Pogranicze. Studia społeczne, t. 34: 85–99. https://doi.org/10.15290/pss.2018.34.05. DOI: https://doi.org/10.15290/pss.2018.34.05

Hutter Michael, Throsby David, red. 2008. Beyond Price: Value in Culture, Economics, and the Arts. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511793820

Kataria, Shyamal. 2018. «Eksplaning Ethnicity: Primordialism vs. Instrumentalism». Advances in Social Sciences Research Journal, t. 5, č. 4: 130–135. https://doi.org/10.14738/assrj.54.4394. DOI: https://doi.org/10.14738/assrj.54.4394

Kłoskowska, Antonina. 1992. «Tożsamość i identyfikacja narodowa w perspektywie historycznej i psychologicznej». Kultura i Społeczeństwo, č. 1: 131–143.

Kłoskowska, Antonina. 1996. Kultury narodowe u korzeni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Łapski, Ostap. [b.r.v]. «Usiłowano». V: Polscy poeci ukraińscy, 5. Kraków: Willa Decjusza.

Magosci, Paul Robert. 2006. The People From Nowhere: An Illustrated History of Carpatho-Rusyns. Uzhorod: V. Padiak Publishers.

Murianka, Petro. 1989. «Humanitas». V: Petro Murianka, Jak sokół wodę z kamienia / Âk sokіl vody na kameni, 6–7. Warszawa: Iskry.

Murianka, Petro. 2007. A Wisła dalej płynie. Krynica-Legnica: Stowarzyszenie Łemków.

Podgórzec, Zbigniew. 2009. Rozmowy z Jerzym Nowosielskim. Wokół ikony – Mój Chrystus – Mój Judasz. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Przeczarowując świat. Małgorzata Mirga-Tas. Dostup: 25.11.2023. https://labiennale.art.pl/wystawy/przeczarowujac-swiat/.

Renan, Ernest. 2005. «Co to jest naród?», per. Michał Warchala. Res Publica, č. 1: 135–144.

Rusinko, Elaine. 2012. «“We Are All Warhol’s Children”: Andy and the Rusyns». The Carl Beck Papers in Russian and East European Studies, č. 2204, Pittsburgh: Center for Russian and East European Studies. https://doi.org/10.5195/cbp.2012.188. DOI: https://doi.org/10.5195/CBP.2012.190

Siatkowski, Zbigniew. 1997. «Antonycz i klasyfikatorzy». V: Łemkowie i łemkoznawstwo w Polsce. Red. Andrzej A. Zięba, 99–111. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Spotkanie: «Wizualna siła Romów». Dostup: 25.11.2023. https://mck.krakow.pl/aktualnosci/spotkanie-wizualna-sila-romow.

Sulima, Roch. 1985. Folklor i literatura. Szkice o kulturze i literaturze współczesnej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Sztabińska, Paulina. 2010. «Zmiany relacji między artystą, dziełem i odbiorcą w sztuce współczesnej». Sztuka i filozofia, č. 36: 81–90.

Tatarkiewicz, Władysław. 1988. Dzieje sześciu pojęć: sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycia estetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Tatarkiewicz, Władysław. 1989. Historia estetyki, t. 2. Estetyka średniowieczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Tuan, Yi-Fu. 1987. Przestrzeń i miejsce. Per. Agnieszka Morawińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Watral, Marta. 2023. «Paradygmaty budzicielstwa w literaturze łemkowskiej. Konstrukty, realizacje, perspektywy» (komputerovyj vydruk).

Winnicka-Gburek, Joanna. 2005/2006. «O problemach z tożsamością narodową i sztuką». Estetyka i Krytyka, t. 9/10, č. 2/2005–1/2006: 255–266.

Fіlʹmy

Høgel, Jakob, Trier, Tom, rež. 1997. The Warhol Nation. Copenhahen: IC Films. https://drive.google.com/file/d/19nV_AymGimosirtdOVw45SakzhF_GNjE/view

Krzyżanowski, Krzysztof, rež. 2001. Andy czy Andrej. Kraków: TVP S.A. Oddział w Krakowie. https://www.youtube.com/watch?app=desktop

Published

2023-12-15

How to Cite

Duć-Fajfer, H. (2023). What is Lemko/Rusyn Art and Does it Matter?. Rocznik Ruskiej Bursy, 19, 59–128. https://doi.org/10.12797/RRB.19.2023.19.02

Issue

Section

Дискурс • Discourse