Genius loci we współczesnej sztuce łemkowskiej/rusińskiej
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.19.2023.19.04Słowa kluczowe:
sztuka łemkowska, sztuka rusińska, Łemkowie, Rusini, sztuka współczesnaAbstrakt
Genius loci в сучасній лемківскій/русиньскій штуці
В другій половині ХХ ст. прошли значучы зміны в способі практыкуваня і дефініюваня штукы. По публичній презентациі Brillo Box Енді Варголя в 1964 р. принятый был символічный конец модернiзму, што влинуло на факт, же експлоруваня естетычного языка перестало быти головном цілю штукы. Од того моменту артисты одышли од постуляту сепаруваня ся од реального жытя і заняли ся позаестетычным дискурсом. Обшырями заінтересуваня стали ся м.ін. істория, травмы, політыка, памят. В сучасній лемківскій/русиньскій штуці пробы дефініювати genius loci в гідній мірі стали ся джерелом інспіраций в творіню. Місця «обдарены духом», «пережыты», «назначены» зачали быти пунктами однесіня. Стали ся вызначником культуры реґіону. Факт істнуваня явиска званого духом місця зобовязує нас до його сохраніня; вратуваня так того, што спілтворит сесу індивідуальну, своєрідну якіст, як і цілого контексту. Важне в тым стані фактів єст выдумане Нікольом Бурріо понятя «реляцийной штукы», што односит ся до постеріганя того же простору в однесіню до контексту, як тіж іконолоґічна інтерпретация Ервіна Панофского. В статі омовленый є мотыв genius loci в сучасній лемківскій/русиньскій штуці. Автор представил контексты сучасной штукы пониманой як місця стріч і реляций. Взята остала до увагы творчіст м.ін. Юлияна Колесара, Володислава Ревака, Давида Здобыляка, Люциі Німцовой.
Bibliografia
Barcikowska, Malina. 2014. Nicolas Bourriaud. Estetyka relacyjna. Przeł. Łukasz Białkowski. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK. https://doi.org/10.12775/RF.2014.024. DOI: https://doi.org/10.12775/RF.2014.024
Bockris, Victor. 2008. Andy Warhol. Życie i śmierć. Przeł. Piotr Szymor. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Bourriaud, Nicolas. 1998. Esthétique relationelle. Dijon: Le presses du reel.
De Botton, Alain. 2010. Architektura szczęścia. Warszawa: Czuły Barbarzyńca Press.
Duć-Fajfer, Helena. 2021. „Wstęp”. Rocznik Ruskiej Bursy, nr 17: 11–14. https://doi.org/10.12797/RRB.14.2018.14.01. DOI: https://doi.org/10.12797/RRB.14.2018.14.01
Gutkowski, Bartłomiej. 2009. „Wprowadzenie”. W: Fenomen Genius Loci. Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym, 7–8. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie.
Jarzębski, Jerzy. 1974. „Po co Panofsky?”. Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja, nr 5: 86–97.
Kopaliński, Władysław. 2012. Słownik symboli. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM.
Lempeľova, Ivana. 2006. Rusyns. Dostęp 15.07.2023. http://www.carpatho-rusyn.org/ivana_rusnaci_en.pdf.
Lenartowicz, Józef Krzysztof. 1997. Słownik psychologii architektury dla studiujących architekturę. Kraków: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki.
Misiak, Małgorzata. 2018. Między Popradem a Osławą. Tożsamość kulturowo-językowa Łemków w ujęciu etnolingwistycznym. Wrocław: Wyd. „Profil”.
Mitchell, William John Thomas. 2005. What Do Pictures Want? The Lives and Loves of Images. Chicago: The University of Chicago Press. https://doi.org/10.7208/chicago/9780226245904.001.0001. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226245904.001.0001
Jasmi, Muhammad Falihin, Hussain, Nur Huzeima Mohd, Omar, Siti Syamimi. 2018. „Public Art: The Enrichment of Genius Loci”. Idealogy, nr 3: 80–89.
Nimcová, Lucia. 2006. Rusyns. Humenné: CEE PhotoFund.
Niziołek, Katarzyna. 2015. Sztuka społeczna. Koncepcje, dyskursy, praktyki. Białystok: Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku.
Piotrowiak, Krzysztof. 2010. „Zakopane – magia miejsca i ludzi”, praca magisterska, Biblioteka Wydziału Nauk o Ziemi UŚ, Sosnowiec.
Schulz, Christian Norberg. 1999. Znaczenie w architekturze Zachodu. Warszawa: Wydawnictwo Murator.
Szymko, Michał. 2023. Sztuka łemkowska – z przeszłości do nieskończoności. Dostęp: 10.07.2023. https://www.lem.fm/sztuka-lemkowska-z-przeszlosci-do-nieskonczonosci/.
Weintraub, Bernard. 1966. „Andy Warhol’s mother”. Esquire: 110–158, numer listopadowy.
