Historia hemoreologii
DOI:
https://doi.org/10.12797/AHiFM.88.2024.88.03Słowa kluczowe:
hemoreologia, historia hemoreologii, historia medycyny, układ sercowo-naczyniowy, bioreologiaAbstrakt
W pracy przedstawiono historię rozwoju hemoreologii, czyli nauki o przepływie i lepkości krwi, łączącej zagadnienia biofizyki oraz medycyny, szczególnie w zakresie patogenezy chorób sercowo-naczyniowych. Ukazano, jak od początków badań nad układem krążenia, poprzez kluczowe odkrycia w zakresie hemodynamiki i reologii, zmieniało się spojrzenie świata medycyny na fizjologię układu krwionośnego, a co za tym idzie rozumienie patogenezy chorób krążenia oraz jak zmieniały się sposoby ich leczenia. Ponadto w pracy przybliżono najbardziej przełomowe odkrycia wybitnych naukowców, które przyczyniły się do rozwoju wyżej wymienionych nauk. Zaakcentowano fakt pogłębiania wiedzy z zakresu hemoreologii na przestrzeni wieków i podkreślono znaczenie dalszych badań, jak też mnogość zastosowań w praktyce klinicznej.
Bibliografia
Scott Blair G.W., Spanner D.C., An Introduction to Biorheology, Elsevier Scientific Publishing Company, Amsterdam (Nederland) 1974.
Baskurt O.K., Meiselman H.J., Blood Rheology and Hemodynamics. Semin Thromb Hemos, 2003, 29(5), 435–450. DOI: https://doi.org/10.1055/s-2003-44551
Marcinkowska-Gapińska A., Analiza statystyczna rozkładu wartości współczynników reologicznych krwi w grupie zakwalifikowanych krwiodawców, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, Poznań (Polska) 2018.
Czerwiński F., Kopczyńska D.L., Musioł A.A. i wsp., Lepkość krwi jako czynnik reologiczny w patogenezie chorób naczyniowych, [w:] Biofizyka a medycyna, red. Kubisz L., Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, Poznań (Polska) 2019, 32–58.
Baskurt O.K., Hardeman M.R., Rampling M.W. i wsp., Handbook of Hemorheology and Hemodynamics, IOS Press, Amsterdam (Nederland) 2007.
Boisaubin E.V., Cardiology in Ancient Egypt. Tex Heart Inst J, 1988, 15(2), 80–85.
Janeczek M., Skalec A., Pistor P., Ewolucja poglądów na temat układu sercowo-naczyniowego. Część I. Mezopotamia i starożytny Egipt. Życie Weterynaryjne, 2020, 95(10), 656–658.
Janeczek M., Skalec A., Pistor P., Ewolucja poglądów na temat układu sercowo-naczyniowego. Część II. Starożytna Grecja i starożytny Rzym. Życie Weterynaryjne, 2020, 95(11), 717–720.
Rampling M.W., A History of Haemorheology. A British Perspective. Series on Biomechanics, 2012, 27(1-2), 7–16.
Aird W.C., Discovery of the Cardiovascular System: From Galen to William Harvey. J Thromb Haemost, 2011, 9, 118–129. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1538-7836.2011.04312.x
Martins e Silva J., From the Discovery of the Circulation of the Blood to the First Steps in Hemorheology: Part 1. Rev Port Cardiol, 2009, 28(11), 1245–1268.
Malpighi M., De Pulmonibus, tłum. Young J., Proc R Soc Med, 1929, 1–11.
Kępińska M., Szyguła Z., Dąbrowski Z. i wsp., Czynniki wpływające na zmiany właściwości reologicznych krwi – przegląd piśmiennictwa. Diagnostyka Laboratoryjna, 2017, 53(4), 247–250. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.7992
Shapin S., Who was Robert Hooke?, [w:] Robert Hooke: New Studies, red. Hunter M., Schaffer S., Suffolk The Boydell Press, Woodbridge (England) 1989, 253–285.
Stephanis C.G., Mourmouras D.E., Tsagadopoulos D.G., On the Elastic Properties of Arteries. J Biomech, 2003, 36(11), 1727–1731. DOI: https://doi.org/10.1016/S0021-9290(03)00188-X
Martins e Silva J., From the Discovery of the Circulation of the Blood to the First Steps in Hemorheology: Part 2. Rev Port Cardiol, 2009, 28(12), 1405–1439.
van Leeuwenhoek A., Microscopical Observations from Leeuwenhoeck, Concerning Blood, Milk, Bones, the Brain, Spitle, and Cuticula, & c. Communicated by the Said Observer to the Publisher in a Letter, Dated June 1. Philos Trans R Soc Lond, 1674, 9121–9131. DOI: https://doi.org/10.1098/rstl.1674.0030
Dziubiński M., Kiljański T., Sęk J., Podstawy teoretyczne i metody pomiarowe reologii, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź (Polska) 2014.
Poiseuille J.L.M., Recherches sur les causes du mouvement du sang dans les vaisseaux capillaires. C R Acad Sci, 1835(1), 554–560.
Rajzer M., Palka I., Kawecka-Jaszcz K., Znaczenie zjawiska lepkości krwi w patogenezie nadciśnienia tętniczego. Nadciśnienie tętnicze, 2007, 11(1), 1–11.
Scott Blair G.W., The History of Hemorheology. Clinical Hemorheology, 1981, 1, 445–449. DOI: https://doi.org/10.3233/CH-1981-15-608
Paszun S., Stanisz B., Rys Historyczny – Nadciśnienie tętnicze, układ renina–angiotensyna i synteza pierwszego inhibitora enzymu konwertującego angiotensynę. Nowiny Lekarskie, 2008, 77(5), 392–398.
Malpighi M., De pulmonibus observation, 1661, [online] https://www.europeana.eu/pl/item/9200579/jsxvzzsk – 6.09.2024.
Leeuwenhoek A., Hoole S., The Select Works of Antony van Leeuwenhoek: Containing His Microscopical Discoveries in Many of the Works of Nature, 1800-1807, [online] https://www.biodiversitylibrary.org/item/26601#page/14/mode/1up – 6.09.2024. DOI: https://doi.org/10.5962/bhl.title.5700
Jaszczak-Skorupska M., Wroński S.K., Wpływ zjawisk powierzchniowych na przepływ cienkich warstw cieczy nienewtonowskich. Małgorzata Jaszczak-Skorupska, vol. 1, Instytut Chemii Fizycznej PAN, Warszawa (Polska) 1976, [online] https://rcin.org.pl/publication/44251/edition/25603/jaszczak-skorupska-malgorzata?language=pl – 11.03.2024.
Fåhraeus R., The Suspension Stability of the Blood, Physical Review, 1929, 9, 241–274. DOI: https://doi.org/10.1152/physrev.1929.9.2.241
Toksvang L.N., Berg R.M., Using a Classic Paper by Robin Fahraeus and Torsten Lindqvist to Teach Basic Hemorheology. Adv Physiol Educ, 2013, 37(2), 129–133. DOI: https://doi.org/10.1152/advan.00009.2013
Fåhræus R., Torsten L., The Viscosity of the Blood in Narrow Capillary Tubes. American Journal of Physiology, 1931, 96, 562–568. DOI: https://doi.org/10.1152/ajplegacy.1931.96.3.562
Kucharz E.J., Sto pięćdziesiąta rocznica urodzin Edmunda Faustyna Biernackiego – twórcy testu pomiaru szybkości opadania krwinek czerwonych. Forum Reumatol, 2016, 2(4), 194–198.
Biernacki E., O stosunku osocza do ciałek czerwonych we krwi krążącej i o wartościach różnych metod oznaczania ogólnej objętości krążków. Pam Tow Lek Warsz., 1894, 90, 32–72.
Biernacki E., Samoistna sedymentacja krwi jako naukowa i praktyczno-kliniczna metoda badania. Gaz Lek, 1897, 17, 962–1004.
Biernacki E., Istota i granice wiedzy lekarskiej, 1899, [online] https://polona.pl/item-view/5ca013b3-313f-485d-b995-f37de339dd33?page=2 – 6.09.2024.
Markovitz H., Markus Reiner. Physics Today, 1976, 29(9), 70–71. DOI: https://doi.org/10.1063/1.3023922
Copley A.L., Introduction: On the Way to Modern Clinical Hemorheology, [w:] Clinical Hemorheology. Developments in Cardiovascular Medicine, vol. 74, red. Chien S., Dormandy J., Ernst E. i wsp., Springer Dordrecht, Dordrecht (Nederland) 1987, 74, 1–8. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-009-4285-1_1
Casson N., A Flow Equation for Pigment-Oil Suspensions of the Printing Ink Type, [w:] Rheology of Disperse Systems, red. Mill C.C., Pergamon Press, Oxford (United Kingdom) 1959, 84–104.
Reiner M., Scott Blair G.W., The Flow of Blood through Narrow Tubes. Natur, 1959, 184, 354–354. DOI: https://doi.org/10.1038/184354a0
Witte S., Alfred L. Copley, the Teacher and Founder. Biorheology, 1992, 29, 11–14. DOI: https://doi.org/10.1016/0049-3848(92)90150-9
Ehrly A.M., Therapeutic Hemorheology, Springer Berlin, Heidelberg (Deutschland) 1991. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-75487-6
Chien S., The International Society of Biorheology – Past, Present, and Future: Celebration of the 30th Anniversary of the Japanese Society of Biorheology. Journal of Japanese Society of Biorheology, 2007, 21(3), 88–95.
Beris A., Jeffrey S., Horner J.S. i wsp., Recent Advances in Blood Rheology: A Review. Soft Matter, 2021, 17, 10591–10613. DOI: https://doi.org/10.1039/D1SM01212F
Słowińska A., Marcinkowska-Gapińska A., Wpływ COVID-19 na lepkość krwi – najnowsze doniesienia, [w:] Biofizyka a medycyna, t. 11, red. Kubisz L., Hojan-Jezierska D., Matthews-Brzozowska T. i wsp., Wydaw. Uniw. Med. im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań (Polska) 2022, 148–159.
Słowińska A., Marcinkowska-Gapińska A., Jak styl życia wpływa na parametry reologiczne krwi?, [w:] Biofizyka a medycyna, t. 9, red. Kubisz L., Hojan-Jezierska D., Matthews-Brzozowska T. i wsp., Wydaw. Uniw. Med. im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań (Polska) 2020, 114–123.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Archiwum Historii i Filozofii Medycyny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
