Profesor doktor habilitowany medycyny Romuald Wiesław Gutt (1921-1988) w źródłach archiwalnych i wspomnieniach
DOI:
https://doi.org/10.12797/AHiFM.87.2024.87.05Słowa kluczowe:
historia polskiej medycyny, historia polskiego czasopiśmiennictwa lekarskiego, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”Abstrakt
Profesor zwyczajny doktor habilitowany nauk medycznych Romuald Wiesław Gutt był redaktorem naczelnym „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” w latach 1981-1988. W niniejszym artykule zrelacjonowano jego czasy szkolne i studenckie na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Jagiellońskim z uwzględnieniem działalności publicystycznej w czasie studiów. Wspomniano udział w wojnie obronnej w 1939, która doprowadziła do jego kalectwa, oraz lata okupacji. Zanalizowano jego
drogę zawodową i naukową w medycynie wewnętrznej i hematologii w licznych placówkach szpitalnych oraz laboratoryjnych Śląska i Warszawy. Szczegółowej analizie poddano jego osiągnięcia naukowe jako kierownika placówek historii medycyny w akademiach medycznych we Wrocławiu i w Szczecinie. Ukazano jego liczne problemy
zdrowotne i rodzinne, które były przyczyną częstych zmian pracy. Przybliżono też jego działalność naukową na
polu historii medycyny, którą proponował nazywać terminem „rozwój myśli lekarskiej”. Pokazano go jako autora kilkunastu książek, z których najważniejsze to: Dzieje nauki o krwi, Historia patologii w XIX wieku, Propedeutyka Lekarska; ponadto jako autora kilkuset publikacji naukowych oraz błyskotliwych prac publicystycznych. Profesor Gutt – lekarz praktyk, historyk, filozof, miłośnik muzyki i literatury, erudyta, wykładowca uwielbiany przez studentów, członek wielu kolegiów i towarzystw naukowych – pozostawił po sobie swój sposób patrzenia na historię medycyny, co przedstawiono w zakończeniu pracy.
Bibliografia
Przystępując do pisania pracy, dokonano penetracji zasobów archiwalnych: Biblioteki Narodowej, Biblioteki Jagiellońskiej, Biblioteki Ossolineum, Głównej Biblioteki Lekarskiej, Biblioteki Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Biblioteki Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, Biblioteki Uniwersyteckiej w Szczecinie, Archiwum PAN w Warszawie, Archiwum PAN w Gdańsku, Redakcji „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”. Najcenniejsze są archiwalia z Archiwum PAN w Gdańsku, zawierające obszerną korespondencję R.W. Gutta do T. Bilikiewicza, archiwalia z GBL oraz archiwalia z Biblioteki Jagiellońskiej. Nie otrzymano odpowiedzi od jednostek publicznej służby zdrowia, w których pracował R.W. Gutt. Cenne są cytowane w tekście publikacje profesorów: Tadeusza Brzezińskiego, Henryka Gaertnera, Ryszarda W. Gryglewskiego, Jana W. Guzka i Teresy Ostrowskiej. Nie zdołano nawiązać kontaktu z rodziną prof. Gutta.
W akcie małżeństwa rodziców, dostępnym w bazie internetowej „Lubgens”, (https://regestry.lubgens.eu/viewpage.php?pageid=1057 – 20.09.2024) z 8 lutego 1919 r. z parafii św. Pawła w Lublinie – akt nr 50/1919 (https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:9396-WMSN-BP?i=164 – 20.09.2024) uzyskano informację, że w tym właśnie dniu „(…) zawarte zostało religijne małżeństwo między Wacławem Filipem Guttem, kawalerem, profesorem gimnazjum, lat dwadzieścia cztery mającym, urodzonym i zamieszkałym w Lublinie parafii tutejszej, synem Antoniego i Marji z Wardejnów małżonków Gutt a Marjanną Mastalerzówną, panną, biuralistką, w Lublinie parafii tutejszej zamieszkałą, lat dwadzieścia jeden mającą, urodzoną w osadzie i parafii Sławków Olkuskim powiecie, córką Jana i Julji z Egierskich, małżonków Mastalerzów, stałych mieszkańców gminy Sławków”.
Dzisiejszy Chorzów powstał z połączenia w latach 30. XX w. miasta Królewska Huta oraz dwóch gmin wiejskich– Chorzowa (obszar nazywany dziś Chorzowem Starym) i Wielkich Hajduk.
Gutt R.W., Wspomnienia i refleksje, [w:] Pamiętniki lekarzy, red. Bidakowski K., Wójcik T., Czytelnik, Warszawa (Polska) 1968, 761.
Brzeziński T., Romuald Wiesław Gutt (1921-1988). Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 1989, LII (4), 426.
Gryglewski R.W., Romuald Gutt (1921-1988), Katedra Historii Medycyny UJ CM, [online] https://khm.cm-uj.krakow.pl/ – 2.02.2017–20.09.2024.
Kto jest kim w polskiej medycynie. Informator biograficzny, red. Becela L., Wydawnictwo Interpress, Warszawa
(Polska) 1987.
Lwiwskij Derżawnyj Instytut Medycznyj – Medinstytut Lwiw.
Gutt R.W., Pismo do dziekana Wydziału Lekarskiego UJ z 8 września 1947, Archiwum UJ. Uniwersytet Warszawski, Wydział Lekarski (dalej: A.UJ.UW.WL), sygn. 019.
Jesionowski M., Korczak C., Paciorkiewicz M., Wspomnienia z pierwszych lat działalności Koła Medyków Uniwersytetu
Warszawskiego. Kwartalnik Akademii Medycznej w Warszawie, 1973, V (1), 59–62.
Brożek K., Polscy lekarze na Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim od końca XIX do połowy XX wieku, Wydawnictwo
Naukowe Śląsk, Katowice (Polska) 2009.
O przyjęcie na UJ czynił starania już w roku akademickim 1945/1946; nie uwzględniono wtedy jego podania ze względu na brak miejsc.
Jan Wojciech Guzek (1924-2003), absolwent Akademii Medycznej w Krakowie, kierownik Zakładu Patofizjologii Instytutu Patologii Akademii Medycznej w Łodzi, światowy autorytet w dziedzinie neuroendokrynologii.
Guzek J.W., Jan bez Ziemi (Wspomnienia i refleksje poświęcone pamięci Romualda Wiesława Gutta). Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 1989, LII (4), 433–434.
Ostrowska T., Ze wspomnień o profesorze Romualdzie W. Gutcie (1921-1988). Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 1989, XXXIV (3), 669–678.
Sznajder M., Kraśnik Fabryczny – początki służby zdrowia, [online] https://krasnikfabryczny.wordpress.com/
/06/21/poczatki-sluzby-zdrowia/ – 21.06.2019. DOI: https://doi.org/10.1055/s-0040-1715247
Gaca M., Gutt Romuald Wiesław (1921-1988), [w:] Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku, t. I. z. 2, red. Podgórska-Klawe Z., oprac. Urbanek B., IHN PAN, Warszawa (Polska) 1994, 50.
Marcinkowski T., Romuald Wiesław Gutt (1921-1988) w świetle swoich „Wspomnień i refleksji”, Bios, Goleniów (Polska) 1992.
Gorol – niejednoznaczne określenie używane na Górnym Śląsku, pierwotnie oznaczające mieszkańca gór, obecnie stosowane głównie dla określenia osoby spoza Górnego Śląska.
O czym autor tej publikacji (pracujący na Górnym Śląsku w latach 1964-1969, a więc wystarczająco długo, aby tę gwarę poznać) przekonał się podczas wielokrotnych rozmów z Profesorem.
Jako dyrektor szpitala zmuszony był jednak się ugiąć, „wywiesić tabliczkę”, aby dać przykład innym, praktykującym pokątnie bez rejestracji. Wtedy jednak frekwencja rażąco spadła. Jak dowiedział się od pacjenta, po mieście krążyły pogłoski, że „do lekarza z tabliczką nie opłaci się chodzić, bo taki bierze za poradę dwa razy więcej, jako że musi płacić podatki”. Zob. Gutt R.W., Wspomnienia i refleksje…, 807–808.
Guzek J.W., [rec.] Dzieje nauki o krwi. Archiwum Historii Medycyny, 1976, XXXIX (1), 97–98.
O zagadnieniach zdrowotnych i twórczości kompozytora pisał w 150. rocznicę śmierci Beethovena.
Gutt R.W., List w sprawie uwag do II wydania „Historii medycyny” W. Szumowskiego z 11 czerwca 1961, Dział Starej Książki Medycznej Głównej Biblioteki Lekarskiej (dalej: DSKM.GBL), sygn. TK 468.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 19 grudnia 1971, Archiwum PAN w Gdańsku (dalej: A.PAN.G), sygn. SKM C25823091 9140100, SKM C25823091 9140110, SKM C25823091 9140111.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 2 sierpnia 1972, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140171, SKM C25823091 9140172.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 24 lipca 1972, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140180.
List R.W. Gutta do T. Bilikiewicza z grudnia 1974, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091914181.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 27 czerwca 1972, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140161, sygn. SKM C25823091 9140170.
Jego poprzednikami w Zakładzie Historii Medycyny we Wrocławiu byli profesorowie: Witold Ziembicki (1874- 1950) w latach 1946-1949, Zdzisław Wiktor (1911-1970) w latach 1950-1970, Stanisław Szpilczyński (1910-1980) w latach 1970-1973.
Zakład Humanistycznych Nauk Lekarskich, [w:] Medycyna uniwersytecka we Wrocławiu. Zarys historii od1945, red. Kuniewska-Kaucz M., Mądrzak U., Raczkowska A., Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław (Polska) 2011, 73.
Kronika. Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 1973, XXXVI, 432.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 18 lipca 1975, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140200, SKM C25823091 9140201.
Gutt R.W., Zakład Historii Medycyny, [w:] Akademia Medyczna we Wrocławiu, t. I, cz. 3: 1970-1975, red. Iwankiewicz S., Akademia Medyczna, Wrocław (Polska) 1975, 397–398.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 26 lipca 1975, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140210.
Gutt R.W., List do Stanisława Konopki z 23 lutego 1976, DSKM.GBL, sygn. TK 507.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 16 sierpnia 1975, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140230.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 26 sierpnia 1975. A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140240.
Gutt R.W., Pismo do Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1976, Archiwum Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu (dalej: A.UMW), sygn. R/13/867/76.
Śliwiński M., Minister Zdrowia i Opieki Społecznej:Pismo do R.W. Gutta z 24 sierpnia 1976, A.UMW, sygn.R/13/1328/76.
Gutt R.W., Pismo do J. Kapuścika z 5 stycznia 1987, DSKM.GBL, sygn. KOL.
Gutt R.W., List do prof. Bilikiewicza z 28 maja 1978, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140241, SKM C25823091 9140242, SKM C25823091 9140250, SKM C25823091 9140251.
Katedra wraz z Zakładem istnieje od 1983 r.
Gutt R.W., Katedra i Zakład Historii Medycyny. Annales Academiae Medicae Stetinensis, 1988, supl. 25.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza [b.d.], A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140510, SKM C25823091 9140520.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 6 czerwca 1979, DSKM.GBL, sygn. TK 592.
W Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej.
Trylogia 60-lecia Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, t. 1: Oni tworzyli Uczelnię; poczet profesury i kierowników akademickich (A-L), red. Kojder I., Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin (Polska) 2008.
Bilikiewicz T., Recenzja w postępowaniu o nadanie tytułu profesora nadzwyczajnego Doktorowi habilitowanemu Romualdowi Guttowi, Kierownikowi Zakładu Historii Medycyny Pomorskiej Akademii Medycznej z 31 maja 1979, DSKM.GBL, sygn. TK 592.
Konopka S., List do T. Bilikiewicza z 5 lipca 1979, DSKM.GBL, sygn. TK 592.
Jan Stanisław Olbrycht (1886-1968), prof. medycyny sądowej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gutt R.W., Rozwój myśli lekarskiej. Upadki i wzloty, PAM, Szczecin (Polska) 1987.
Nagrodę zespołową sekretarza naukowego PAN za to dokonanie otrzymał już pośmiertnie.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 23 marca 1972, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140130, SKM C25823091 9140131.
Kamieńszczyk-Bundyra E., R.W. Gutt (1921-1988), [w:] Słownik medycyny i farmacji Górnego Śląska, t. 4: Biograficzny (A-Z), oprac. Dyrda J.M., ŚAM BG, Katowice (Polska) 2000, 138.
Lipińska M., Historia medycyny na łamach „Służby Zdrowia” w latach 1949-1956. Medycyna Nowożytna, 2018, 2, 173–196. DOI: https://doi.org/10.4467/12311960MN.18.029.10495
Bilikiewicz T., List do S. Konopki z 13 lipca 1966, DSKM.GBL, sygn. TK 555.
Bilikiewicz T., List do S. Konopki z 13 marca 1972, DSKM.GBL, sygn. TK 343.
Wspólnie z Aleksandrą Kładną.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 30 lipca 1975, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140220, SKM C25823091 9140221.
Sośnicki Z., Humanista ze Szczecina, DSKM.GBL, sygn. KOL.
Gutt R.W., Kilka słów o uzasadnionej radości. Służba Zdrowia, 1988, nr 13(2098), 6.
Gaertner H., Profesor Romuald Wiesław Gutt. Acta Haematologica Polonica, 1989, XX (2), 250.
Śródka A., List do R.W. Gutta z 9 sierpnia 1988, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Gutt R.W., Wiek XIX – trudności i osiągnięcia medycyny w Polsce. Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 1986, XLIX (4), 435–441.
Gutt R.W., Maszynopis z 19 czerwca 1971, DSKM. GBL, sygn. KOL.
Które namiętnie palili m.in. Pablo Picasso, Jean-Paul Sartre oraz George Orwell.
Pisarze spod znaku Eskulapa. Pro memoria, red. Zarębski M.A., Unia Polskich Pisarzy Lekarzy, Łódź (Polska) 2015.
Później swój akces zgłosili profesorowie Julian Aleksandrowicz, Bolesław Górnicki, Henryk Gaertner, Witold J. Kapuściński i inni.
Gaertner H., [rec.]. XVII Spektrum. Almanach. Unia Polskich Pisarzy Lekarzy – z biegiem lat. Sztuka Leczenia, 2018, 1, 65.
Gutt R.W., List do S. Konopki z 9 maja 1969, DSKM. GBL, sygn. TK 543.
Gutt R.W., List do S. Konopki z 24 maja 1970, DSKM. GBL, sygn. TK 559.
Gaertner H., Polskie Towarzystwo Schweitzerowskie: List do R. W. Gutta z 17 grudnia 1986. DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Wajs S., Od Redakcji. Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 1988, LI (1), 60.
Gaertner H., Dziesięć lat działalności Polskiej Organizacji Schweitzerowskiej. Przegląd Lekarski, 1986, XLIII (11), 723 i n.
W latach następnych – Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny i Farmacji.
Kikta T., Szpilczyński S., PTHM: Pismo do R.W. Gutta z 12 marca 1972, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Markowski W., PTHMiF: List do R.W. Gutta z 28 lipca 1984, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Markowski W., Podgórska-Klawe Z., Pismo do R.W. Gutta z 11 kwietnia 1983, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Markowski W., PTHMiF: Pismo do R.W. Gutta z 3 października 1984, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Markowski W., PTHMiF: Pismo do R.W. Gutta z 3 listopada 1984, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Kwestionariusz osobowy Akademii Medycznej we Wrocławiu, A.UMW, sygn. R/13/1328/76.
Zarząd Główny PTHMiF: Pismo do Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 czerwca 1981, DSKM. GBL, sygn. I-1146.
Rudowski W., Wydział VI Nauk Medycznych PAN: Pismo do R.W. Gutta z 4 września 1984, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
W owych czasach trzeba było otrzymać zgodę Głównego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk na wydawanie kwartalnika.
Salamon M., PAN: List do R.W. Gutta z 20 listopada1984, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Gutt R.W., List do redaktora naczelnego „Archiwum…” z 5 listopada 1962 w sprawie artykułu „Z dziejów choroby Addisona Biermera-Ehrlicha, DSKM. GBL, sygn. I-1082.
T. Brzeziński, PTHM: Pismo do Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 czerwca 1981 o objęciu redakcji „Archiwum” przez R.W. Gutta, DSK GBL, sygn. I-1146.
Brzeziński T., PTHMiF: Pismo do R.W. Gutta z 30 czerwca 1988, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Gutt R.W., Pismo do Brzezińskiego z 20 lipca 1988, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Brodzki W., Wydawnictwo ZNiO: Pismo do R.W. Gutta z 29 października 1985, DSKM.GBL, sygn. I-1146.
Autor tej publikacji pozwala sobie na pewien akcent osobisty: kiedy moją pracę doktorską przekazano z innego ośrodka naukowego, w którym ze względów formalnych nie można było przeprowadzać procesu nadawania stopni naukowych, właśnie prof. Guttowi – poczułem się nieco nieswojo. Jak to? Moją skromną dysertację ma oceniać chyba najwybitniejszy wówczas historyk medycyny? Kiedy zatelefonowałem z prośbą o spotkanie, profesor oświadczył, że praca jest już po recenzji i mogę ją uzupełnić (ale niekoniecznie) w kilku miejscach. Podobnie niezwykle ciepła reakcja spotkała mnie po przyjeździe do Szczecina na egzaminy przedmiotowe. Na wstępie profesor zaproponował mi odpoczynek, a potem poczęstował filiżanką naprawdę dobrej kawy. Po obronie doktoratu oznajmił, że warto byłoby pomyśleć o następnym naukowym stopniu.
Koralewski J., Lekarz „globalnej wioski”. Nowy Medyk, 1983, XXX, 6(384), 3.
Wajs S., Śródka A., Podziękowanie. Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 1986, XLIX (4), 433.
Gutt R.W., W sprawie rozwijania badań z zakresu historii nauk medycznych w Polsce. Archiwum Historii Medycyny, 1972, XXXV (3), 214.
Natanson W., Wspomnienia i szkice, Wydawnictwo Literackie, Kraków (Polska) 1977.
Gutt R.W., Wybrane zagadnienia z dziejów nauki o chorobie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław (Polska) 1986.
Gryglewski R.W., Historia medycyny, [w:] Dzieje medycyny w Polsce. Opracowania i szkice, t. 3: Lata 1944- 1989, red. Noszczyk W., Wydawnictwo Lekarskie PZWL,Warszawa (Polska) 2016, 410.
W przedmowie do monografii prof. T. Bilikiewicza na temat historii embriologii w XVII i XVIII w. oraz na X Międzynarodowym Kongresie Historii Medycyny w Madrycie w 1935. Cytat za: Bilikiewicz T., Die Embryologie im Zeitalter des Barock und des Rokoko, Thieme, Leipzig (Deutschland) 1932, 6.
Płonka-Syroka B., Społeczno-kulturowy kontekst historii medycyny – przegląd koncepcji i propozycje badawcze. Medycyna Nowożytna. Studia nad historią medycyny, 1995, II (1), 5–21.
Brożek K., Polskie stowarzyszenia lekarskie 1805-1951, Script, Warszawa (Polska) 1905.
Gutt R.W., Krótki zarys dziejów nauki o krwi, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa (Polska) 1970.
Jaegermann K., Intelektualna biegłość lekarza. Przegl Lek, 1984, XLI (10), 595–600. DOI: https://doi.org/10.1063/10.0031201
Domosławski Z., Postęp medycyny a uproszczone rozumowanie lekarskie. Sztuka leczenia, 1997, IV (4), 23–26.
Gutt R.W., Historia patologii w XIX wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław (Polska) 1972.
Domosławski Z., Wkład profesora Romualda W. Gutta do polskiej szkoły rozumowania klinicznego. Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 1989, LII (4), 445 i n.
Edmund Waszyński (ur. 1929), wybitny historyk położnictwa i ginekologii, emerytowany kierownik Zakładu Humanistycznych Nauk Lekarskich Akademii Medycznej we Wrocławiu.
Waszyński E., List do A. Kierzka z 23 kwietnia 2023, Zbiory A. Kierzka.
Wrzosek A., Myśli o reformie wydziałów lekarskich, Drukarnia Nakładowa Braci Winiewiczów, Poznań (Polska) 1919.
Gutt R.W., Dostrzegać człowieka. Służba Zdrowia, 1987, 51/52, 8–9.
Gutt R.W., O zdrowych i chorych, Wydawnictwo Literackie, Kraków (Polska) 1977.
Gutt R.W., List do T. Bilikiewicza z 7 czerwca 1980, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140261, SKM C25823091 9140270.
Ostrowska T., [rec.] R.W. Gutt: Wybrane zagadnienia z historii medycyny. Skrypt dla studentów PAM. Szczecin 1979. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 1987, XXXII (1), 243.
Którego ten gdański wybitny psychiatra niezmiernie cenił, oznajmiając w jednym z listów: „(…) zdumienie i gorycz ogarniają, że nikt nie robi właściwego użytku z osoby Pana Kolegi”. Zob. Bilikiewicz T., List do R.W. Gutta z 15 czerwca 1972, A.PAN.G, sygn. SKM C25823091 9140160.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Archiwum Historii i Filozofii Medycyny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
