Epidemie cholery w XIX wieku na przykładzie Lublina
DOI:
https://doi.org/10.12797/AHiFM.83.2020.83.06Keywords:
cholera epidemics, public hygiene, waterworks, medical societiesAbstract
CHOLERA EPIDEMICS IN THE 19TH CENTURY ON THE EXAMPLE OF LUBLIN
In the 19th century five cholera epidemics had occurred in Europe. They started important changes in the life of the inhabitants of Lublin. It took more than fifty years to understand the etiology of the disease, and by that time, efforts were made to stop the spread of the disease based on experience and observation. The community of doctors in Lublin played an important role in the development of effective methods of fighting cholera, this experience was significant in creating effective methods of fighting epidemics in Lublin after the end of World War I and drew attention to the need for hygienic education of the society
References
„Gazeta Lekarska” 1892, nr 88, 160, 170-171, 173-174, 176, 180-181, 184, 187, 195, 197.
„Izraelita” 1892, nr 36-38
„Lublinskija Gubiernskija Wiadomosti” 1892, nr 26.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta Miasta Lublina (1874-1915), sygn. 5996
Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta Szczegółowe Rządu Gubernialnego Lubelskiego tyczące się chorób cholerycznych, 115/58, sygn. 58.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Rząd Gubernialny Lubelski, sygn. 51, 1892: 78.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Rząd Gubernialny Lubelski, Wydział Policyjny (1816-1866), 115/58.
Bentivoglio M., Filippo Pacini: A Determined Observer, „Brain Research Bulletin” vol. 38, 1995, no. 2, s. 161-165. DOI: https://doi.org/10.1016/0361-9230(95)00083-Q
Biernacki E., Cholera w Lublinie, „Gazeta Lekarska” R. 27, 1892, t. 12, nr 40, s. 842-845.
Biernacki E., Spirylle choleryczne w wodzie studziennej i w wodzie z wanny, „Gazeta Lekarska” R. 27, 1892, t. 12, nr 41, s. 874-875.
Bujwid O., Bakteryjologiczne badanie epidemii cholery w Biskupicach (w gub. Lubelskiej), „Gazeta Lekarska” R. 27, 1892, t. 12, nr 35.
Bujwid O., Dalszy ciąg wiadomości o epidemii cholery w Lubelskiem, „Gazeta Lekarska” R. 27, 1892, t. 12, nr 36, s. 741-741.
Carmichael A. G., Cholera: zaraza pandemiczna, [w:] Wielkie epidemie w dziejach ludzkości, red. K.F. Kiple, Poznań 2002.
Dobrucki S., O leczeniu cholery z dn. 4 XII 1914 r. na przykładzie metod leczniczych stosowanych w Kalkucie, [w:] Sprawozdanie z posiedzeń Towarzystwa Lekarzy Ziemi Lubelskiej, oprac. W. Jasiński, Kraków 1917.
Dorobek F., Epidemia cholery w Królestwie Polskim i guberni płockiej w 1848 roku, „Notatki Płockie” 1979, t. 24, nr 1(98), s. 25-36.
„Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej” 1919, nr 67.
Dzierżawski B., et al., Cholera, jej dawniejsze epidemje u nas, przyczyny, objawy, zapobieganie i leczenie, Warszawa 1892.
Epidemie cholery w powiecie łukowskim w 1831, [on-line:] https://zastawie-netau.net/epidemia-1/, (dostęp 12.02.2021)
Epidemie w dziejach ludzkości, red. K.F. Kiple, Poznań 2002.
Epidemie w Polsce od czasów najdawniejszych po czasy współczesne, red. Z. Bela, Kraków 2005.
Gawrecki H., O dawnym Lublinie. Szkice z przeszłości miasta, Lublin 1986.
Giedroyć F., Rada Lekarska Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1809-1867), Warszawa 1913.
Golub E. S., Carmichael A. G., Cholera: zaraza pandemiczna, [w:] Wielkie epidemie w dziejach ludzkości, red. K.F. Kiple, Poznań 2002.
Golub E. S., The limits of medicine. New science Shapes Our Hope for the Cure, Chicago‒London 1997.
Grylewski R. W., Higiena, [w:] Dzieje medycyny w Polsce. Od czasów najdawniejszych do 1914 roku, red. W. Noszczyk, t. 1, Warszawa 2015.
Hewelke O., Przegląd krytyczny niektórych metod leczenia cholery, „Gazeta Lekarska” R. 27, 1892, t. 12, nr 37, s. 757-764.
Historyczny obraz Lublina w czasach zarazy, [on-line:] http://teatrnn.pl/kalendarium/projekty/projekt-historyczny-obraz-lublina-w-czasach-zarazy/, (dostęp 15.02.2021)
Howard-Jones N., The Scientific Background of the International Sanitary Conferences 1851-1938, Geneva 1974, s. 9-89, [on-line:] https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/62873/14549_eng.pdf;jsessionid=261D5CF0B2D99D8DBA270B2F7A7ACC4D?sequence=1, (dostęp 3.02.2021)
Jaworowski A., Zarys historii Towarzystwa Lekarskiego w Lublinie w ciągu sześćdziesięciolecia, „Przegląd Lekarski” 1914, nr 24, s. 367-370.
Jop R., Epidemia cholery w Lublinie i w powiecie lubartowskim, strona Archiwum Państwowe w Lublinie: http://lac.lublin.pl/epidemiacholery-w-lublinie-i-w-powiecie-lubartowskim-w-1892-r/ (dostęp: 15.12.2020)
Kierek A., Rozwój Lublina w latach 1864-1914, [w:] Dzieje Lublina. Próba syntezy, kom. red. J. Mazurkiewicz et al., t. 1, Lublin 1965, s. 240-259.
Kiple K. F., Choroby a osiadły tryb życia, [w:] Wielkie epidemie w dziejach ludzkości, red. K.F. Kiple, Poznań 2002.
Klarner Sz., Kilka słów o patogennem znaczeniu gruntu. Próba szkicu sanitarno-geograficznego. Odbitka z Rocznika Towarzystwa Lekarskiego Lubelskiego, Lublin 1890, s. 1-7.
Kowalczyk S., Lubelskie Towarzystwo Lekarskie 1874-1951, Warszawa-Łódź 1987, s. 15-40.
Kuzak R., Epidemie cholery w XIX wiecznej Polsce, [za:] https://wielkahistoria.pl/epidemie-cholery-w-xix-wiecznej-polscezapomniana-choroba-zabila-setki-tysiecy-ludzi/, (dostęp 08.02.2021).
Lebel I., Uwagi nad naturą Cholery i jej leczeniem, „Pamiętnik Lekarski Warszawski” 1837, t. 1.
Leksykon Lublina. Kalendarium, [on-line:] http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/place-w-lublinie-kalendarium/ (dostęp 21.02.2021)
Lew H., O lecznictwie i przesądach leczniczych ludu żydowskiego, „Izraelita” R. 36, 1896, s. 306-307.
Międzynarodowe konferencje sanitarne, [w:] Encyklopedia PWN, [on-line:] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/sanitarne-konwencje-miedzynarodowe;3972062.html, (dostęp 15.02.2021)
Palmirski W., O cholerze i walce z nią, Warszawa 1905.
Pamiętnik Jubileuszowy Lubelskiego Towarzystwa Lekarskiego 1874-1924, Lublin 1925.
Pickstone J. V., Dearth, dirt and fever epidemics: rewriting the history of British „Public Heath” 1870-1850, [w:] Epidemics and ideas. Essays on the historical perception on pestilence, ed. T. Range, P. Slauck, Cambridge University Press 1992, s. 125-148. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511563645.007
Posiedzenie zwyczajne dn. 4 IX 1901 r., „Kronika Lekarska” R. 23, 1902, z. 23.
Pruszyński J., Cholera, „Gazeta Lekarska” R. 27, 1892, t. 12, nr 32, s. 702-704.
Przeworski E., Sprawozdanie z wycieczki do Lublina i okolic, „Gazeta Lekarska” R. 27, 1892, t. 12, nr 40, s. 825-837.
Regulamin Towarzystwa Lekarskiego guberni lubelskiej, „Kronika Lekarska” R. 25, 1904, nr 4, s. 178-186
Sadowska J., Szerzenie się chorób epidemicznych w Łodzi w XIX i XX wieku, [w:] Epidemie w Polsce od czasów najdawniejszych po czasy współczesne, red. Z. Bela, Kraków 2005, s. 298-299.
Skabiszewski W. N., Cholernaja epidemija 1892 goda w ljublinskoj guberni i g. Ljublinie. Statisticzeskij oczerk, Lublin 1893.
Sokołowska M., Myć się czy wietrzyć?, Gdynia 2012, s. 30-51.
Sokołowski A., Wielkie klęski społeczne i walka z niemi, Warszawa 1917.
Sowards W., The history of cholera and the Ganges Delta, [on-line:] https:// www.passporthealthusa.com/2018/02/the-history-of-cholera- and-the-ganges-delta/, (dostęp: 02.02. 2021 r.)
Sympozjum na temat Epidemie w Polsce od czasów najdawniejszych po czasy współczesne. Kraków 17-18 listopada 2005. Teksty referatów, red. A. Śródka, Kraków 2005, s. 214-236.
Śladkowski W., W epoce zaborów, [w:] Lublin dzieje miasta, red. R. Szczygieł, H. Gmiterek, P. Dymel, t. 2, Lublin 2010, s. 48-53.
Urbanik M., Sposoby leczenia cholery na ziemiach polskich w XIX wieku, [w:] Epidemie w Polsce od czasów najdawniejszych po czasy współczesne. Teksty referatów, red. A. Śródka et al., Kraków 2005.
Vigarello G., Historia czystości i brudu, przekł. B. Szwarcman-Czarnota, Warszawa 2012, s. 13-29.
Wiadomości bieżące, „Gazeta Lekarska” R. 27, 1892, t. 12, nr 30, s. 666.
Wiśniewski S., Arnsztejn Marek, [w:] Słownik biograficzny Miasta Lublina, t. 1, red. R. Radzik et al., Lublin 1993, s. 17-18.
Wiśniewski S., Doliński Gustaw, [w:] Słownik biograficzny Miasta Lublina, t. 1, red. R. Radzik et al., Lublin 1993, s. 76-77.
Wiśniewski S., Jaczewski Kazimierz, Julian Wincenty, [w:] Słownik biograficzny Miasta Lublina, t. 1, red. R. Radzik et al., Lublin 1993, s. 17-18.
Wiśniewski S., Narodziny Lubelskiego Towarzystwa Lekarskiego w 1874 roku, „Annales, Univesritas Marie Curie-Skłodowska”, vol. 54/55, Sectio F 1999/2000, s. 411-432.
Wiśniewski S., Staniszewski Marian Aleksander Gaudenty, [w:] Słownik biograficzny Miasta Lublina, t. 1, red. R. Radzik et al. Lublin 1993.
Wrobel A., Polak A., Epidemie a polityka sanitarna w dziewiętnastowiecznym Lublinie, [w:] Czystość i brud. Higiena w XIX wieku. Wokół przełomu bakteriologicznego, red. W. Korpalska, W. Ślusarczyk, Bydgoszcz 2016, s. 41-59.
Zwolski S., Sytuacja polityczno-społeczna, [w:] Dzieje medycyny w Polsce. Od czasów najdawniejszych do 1914 roku, red. W. Noszczyk, t. 1, Warszawa 2015, s. 139-142.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
