Prymas Stefan Wyszyński wobec pozornej normalizacji relacji państwo–Kościół pierwszych lat rządów Edwarda Gierka (1971-1974)
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.60.22Keywords:
primate Wyszyński, Catholic Church, authorities, normalizationAbstract
Primate Stefan Wyszyński’s Attitude towards the Apparent Normalization of State-church Relations in the First Years of Edward Gierek’s Rule (1971-1974)
The article describes primate Wyszyński’s view on the political situation in the Polish People’s Republic during the period of 1971-1974. It contains his attitude to the political system, communist ideology, and negotiations between the Holy See and the government of the Polish People’s Republic. Primate Wyszyński was a political visionary, who had a very realistic view on the political situation in Poland. It was visible in his relation to the normalization, which the authorities declared in the first part of Edward Gierek’s decade.
Downloads
References
Archiwum Archidiecezjalne Gnieźnieńskie, Wyszyński S., Pro Memoria 1971.
Archiwum Archidiecezjalne Gnieźnieńskie, Wyszyński S., Pro Memoria 1972.
Archiwum Archidiecezjalne Gnieźnieńskie, Wyszyński S., Pro Memoria 1974.
Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, Sekretariat Prymasa Polski 04/26, Rada Główna Episkopatu Polski 1971.
Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, Sekretariat Prymasa Polski 04/27, Rada Główna Episkopatu Polski 1972.
Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, Sekretariat Prymasa Polski 04/27, Rada Główna Episkopatu Polski 1973.
Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, Sekretariat Prymasa Polski 04/260, Konferencja Plenarna Episkopatu Polski z 27-28 VI.
Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, Sekretariat Prymasa Polski 04/261, Konferencja Plenarna Episkopatu Polski z 5 i 6 września 1972.
Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, Sekretariat Prymasa Polski 04/262, Konferencja Plenarna Episkopatu Polski z 30 i 31 października 1972.
Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, Sekretariat Prymasa Polski 04/263, Konferencja Plenarna Episkopatu Polski z 24-25 stycznia 1973.
Archiwum Narodowe w Krakowie, 29/2382/640, KK PZPR Wydział Pracy Ideowo-Wychowawczej. Instrukcje, wytyczne i pisma okólne KC PZPR 1975-1977.
Bober S., Krytyka PRL w kazaniach biskupa Ignacego Tokarczuka, „Dzieje Najnowsze” 2006, vol. 38, nr 1.
Bober S., Persona non grata. Biskup Ignacy Tokarczuk i władze PRL, Lublin 2005.
Chmielowiec P., Działania operacyjne Służby Bezpieczeństwa wobec biskupa Ignacego Tokarczuka i kurii biskupiej w Przemyślu, [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, red. A. Dziurok, Warszawa 2009.
Chmielowiec P., Krzysztofiński M., Abp Ignacy Tokarczuk. Trzeba oprzeć wszystko na prawdzie, [w:] Nigdy przeciw Bogu. Komunistyczna bezpieka wobec biskupów polskich, red. J. Marecki, F. Musiał, Kraków 2007.
Czaczkowska E., Kardynał Wyszyński. Biografia, Kraków 2013.
Daniłowska B., Grudzień 1970 roku na Wybrzeżu Gdańskim. Przyczyny, przebieg, reperkusje, Pelpin 2000.
Dudek A., Lawirowanie. Ekipa Gierka wobec Kościoła katolickiego (1971-1978), „Więź” 1997, nr 7.
Dudek A., PRL i Stolica Apostolska 1971-1974, [w:] Społeczeństwo, państwo, Kościół (1945-2000). Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Szczecin, 15-16 VI 2000 r., red. A. Kawecki, K. Kowalczyk, A. Kubaj, Szczecin 2001.
Dudek A., Problem budownictwa sakralnego w stosunkach państwa z Kościołem rzymskokatolickim w Polsce w latach 1957-1970, „Dzieje Najnowsze” 1995, nr 1.
Dudek A., Problem normalizacji stosunków między władzami PRL a Kościołem rzymskokatolickim w latach 1970- 1972, „Studia Historyczne” 2001, vol. 44, nr 1.
Dudek A., Prymas Stefan Wyszyński wobec władz komunistycznych w latach 1956-1978, [w:] Prymas Stefan Kardynał Wyszyński – świadek Ewangelii i tradycji narodowych. Materiały sesji naukowej w Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach, 19 maja 2001 r., red. K. Gurda, T. Gacia, Kielce 2001.
Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2006.
Dziuba A.F., Kultura chrześcijańska a naród w przepowiadaniu kardynała Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, „Studia Prymasowskie” 2009, vol. 3.
Eisler J., Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 2012.
Eisler J., Hierarchowie Kościoła katolickiego wobec kryzysów politycznych 1956, 1968 i 1970 r., [w:] Społeczeństwo, państwo, Kościół (1945-2000). Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Szczecin, 15-16 VI 2000 r., red. A. Kawecki, K. Kowalczyk, A. Kubaj, Szczecin 2001.
Eisler J., „Polskie miesiące”, czyli kryzys(y) w PRL, Warszawa 2008.
Friszke A., PRL wobec Kościoła. Akta Urzędu do Spraw Wyznań 1970-1978, Warszawa 2010.
Gabański S., Dobrze! Zapiski kleryka-żołnierza (1965-1967), oprac. J. Marecki, Kraków 2013.
Garbarz A., Działalność duszpastersko-społeczna arcybiskupa Ignacego Tokarczuka, Rzeszów 2006.
Grajewski A., Kardynałowie Stefan Wyszyński i Agostino Casaroli – dwie osobowości i dwie koncepcje polityki wschodniej Watykanu, „Studia Prymasowskie” 2009, vol. 3.
Grudzień 1970 w dokumentach MSW, oprac. J. Eisler, Warszawa 2000.
Grudzień 1970 roku w oczach Episkopatu Polski. Protokół z posiedzenia Rady Głównej Episkopatu, Warszawa, 29 grudnia 1970 r., oprac. J. Eisler, J. Żaryn, „Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały” 2006, t. 7.
Gryz R., Kierunki polityki wyznaniowej w dekadzie Gierka, „Glaukopis” 2015, nr 33.
Gryz R., Między liberalizacją a dezintegracją. Stosunki państwo-Kościół w latach siedemdziesiątych, [w:] Stosunki państwo-Kościół w Polsce w latach 1944-2010. Studia i materiały, red. R. Łatka, Kraków 2013.
Gryz R., Pozwolić czy nie? Władze PRL wobec budownictwa katolickich obiektów sakralnych w latach 1971-1980, Kielce 2007.
„Intelektualiści polscy milczą zupełnie”. Grudzień 1970 – styczeń 1971 w Szczecinie, red. S. Ligarski, Szczecin 2010.
Iwaneczko D., Zmierzch dekady Gierka. Polska południowo-wschodnia 1975-1980, Rzeszów 2016.
Kąkol K., Spowiedź „pogromcy” Kościoła, Olsztyn 1994.
Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945-2000, oprac. J. Żaryn, Poznań 2006.
Kościół na łamach paryskiej „Kultury” w latach 1946-2000, oprac. A. Dostatni, Paryż 2015.
Lesiński A., Służba wojskowa kleryków w PRL (1959-1980), Olsztyn 1995.
Łatka R., „Bronić Solidarność przed wkraczaniem na tereny polityczne”. Prymas Stefan Wyszyński wobec Solidarności, [w:] Stefan Wyszyński wobec opozycji i oporu społecznego 1945-1981, red. E. Czaczkowska, Warszawa 2018, w druku.
Łatka R., Czy prymasa Wyszyńskiego można określać mianem realisty politycznego?, „Politeja” 2013, nr 25.
Łatka R., Polityka władz PRL wobec Kościoła katolickiego w województwie krakowskim w latach 1975-1980, [w:] PRL na pochylni (1975-1980), red. M. Bukała, D. Iwaneczko, Rzeszów 2017.
Łatka R., Polityka władz PRL wobec Kościoła katolickiego w województwie krakowskim w latach 1980-1989, Kraków 2016.
Łatka R., Prymas Stefan Wyszyński wobec zagrożenia interwencją sowiecką i konsekwencje jego poglądów (1980-1981), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2018, vol. 53, nr 1, http://dx.doi.org/10.12775/SDR.2018.1.07.
Łeszczyński G., Początki parafii w Zbroszy Dużej (1969-1974), Warszawa 2007.
Maniewska K., Kościół katolicki w Bydgoszczy wobec prób laicyzacji i dezintegracji społeczeństwa w okresie rządów Edwarda Gierka (1970-1980), Warszawa 2007.
Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945-1989, red. A. Dziurok, Warszawa 2004.
Michalski K., Działalność Komisji Wspólnej przedstawicieli Rządu PRL i Episkopatu Polski 1980-1989, Warszawa 2012.
„Nie można zdradzić Ewangelii”. Rozmowy z abp. Ignacym Tokarczukiem, oprac. M. Krzysztofiński, Rzeszów–Kraków 2013.
Pawlicka K., Polityka władz wobec Kościoła katolickiego (grudzień 1970 – październik 1978), Warszawa 2004.
Paziewski M., Grudzień 1970 w Szczecinie, Szczecin 2013.
Piasecki B., Zając M., Prymas Wyszyński nieznany. Ojciec duchowy widziany z bliska, Kraków 2016.
Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972-1979, oprac. M. Biełaszko i in., Warszawa 2007.
Raina P., Arcybiskup Dąbrowski – rozmowy watykańskie, Warszawa 2001.
Raina P., Cele polityki władz PRL wobec Watykanu. Tajne Dokumenty 1967-1989, Warszawa 2001.
Raina P., Kardynał Wyszyński, t. 10: Czasy prymasowskie 1971, Warszawa 2007.
Raina P., Kardynał Wyszyński, t. 11: Czasy prymasowskie 1972, Warszawa 2004.
Raina P., Kardynał Wyszyński, t. 12: Czasy prymasowskie 1973, Warszawa 2005.
Raina P., Kardynał Wyszyński, t. 13: Czasy prymasowskie 1974, Warszawa 2006.
Raina P., Kardynał Wyszyński i Solidarność, Warszawa 2005.
Raina P., Arcybiskup Dąbrowski w służbie Kościoła. Rozmowy z władzami PRL, t. 1: 1970-1981, Warszawa 1995.
Setlak A., Służba wojskowa alumnów WSD w PRL i jej ocena w wypowiedziach alumnów i kapłanów rezerwistów z 1970 r. Studium historyczno-socjologiczne na przykładzie Bartoszyc, Olsztyn 2002.
Skibiński P., Cele polityki władz komunistycznych w Polsce wobec Stolicy Apostolskiej do roku 1978, „Glaukopis” 2015, nr 33.
Stępień M.B., Kościół i naród jako wartości fundamentalne, [w:] Prymas Tysiąclecia w komunistycznym państwie, red. Z. Zieliński, Radom 2003.
Sznajder A., Budownictwo kościołów w diecezji częstochowskiej w latach 1945-1989, Katowice 2016.
Tajne dokumenty Biura Politycznego. Grudzień 1970, oprac. P. Domański, Londyn 1991.
Tajne dokumenty państwo-Kościół 1960-1980, Londyn 1996.
Tokarczuk I., W starciu z totalitaryzmem, rozmowy przeprowadził T. Fredro-Boniecki, Paryż 1994.
Woźniak M., Życie religijne, społeczne i polityczne w parafii Zbrosza Duża powiatu grójeckiego w latach 1974-2000, praca magisterska obroniona w IH UW w 2014 r.
W służbie Boga i Polski. Komunistyczna bezpieka wobec Kardynała Stefana Wyszyńskiego, red. J. Marecki, F. Musiał, oprac. J. Marecki, P. Nitecki, R. Szczypta-Szczęch, Kraków 2014.
Zabłocki J., Prymas Wyszyński wobec wydarzeń grudniowych 1970 roku i ich konsekwencji, „Studia Prymasowskie” 2009, t. 3.
Zieliński Z., Kościół w kręgu rzeczywistości politycznej, Lublin 2003.
Zieliński Z., Bober S., Kościół w Polsce 1944-2007, Poznań 2009.
Żaryn J., Bp Ignacy Tokarczuk, [w:] Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89, t. 2, Warszawa 2002.
Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003.
Żaryn J., Stolica Apostolska wobec Prymasa Wyszyńskiego (1948-1981), [w:] Prymas Stefan Kardynał Wyszyński – świadek Ewangelii i tradycji narodowych. Materiały sesji naukowej w Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach, 19 maja 2001 r., red. K. Gurda, T. Gacia, Kielce 2001.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
