Europocentryzm
Propozycja teoretycznego modelu osiowego
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.21.2024.90.10Keywords:
eurocentrism, axial model, materialism, postcolonial theory, Karl MarxAbstract
EUROCENTRISM: A PROPOSAL FOR A THEORETICAL AXIAL MODEL
The article is a proposal of a model for mapping Eurocentrism in the social sciences and humanities. The model consists of two axes, the materialistic axis and the epistemological axis. The aim of the model is 1) to approximate the meaning of Eurocentrism, 2) to help answer the question whether something (statement, theory, concept, etc.) is Eurocentric, and if so, in what sense. The author begins by explaining the relationship between Eurocentrism and ethnocentrism. On selected examples, he presents a model, describing what the materialistic and epistemological axes refer to. Then, in the next two examples, the author shows the practical application of the model, which reveals its ambivalent and relational character. Finally, the author indicates areas requiring further research.
Downloads
References
Amin S., Eurocentrism. Modernity, Religion, and Democracy: A Critique of Eurocentrism and Culturalism, przeł. R. Moore, J. Membrez, New York 2009.
Anderson K.B., Marx at the Margins: On Nationalism, Ethnicity and Non-Western Societies, Chicago–London 2010, https://doi.org/10.7208/chicago/9780226019840.001.0001. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226019840.001.0001
Ashcroft B., Griffiths G., Tiffin H., Post-Colonial Studies: The Key Concepts, London–New York 2007.
Bednarek J., Akumulacja pierwotna i czasowości kapitalizmu, „Praktyka Teoretyczna” 2015, nr 2(16), https://doi.org/10.14746/prt.2015.2.2. DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2015.2.2
Bloch M., Społeczeństwo feudalne, przeł. E. Bąkowska, Warszawa 2002.
Brace L., Politics of Slavery, Edinburgh 2018, https://doi.org/10.1515/9781474401159. DOI: https://doi.org/10.1515/9781474401159
Buchowski M., Zrozumieć Innego. Antropologia racjonalności, Kraków 2004.
Buck-Morss S., Hegel, Haiti i historia uniwersalna, przeł. K. Bojarska, Warszawa 2014, https://doi.org/10.36854/widok/2013.3.1281. DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2013.3.1281
Chakrabarty D., Prowincjonalizacja Europy. Myśl postkolonialna i różnica historyczna, przeł. D. Kołodziejczyk, T. Dobrogoszcz, E. Domańska, Poznań 2011.
Deshpande A., Eurocentric Versus Indigenous, „Economic and Political Weekly” 2011, vol. 46, nr 30.
Dussel E., Eurocentrism and Modernity (Introduction to the Frankfurt Lectures), „boundary 2” 1993, vol. 20(3), https://doi.org/10.2307/303341. DOI: https://doi.org/10.2307/303341
Dussel E., Europe, Modernity, and Eurocentrism, „Nepantla: Views from South” 2000, vol. 1(3). DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv11cw3dt.5
Fanon F., Czarna skóra, białe maski, przeł. U. Kropiwiec, Kraków 2020.
Ferguson N., Cywilizacja. Zachód i reszta świata, przeł. P. Szymor, Kraków 2013.
Goody J., The East in the West, Cambridge–New York–Melbourne 1996, https://doi.org/10.1017/CBO9781139171052. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139171052
Goody J., Kapitalizm i nowoczesność. Islam, Chiny, Indie a narodziny Zachodu, przeł. M. Turowski, Warszawa 2010.
Goody J., Kradzież historii, przeł. J. Dobrowolski, Warszawa 2009.
Goody J., Renesans. Czy tylko jeden?, przeł. I. Kania, Warszawa 2012.
Hobsbawm E., Primitive Rebels: Studies in Archaic Forms of Social Movement in the Nineteenth and Twentieth Centuries, Boston 2017.
Hobson J.M., The Eastern Origins of Western Civilisation, Cambridge–New York 2004, https://doi.org/10.1017/CBO9780511489013. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511489013
Hosseini H., Seeking the Roots of Adam Smith’s Division of Labor in Medieval Persia, „History of Political Economy” 1998, vol. 30(4), https://doi.org/10.1215/00182702-30-4-653. DOI: https://doi.org/10.1215/00182702-30-4-653
Hudzik J.P., Państwo i obcy: o końcu i początku teorii polityki, [w:] Granice teorii polityki. Świat zachodni w stanie zagrożenia, red. W. Bulira, Lublin 2018.
Ilkowski F., Teorie klasyczne imperializmu kapitalistycznego. Zarys krytyczny, Toruń 2015.
Landes D.S., Bogactwo i nędza narodów. Dlaczego jedni są tak bogaci, a inni tak ubodzy, przeł. H. Jankowska, Warszawa 2017.
Leeb C., Nichols R., Winter Y., Allen A., Liberating Critical Theory: Eurocentrism, Normativity, and Capitalism: Symposium on Amy Allen’s The End of Progress: Decolonizing the Normative Foundations of Critical Theory, Columbia University Press, 2016, „Political Theory” 2018, vol. 46(5), https://doi.org/10.1177/0090591718759469. DOI: https://doi.org/10.1177/0090591718759469
Lindner K., Marx’s Eurocentrism. Postcolonial Studies and Marx Scholarship, przeł. G.M. Goshgarian, „Radical Philosophy” 2010, vol. 161.
Marks K., Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 23, Warszawa 1968.
Moll Ł., Komunalny zwrot późnego Marksa i kommonizm dóbr wspólnych, „Studia Socjologiczne” 2019, nr 4(235), https://doi.org/10.24425/sts.2019.126161. DOI: https://doi.org/10.24425/sts.2019.126161
Moll Ł., Nomadyczna Europa. Poststrukturalistyczne granice europejskiego uniwersalizmu, Toruń 2021. DOI: https://doi.org/10.12775/978-83-231-4587-5
Mowitt J., In the Wake of Eurocentrism: An Introduction, „Cultural Critique” 2001, vol. 47, https://doi.org/10.1353/cul.2001.0024. DOI: https://doi.org/10.1353/cul.2001.0024
Pobłocki K., Kapitalizm. Historia krótkiego trwania, Warszawa 2017.
Pomeranz K., Topik S., The World That Trade Created: Society, Culture, and the World Economy, 1400 to the Present, London–New York 2015, https://doi.org/10.4324/9781315698762. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315698762
Rattansi A., Bauman and Contemporary Sociology. A Critical Analysis, Manchester 2017, https://doi.org/10.7765/9781526105882. DOI: https://doi.org/10.7765/9781526105882
Roberts W.C., Marx’s Inferno: The Political Theory of Capital, Princeton–Oxford 2017, https://doi.org/10.1515/9781400883707. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400883707
Sawczuk T., Pragmatyczny liberalizm. Richard Rorty i filozofia demokracji, Warszawa 2022.
Wolf E.R., Europa i ludy bez historii, przeł. W. Usakiewicz, Kraków 2009.
Wolf E.R., Perilous Ideas: Race, Culture, People, [w:] E.R. Wolf, S. Sydelman, Pathways of Power: Building an Anthropology of the Modern World, Berkeley–Los Angeles–London 2001, https://doi.org/10.1525/california/9780520223332.003.0029. DOI: https://doi.org/10.1525/california/9780520223332.001.0001
Wolf E.R., Sons of the Shaking Earth, Chicago 1959.
Žižek S., A Leftist Plea for „Eurocentrism”, „Critical Inquiry” 1998, vol. 24(4), https://doi.org/10.1086/448904. DOI: https://doi.org/10.1086/448904
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
