Trwanie granic rozbiorowych w praktykach, kolekcjach i krajobrazie
W poszukiwaniu punktów stycznych socjologii, muzeologii i architektury krajobrazu
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.58.17Keywords:
phantom border, borderscaping, collective identity, collection, cultural landscapeAbstract
The Ongoing Existence of Partition Borders in Practices, Collections and Landscape: In Search of Common Points of Sociology, Museology and Landscape Architecture
The subject of this paper is the phenomenon of the so called phantom borders – former political borders, presently non‑existing, however influencing the social environment. Concentrating on practices, collections and landscape we attempt to integrate three disciplines: sociology, museology and landscape architecture to study today’s manifestations of these boundaries separating the territories of Poland for 123 years. Recognizing the perspective of borderscaping we assume (phantom) borders as complex and multilevel phenomena thus requiring holistic approach reflected in the application of aforementioned disciplines during intensive ethnographic studies of former Kingdom of Poland and Kingdom of Galicia borderland communities. We argue that successful integration of methods can be based on the assumption of materiality as a common element of interactions, collections and space, making possible – in the second step – a study of meanings invoked by these tangible components and then a recreation of material‑symbolic systems shaping everyday life and festive times of phantom‑borderlands communities.
Downloads
PlumX Metrics of this article
References
Anderson B., Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, Warszawa 1997.
Google Scholar
Ashworth G., Planowanie dziedzictwa, przeł. M. Duda‑Gryc, Kraków 2015.
Google Scholar
Assmann A., Kreowanie obrazu przeszłości w muzeach, [w:] taż, Między historią a pamięcią. Antologia, przeł. P. Pieńkowska‑Wiederkehr, red. nauk. i posł. M. Saryusz‑Wolska, Warszawa 2013, s. 253‑254.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323514497
Google Scholar
Bal M., The Discourse of the Museum, [w:] Thinking About Exhibitions, red. R. Greenberg, B.W. Ferguson, S. Nairne, London–New York 1996.
Google Scholar
Barth F., Boundaries and Connections, [w:] Signifying Identities. Anthropological Perspectives on Boundaries and Contested Values, London 2000.
Google Scholar
Bartkowski J., Tradycja i polityka. Wpływ tradycji kulturowych polskich regionów na współczesne zachowania społeczne i polityczne, Warszawa 2003.
Google Scholar
Bartkowski J., Tradycja zaborów a współczesne zachowania społeczne w Polsce, [w:] Oblicza lokalności. Tradycja i współczesność, red. J. Kurczewska, Warszawa 2004.
Google Scholar
Bauman Z., Społeczeństwo w stanie oblężenia, przeł. J. Margański, Warszawa 2006.
Google Scholar
Bogdanowski J., Krajobraz zabytkowy jako wyraz tożsamości, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 1976, vol. 10.
Google Scholar
Borejza T., Mit Galicji, „Przegląd” 2015, vol. 792, nr 10.
Google Scholar
Brambilla C., Exploring the Critical Potential of the Borderscapes Concepts, „Geopolitics” 2014, vol. 20, nr 1.
DOI: https://doi.org/10.1080/14650045.2014.884561
Google Scholar
Brambilla C. et al., Introduction: Thinking, Mapping, Acting and Living Borders Under Contemporary Globalisation, [w:] Borderscaping: Imaginations and Practices of Border Making, red. C. Brambilla et al., New York 2016.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315569765
Google Scholar
Bruzda J., Kultura miejsca, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 1996, vol. 28.
Google Scholar
Byczkowska D., Ciało w tańcu. Analiza socjologiczna, Łódź 2012.
Google Scholar
Charmaz K., Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, przeł. B. Komorowska, Warszawa 2009.
Google Scholar
Chłopecki J., Czas, świadomość, historia, Warszawa 1989.
Google Scholar
Clifford J., Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, przeł. E. Dżurak i in., Warszawa 2000.
Google Scholar
Clifford J., Praktyki przestrzenne: badania terenowe, podróże i praktyki dyscyplinujące w antropologii, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, tłum. S. Sikora, red. M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa 2006.
Google Scholar
Cohen A., Symbolic Construction of Community, London 1985.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203323373
Google Scholar
Dobrowolski K., Teoria podłoża historycznego, [w:] Studia z pogranicza historii i socjologii, red. K. Dobrowolski, Wrocław 1967.
Google Scholar
Durkheim E., The Division of Labour in Society, London 1994.
Google Scholar
Gajdek A., Cieśla B., Relikty układów ruralistycznych w strukturze współczesnego miasta. Zachowane dziedzictwo w kontekście założeń miasta przyszłości, na przykładzie Rzeszowa, „Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture” 2017, vol. 34, nr 64.
DOI: https://doi.org/10.7862/rb.2017.154
Google Scholar
Geertz C., Interpretacja kultur. Wybrane eseje, przeł. M.M. Piechaczek, Kraków 2005.
Google Scholar
Geertz C., Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, przeł. D. Wolska, Kraków 2005.
Google Scholar
Gell A., Art and Agency, Oxford 1998.
Google Scholar
Giulianotti R., Robertson R., Forms of Glocalization: Globalization and the Migration Strategies of Scottish Football Fans in North America, „Sociology” 2007, vol. 41.
DOI: https://doi.org/10.1177/0038038507073044
Google Scholar
Golka M., Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009.
Google Scholar
Gupta A., Ferguson J., Discipline and Practice: “the field” as site, method, and location in anthropology, [w:] Anthropological Locations, Boundaries And Grounds of a Field Science, red. A. Gupta, J. Ferguson, Berkeley 1997.
Google Scholar
Halbwachs M., On Collective Memory, Chicago 1992.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226774497.001.0001
Google Scholar
Hirschausen B. von, et al., Phantomgrenzen: Räume und Akteure in der Zeit neu denken, Göttingen 2015.
Google Scholar
Hobsbawm E., Introduction: Inventing Tradition, [w:] The Invention of Tradition, red. E. Hobsbawm, T. Ranger, Cambridge 2000.
Google Scholar
Jałowiecki B., Społeczne wytwarzanie przestrzeni, Warszawa 2010.
Google Scholar
Jańczak J., Phantom Borders and Electoral Behaviour in Poland. Historical Legacies, Political Culture and Their Influence on Contemporary Politics, „Erdkunde” 2015, vol. 69, nr 2, https://www.doi.org/10.3112/erdkunde.2015.02.02.
DOI: https://doi.org/10.3112/erdkunde.2015.02.03
Google Scholar
Jordanova L., Objects of Knowledge: A Historical Perspective on Museums, [w:] The New Museology, red. P. Vergo, London 1989.
Google Scholar
Kempny M., Kultura lokalna w świecie kulturowych hybryd, „Kultura Współczesna” 2004, nr 4.
Google Scholar
Konecki K., Wizualna teoria ugruntowana. Podstawowe zasady i procedury, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2012, nr 1, [online] http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume18/PSJ_8_1_Konecki.pdf.
Google Scholar
Koseła R., Sandomierskie strony, Warszawa 1939.
Google Scholar
Krajewski M., Są w życiu rzeczy… Szkice z socjologii przedmiotów, Warszawa 2013.
Google Scholar
Krzywicki L., Rozwój społeczny wśród zwierząt i u rodzaju ludzkiego, „Świat i Człowiek” 1913, nr 4.
Google Scholar
Kurczewska J., Dwie ideologie lokalności z narodem w tle, „Kultura i Społeczeństwo” 2003, nr 3.
Google Scholar
Kurczewska J., Kreacje małych ojczyzn, „Societas/Communitas” 2015, vol. 1‑2.
Google Scholar
Kurczewska J., Robocze ideologie lokalności. Stare i nowe schematy, [w:] Oblicza lokalności. Tradycja i współczesność, red. J. Kurczewska, Warszawa 2004.
Google Scholar
Latour B., Reassembling the Social. An Introduction to Actor‑Network Theory, New York 2005.
Google Scholar
Levitt P., Artifacts and Allegiances. How Museum Put the Nation and the World on Display, Oakland 2015.
DOI: https://doi.org/10.1525/california/9780520286061.001.0001
Google Scholar
Löwis S. von, Phantom borders in the political geography of East Central Europe: an introduction, „Erdkunde” 2015, vol. 69, no. 2, https://www.doi.org/10.3112/erdkunde.2015.02.01.
DOI: https://doi.org/10.3112/erdkunde.2015.02.01
Google Scholar
McDowell S., Heritage, Memory and Identity, The Ashgate Research Companion to Heritage and Identity, [online] http://www.campusincamps.ps/wp‑content/uploads/2015/11/McDowell‑Heritage‑08.pdf, 5 III 2018.
Google Scholar
Marcus G.E., Ethnography in/of the World System: the Emergence of Multi‑Sited Ethnography, „Annual Review of Anthropology” 1995, vol. 24.
DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.anthro.24.1.95
Google Scholar
Mickiewicz A., Pan Tadeusz, Warszawa 2017.
Google Scholar
Myczkowski Z., Krajobraz wyrazem tożsamości w wybranych obszarach chronionych w Polsce, Kraków 2003.
Google Scholar
Myga‑Piątek U., Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne, Katowice 2012.
Google Scholar
Myszka S., Radomyśl nad Sanem. Dzieje miasta i parafii, Stalowa Wola 2004.
Google Scholar
Nowak J., Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej, Kraków 2011.
Google Scholar
Nowak S., Metodologia badań społecznych, Warszawa 2010.
Google Scholar
Ossowski S., O ojczyźnie i narodzie, Warszawa 1986.
Google Scholar
Padło T., Wpływ granicy rozbiorowej na zróżnicowanie zachowań i świadomości mieszkańców północnej części województwa małopolskiego, praca magisterska, maszynopis, Kraków 2003.
Google Scholar
Pomian K., Collectors and Curiosities. Paris and Venice 1500‑1800, Cambridge 1990.
Google Scholar
Pomian K., Historia. Nauka wobec pamięci, Lublin 2006.
Google Scholar
Porczyński D., Muzea podkarpackie 2004‑2014.
Google Scholar
Globalizacja i europeizacja a przeobrażenia lokalnych instytucji kultury, Rzeszów 2016.
Google Scholar
Porczyński D., Realne i wirtualne kręgi społeczne. Socjologiczna analiza użytkowników gier fabularnych, Rzeszów 2014. Maszynopis pracy doktorskiej.
Google Scholar
Porczyński D., Rola muzeów w budowie konkurencyjności samorządów lokalnych województwa podkarpackiego, „UR Journal of Humanities and Social Sciences” 2017, vol. 4, nr 3, https://www.doi.org/10.15584/johass.2017.3.4.
DOI: https://doi.org/10.15584/johass.2017.3.4
Google Scholar
Sacha M., Fantomowe dziedzictwo? Różnice w muzealnej prezentacji dziedzictwa niemieckiego wschodu oraz polskich Kresów – próba diagnozy, „Rocznik Antropologii Historii” 2016, vol. 9.
Google Scholar
Sacha M., Z biegiem Piaśnicy. Miejsca pamięci wokół „granicy fantomowej” na Północnych Kaszubach, „Przegląd Zachodni” 2015, nr 3.
Google Scholar
Simmel G., Bridge and Door, „Theory Culture Society” 1994, vol. 11.
DOI: https://doi.org/10.1177/026327694011001002
Google Scholar
Simmel G., Obcy, [w:] tegoż, Most i drzwi, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 2006.
Google Scholar
Šimon M., Measuring Phantom Borders: The Case of Czech/Czechoslovakian Electoral Geography, „Erdkunde” 2015, vol. 69, nr 2, https://www.doi.org/10.3112/erdkunde.2015.02.04.
DOI: https://doi.org/10.3112/erdkunde.2015.02.04
Google Scholar
Smith C.S., Museums, Artefacts, and Meanings, [w:] The New Museology, red. P. Vergo, London 1989.
Google Scholar
Sobczyński M., Trwałość dawnych granic państwowych w krajobrazie kulturowym Polski, Warszawa 1993.
Google Scholar
Supernat T., Trwałość dawnej granicy politycznej polsko‑niemieckiej w obecnym krajobrazie kulturowym i w świadomości ludności na przykładzie gmin: Łubnice, Byczyna Kluczborska, Perzów i Dziadowa Kłoda, praca magisterska, maszynopis, Łódź 1989.
Google Scholar
Surowaniec Z., Na granicy gmin powstała rekonstrukcja przejścia granicznego z okresu rozbiorów, „Echo Dnia”, [online] http://www.echodnia.eu/podkarpackie/wiadomosci/stalowa‑wola/art/8480478,na‑granicy‑gmin‑powstala‑rekonstrukcja‑przejscia‑granicznego‑z‑okresu‑zaborow,id,t.html, 2 III 2018.
Google Scholar
Szacka B., Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa 2006.
Google Scholar
Taine H., Filozofia sztuki, przeł. A. Sygietyński, Warszawa 1896.
Google Scholar
Tomaszewski A., Ku nowej filozofii dziedzictwa, Kraków 2012.
Google Scholar
Tönnies F., Community and Civil Society, Cambridge 2001.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511816260
Google Scholar
Wallerstein I., Time and Duration: The Unexcluded Middle, or Reflections on Braudel and Prigogine, „Thesis Eleven” 1998, vol. 54.
DOI: https://doi.org/10.1177/0725513698054000007
Google Scholar
Wallerstein I., World‑System Analysis. An Introduction, Durham 2006.
Google Scholar
Weil S.E., Rethinking the Museum: An Emerging New Paradigm, [w:] Reinventing the Museum, red. G. Anderson, Lanham 2004.
Google Scholar
Wierzejska J., Idea Galicji po(st)granicznej w ukraińskim i polskim dyskursie postkolonialnym. Na przykładzie eseistyki Jurija Andruchowycza i Andrzeja Stasiuka, „Teksty Drugie” 2014, nr 6.
Google Scholar
Wojakowski D., Kultura lokalna, czyli węzeł symboliczny, [w:] Oblicza lokalności. Różnorodność miejsc i czasu, red. J. Kurczewska, Warszawa 2006.
Google Scholar
Wojakowski D., O technice malowania obrazów, czyli teoretyczne dylematy socjologii pogranicza, „Przegląd Polonijny” 2002, vol. 29, nr 3.
Google Scholar
Wojakowski D., Polacy i Ukraińcy. Rzecz o pluralizmie i tożsamości na pograniczu, Kraków 2002.
Google Scholar
Ustawa z dn. 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz. U. 2003 nr 162 poz. 1568, s. 2.
Google Scholar
Zachariasz A., Krajobrazy pamięci wyrazem tożsamości miejsca, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 2011, vol. 15, [online] http://krajobraz.kulturowy.us.edu.pl/publikacje.artykuly/niematerialne/zachariasz.pdf, 7 III 2018.
Google Scholar
Znaniecki F., Grupy społeczne jako wytwory uczestniczących w nich jednostek, [w:] J. Szacki, Znaniecki, Warszawa 1986.
Google Scholar
Znaniecki F., Metoda socjologii, przeł. i wstęp E. Hałas, Warszawa 2008.
Google Scholar
Znaniecki F., Relacje społeczne i role społeczne. Niedokończona socjologia systematyczna, przeł. i przedm. E. Hałas, Warszawa 2011.
Google Scholar
Znaniecki F., The Social Role of the University Student, Poznań 1997.
Google Scholar
Znaniecki F., Współczesne narody, przeł. Z. Dulczewski, wstęp J. Szacki, Warszawa 1990.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Agata Gajdek, Dominik Porczyński
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
