Lemko Language from a 30-Year Perspective
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.15.2019.15.04Keywords:
Lemko language, codification, standardization, revitalizationAbstract
From the very moment the Lemko Association was established in 1989, the promotion of Lemko language usage, primarily through schooling, has been one of its most important statutory goals. The publication of the grammar of the Lemko language in 2000, preceded by preliminary descriptions by Miros³awa Chomiak, and soon also the Lemko-Polish and Polish-Lemko dictionary by Jaros³aw Horoszczak is recognized as an act of codification of the modern Lemko language. The paper presents various forms of linguistic activity of the Lemkos in their mother tongue (primarily in the area of mass- and media-communication: publication of original literary works and translations, magazines, Internet sites, radio programs, audiobooks, etc.) that have shaped the modern Lemko language over the past 30 years and have necessitated relevant corrections in its codification. As part of the language revitalization program, the spelling rules are currently being clarified and the most comprehensive monolingual dictionary of the Lemko language so far is ready for publication.
References
Antonič, Bogdan Іgor. 2009. Zelena єvangeliâ (vybrany tvory). Na lemkivskє perevʹûl Petro Murânka. Krenicâ Stovarišynâ Lemkіv.
Verhratskij, Іvan. 1902. Pro govor galickіh Lemkіv. U Lʹvovі: Nakladom Naukovogo Tovaristva іmeni Ševčenka.
Goroŝak, Âroslav. 2001. «O našij lemkіvskіj pisovni». Besіda, № 1 (58).
Ducʹ-Fajfer, Olena. red. 2002. Ci to lem tuga, ci nadiâ. Antoloґiâ povyselenčoj lemkivskoj literatury v Polʹŝy. Vybir, redakciâ, vstupny teksty O. Ducʹ-Fajfer. Lіґnicâ: Stovarišynâ Lemkіv.
Kosovskіj, Severiân. 2016. «15 rokіv tomu vystartuvala rusinʹsko-lemkіvska fіloloґіâ». Besіda № 6.
Kurs lemkіvskogo âzyka. Dostup: 05.09.2019. https://sites.google.com/site/kurslemkivskoho/
LemSlovnik. Pierwszy internetowy spis słownictwa łemkowskiego. Dostup: 05.09.2019. http://www.lemslownyk.ugu.pl.
Miln, Alan Aleksander. 2015. Vini Pu. Perevʹûl P. Krinickіj. Stšelʹce Kraєnʹskє: Lemko Tover.
Mіckєvič, Adam. 1998. Oda ґu mladosti. Tłumaczenie Petra Murianki (właściwe nazwisko Trochanowski), pierwodruk. V: Adam Mickiewicz. Oda do młodości w przekładach na języki słowiańskie. Red. Krzysztof Wrocławski. Warszawa: Energeia.
Murânka, Petro. 2003. A – Â znam zabuku. Lemkivskij bukvar. Warszawa – Legnica: Rutenika.
Nagač, Miroslav. 2014. Bombelʹ. Perevʹûl P. Krinickіj. Stšelʹce Kraєnʹskє: Lemko Tover.
Orvel, Džordž. 2017. Zvіrâča farma. Perevʹûl P. Krinickіj. Stšelʹce Kraєnʹskє: Lemko Tover.
Pirtej, Petro. 2004. Korotkіj slovnik lemkіvsʹkіh govіrok. Іvano-Frankіvsʹk: Sіversіâ MV.
Polʹska poeziâ. 2018. Na lemkivskij âzyk perevʹûl Petro Murânka. Krenicâ: Urząd Miejski w Krynicy Zdroju.
Polânʹskij, Petro. 2011a. Karpatsky noveli. Tom I. Vstup i redakciâ Olena Ducʹ-Fajfer. Zlemkivŝyli: Petro Murânka, Anna Rydzanič, Olena Ducʹ. Ґorlicі – Krakіv: Stovarišynâ «Ruska Bursa» v Ґorlicâh.
Polânʹskij, Petro. 2011b. Karpatsky noveli. Tom II. Vstup i redakciâ Olena Ducʹ-Fajfer. Zlemkivŝyli: Petro Murânka, Anna Rydzanič, Olena Ducʹ. Ґorlicі – Krakіv: Stovarišynâ «Ruska Bursa» v Ґorlicâh.
Rіčnik 2017. Rocznik Ruskiej Bursy 2017 / Rіčnik Ruskoj Bursy 2017. Gorlice – Kraków: Starinʹskіj, Ûrko, Rydzanič, Anna. red. 2010. Âk lipnâne sonce do miha imali. Bai, bajky i opividanky Lemkiv. Legnica: Lemkіvskіj Ansamblʹ Pіsʹnі i Tancâ «Kyčera».
Sent-Ekzûperi, Antuan de. 2013. Malij Princ. Pereklad Petro Krinickij. Z avdiobukom, lektor: Oksana Graban. Stšelʹce Kraєnʹskє: Lemko Tower.
Trohanovskіj, Demko. 2015. «LEM.fm ». Besіda № 4.
Trohanovskij, Demko. 2018. «Kodifikacijny stričy v Krakovi». Besida № 4.
Trohanovskіj, Demko. 2019. «Radijo LEM.fm nagorodžene!». Besіda № 2.
Homâk, Miroslava. 1992a. Ґramatyka lemkіvskogo âzyka. Legnica: Stovarišynâ Lemkіv.
Homâk, Miroslava. 1992b. Lemkivska ґramatyka dlâ diti. Legnica: Stovarišynâ Lemkіv.
Homâk, Miroslava. 1992v. Lemkivsky bukvy – 1 čast. Legnica: Stovarišynâ Lemkіv.
Homâk, Miroslava. 1993. Lemkivsky bukvy – 2 čast. Legnica: Stovarišynâ Lemkіv.
Hylâk, Vladimіr. 2013. Povisti i opovidanâ. Tom I. Vstup i redakciâ Olena Ducʹ-Fajfer. Zlemkivŝyl Petro Murânka. Ґorlicі – Krakіv: Stovarišynâ «Ruska Bursa» v Ґorlicâh.
Hylâk, Vladimіr. 2014. Povisti i opovidanâ. Tom II. Vstup i redakciâ Olena Ducʹ-Fajfer. Do sučasnogo standardu lemkіvskogo âzyka adaptuvali: Petro Murânka, Anna Maslâna, Olena Ducʹ, Olena Ducʹ-Fajfer. Ґorlicі – Krakіv: Stovarišynâ «Ruska Bursa» v Ґorlicâh.
Hylâk, Vladimіr. 2015. Povisti i opovidanâ. Tom III. 2015. Vstup i redakciâ Olena Ducʹ-Fajfer. Do sučasnogo standardu lemkіvskogo âzyka adaptuvali: Petro Muranka, Anna Rydzanič. Ґorlicі – Krakіv: Stovarišynâ «Ruska Bursa» v Ґorlicâh.
Hylâk, Vladimіr. 2016. Povisti i opovidanâ. Tom IV. Vstup i redakciâ Olena Ducʹ-Fajfer. Do sučasnogo standardu lemkіvskogo âzyka adaptuvali: Petro Murânka, Anna Rydzanič, Anna Maslâna, Marta Vartalʹ. Ґorlicі – Krakіv: Stovarišynâ «Ruska Bursa» v Ґorlicâh.
Čarodіjsky gušlі. Lemkіvsky leґendy. 1992. Zapis і lіteraturne oformlіnâ V Homik. Vіlʹnij peresʹpіv z ukraіnskogo P. Murânka.
Chomiak, Mirosława, Górska, Magdalena, Sandowicz-Bakowska, Wiera. 2000. Słowniczek tematyczny. «Praca». Warszawa: Rutenika.
Chomiak, Mirosława, Górska, Magdalena. 2003. Słowniczek tematyczny. «Szkoła». Warszawa – Legnica: Rutenika.
Chomiak, Mirosława, Górska, Magdalena. 2004. Słowniczek tematyczny. «Dom. Człowiek. Przyroda». Warszawa: Rutenika.
Chomiak, Mirosława, Henzel, Janusz. 2012. Poradnik metodyczny dla nauczycieli języka łemkowskiego. Legnica: Łemkowski Zespół Pieśni i Tańca «Kyczera».
Chomiak, Mirosława, Matała, Bogdan. 2003. Język łemkowski z komputerem. Warszawa–Legnica: Rutenika.
Chomiak, Mirosława. 2003. Lemkіvskіj âzyk. Kurs podstawowy (dla gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej). Warszawa–Legnica: Rutenika.
Chomiak, Mirosława. 2004a. Besіduєmє po lemkіvsky, čast I. Warszawa: Rutenika.
Chomiak, Mirosława. 2004b. Včyme sâ і bavime. Warszawa: Rutenika.
Chomiak, Mirosława. 2005. Lemkіvskіj âzyk, čast II, (zakres podstawowy dla szkoły średniej). Warszawa: Rutenika.
Chomiak, Mirosława. 2006. Besіduєmє po lemkіvsky, čast II. Warszawa: Rutenika.
Chomiak, Mirosława. 2008a. Lemkіvskіj âzyk, II čast, (dla gimnazjum). Warszawa: Rutenika.
Chomiak, Mirosława. 2008b. Lemkіvskіj âzyk, III čast, (dla gimnazjum). Warszawa: Rutenika.
Chomiak, Mirosława. 2016. Składnia języka łemkowskiego dla uczniów / Sintaksis lemkіvskogo âzyka dlâ učenikіv. Gorlice.
Duć-Fajfer, Helena. 2006. «Szkolnictwo na Łemkowszczyźnie». Ričnik Ruskoj Bursy, č. 2: 51-67.
Fontański, Henryk, Chomiak, Mirosława. 2000. Ґramatyka lemkіvskogo âzyka. Katowice: Śląsk 2000.
Fontański, Henryk. 1993. Czasowniki niewłaściwe o odmianie analitycznej w języku łemkowskim. V: Semantyka i pragmatyka w opisie języków słowiańskich: materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej (Sosnowiec, 22-23 maja 1992 r.), 55-60. Katowice: Progress.
Fontański, Henryk. 2006. Łemkowskie zaimki nieokreślone z cząstkami da- i -si (-s-) (warunki użycia). V: Carpatho-Rusyns and their neighbors: essays in honor of Paul Robert Magocsi. Ed. Bogdan Horbal, Patricia A. Krafcik, Elaine Rusinko, 149-162. Fairfax, Virginia: Eastern Christian Publications.
Fontański, Henryk. 2007. Gramatyczne wyznaczniki kompozycyjne opowiadań i humoresek łemkowskich Teodora Kuziaka. V: Gramatyka a tekst, 69-94. Katowice: PARA.
Fontański, Henryk. 2008. Aktualne problemy języka łemkowskiego (normalizacja pisowni). V: Rusinʹskyj âzyk medžі dvoma konґresami. Red. Anna Plїškova. Prâšіv: Sʹvіtovyj konґres Rusinіv. Іnštіtut rusinʹskogo âzyka і kulʹtury Prâšіvskoj unіverzіty v Prâšovі.
Fontański, Henryk. 2011. Elementarz łemkowski z pozycji gramatyki funkcjonalnokomunikacyjnej. V: Gramatyka a tekst. T. 3, 7-63. Katowice: Oficyna Wydawnicza Wacław Walasek; Uniwersytet Śląski.
Fontański, Henryk. 2014. Mianownik łemkowski w ujęciu teoretycznoskładniowym. V: Gramatyka a tekst. T. 4, 113-141. Katowice: Oficyna Wydawnicza Wacław Walasek; Uniwersytet Śląski.
Fontański, Henryk. 2016. Studia nad składnią łemkowską. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Fontański, Henryk. 2017. Z jazyczija na łemkowski. Rewitalizacja językowa klasyki literackiej. V: Przestrzenie przekładu 2. Red. Jolanta Lubocha-Kruglik i Oksana Małysa. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Graban, Oksana, Lichtański, Bartłomiej. 2018. Porozmawiajmy po łemkowsku. Rozmówki polsko-łemkowskie. Stšelʹce Kraєnʹskє: Lemko Tower.
Hornsby, Michael. 2015. Revitalizing Minority Language. New Speakers of Breton, Yiddish and Lemko. Basingstoke: Palagrave MacMillan.
Horoszczak, Jarosław. 2004. Slovnik lemkivsko-polʹskij, polʹsko-lemkivskij / Słownik łemkowsko-polski, polsko-łemkowski. Warszawa: Rutenika.
Kuziak, Teodor. 2012. Opowiadania i humoreski łemkowskie. Z avdiobukom, lektor: Oksana Graban. Stšelʹce Kraєnʹskє: Lemko Tower.
Magocsi, Paul Robert, Duć-Fajfer, Helena, Kwoka, Tomasz. 2007. Rozmawiajmy po łemkowsku, rozmówki polsko-łemkowsko-angielskie. Warszawa: Rutenika.
Misiak, Małgorzata. 2018. Między Popradem a Osławą. Tożsamość kulturowo-językowa Łemków w ujęciu etnolingwistycznym. Wrocław: Profil.
Rewitalizacja. 2018. Ochrona i rewitalizacja dziedzictwa językowego i kultury łemkowskiej: rekonstrukcja słownictwa i muzyki rdzennej; Reєstracijne čyslo proєktu: 11H 13 0342 82; Kєrіvnik proєktu: dr gab. Olena Ducʹ-Fajfer (https://www.archiwum.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2018_09/ef44ff3a7eb23a2bae2fbffe0ca40dff.pdf).
Rieger, Janusz. 1966. Indeks wyrazów do «Atlasu językowego dawnej Łemkowszczyzny» Z Stiebera. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Rieger, Janusz. 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
Rieger, Janusz. 2016. Mały słownik łemkowskiej wsi Bartne. Warszawa: Wydział «Artes Liberales» UW.
Statut Stowarzyszenia Łemków (§ 7 punkt 3, § 8 punkt 4, § 33 punkt13). Dostup: 05.09.2019. http://www.stowarzyszenielemkow.pl/web/pl/stowarzyszenie-lemkow/statut-sl/.
Stieber, Zdzisław. 1956-1964. Atlas językowy dawnej Łemkowszczyzny. Zeszyty I-VIII. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Wrocław: Zakład Naukowy im. Ossolińskich. Stowarzyszenie Ruska Bursa. Dostup: 05.09.2019. https://www.lemko.pl/bibliografia/rok-2017/rocznik-ruskiej-bursy-2017/.
Ustawa 2005. Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. 2005. Dostup: 22.10.2019. http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20050170141
V Raport dotyczący sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego w Rzeczypospolitej Polskiej. 2015. Dostup: 22.10.2019. http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl/mne/prawo/ustawa-o-mniejszosciac/raporty-ustawowe/9711,V-Raport-dotyczacy-sytuacji-mniejszosci-narodowych-i-etnicznych-oraz-jezyka-regi.html.
Zjednoczenie Łemków. Dostup: 05.09.2019. https://web.archive.org/web/20180309161629/http://www.lemkounion.republika.pl/#pl.
