From Research on Folk Stone Sculptures of the Virgin and Child in Central Lemkovyna and Their Presumed Creator
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.19.2023.19.03Keywords:
Lemko folk art, Lemko folk sculpture, Lemko folk stonemasonry, Lemkovyna, Lemko region, Bartne, sculpture of the Virgin Mary and Child, Iwan Dutkanycz, Matej Cyrkot, Wasyl Gracoń, Iwan Hnatowycz, Roman ReinfussAbstract
Research on folk stone carving in the Lemkovyna began only in the 1960s. Several researchers working on this topic, mainly ethnographers, have gathered basic knowledge about Lemko folk stonemasonry, the 19th and 20th century staff of the stonemasonry center in Bartne, Przegonina, Bodaki, and Folusz, the raw material resources for the individual workshops, as well as the basic artistic features of crosses, chapels, roadside figures, and tombstones made in the Lemkovyna. A detailed inventory of these forms along the roads within the Lemkovyna and in cemeteries resulted in interesting conclusions regarding the evolution of these sculptural works, in particular stone crosses. Until now, preserved examples of Lemkos’ stone figural sculpture were unknown. Therefore, the article attempts to stylistically analyze a compact set of sculptures of the Virgin Mary and Child, whose artistic features allow us to assume that these figures, dating from 1869–1894, were created by one Lemko artist. In the course of detailed research, while drawing significant connections between one of these figures and the stone roadside cross from Czarne (1869), it also became possible to reveal the name of this, hitherto anonymous, sculptor.
References
Archiwum Narodowe w Krakowie, zespół: Wojskowy Urząd Opieki nad Grobami Wojennymi Okręgu Korpusu nr V w Krakowie, jednostka: Korespondencja nr 4701-5399, sygn. ANK 29/275/0/1518–1530/4.
Dubec, Roman, Janczy, Adam. 2007. Inwentaryzacja cmentarzy łemkowskich w nieistniejących wsiach na terenie gmin Sękowa i Uście Gorlickie. Gorlice: Diecezjalny Ośrodek Kultury Prawosławnej „Elpis”.
Dubec, Roman, Janczy, Adam. 2008. Inwentaryzacja cmentarzy łemkowskich na terenie gminy Sękowa, t. 1, Bartne, Bodaki, Krzywa, Pstrążne, Wołowiec. Gorlice: Diecezjalny Ośrodek Kultury Prawosławnej „Elpis”.
Dubec, Roman, Janczy, Adam. 2009. Inwentaryzacja cmentarzy łemkowskich na terenie gminy Sękowa, t. 2, Małastów, Męcina Wielka, Owczary, Pętna, Ropica Górna. Gorlice: Diecezjalny Ośrodek Kultury Prawosławnej „Elpis”.
Kenarowa, Halina. 1978. Od Zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego do Szkoły Kenara.
Studium z dziejów szkolnictwa zawodowo artystycznego w Polsce. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kopciowski, Robert. 1995. „Budowa geologiczna płaszczowiny magurskiej między Ropą a Bodakami”. W: Geologiczne i geofizyczne badania podstawowe w poszukiwaniach, rozpoznaniu i ocenie złóż surowców skalnych. Materiały konferencji naukowej – Krynica 1995, 167–174. Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza.
Koszarski, Leszek. 1976. „Rozwój najmłodszych osadów wschodniej części płaszczowiny magurskiej”. Sprawozdania z posiedzeń Komisji Nauk PAN w Krakowie, t. 20: 174–175.
Lopatkiewicz, Tadeusz and Malgorzata. 1993. Mala sakralʹna arhіtektura na Lemkіvŝinі (The Small Sacral Architecture in Lemkivshchyna). New York: The Lemko Research Foundation.
Łopatkiewicz, Tadeusz, Pasławska, Małgorzata. 1982. „Małe formy architektury sakralnej w łemkowskich wsiach Beskidu Niskiego”, t. 1–2, praca magisterska przygotowana pod kierunkiem prof. dra Józefa Burszty w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Łopatkiewicz, Tadeusz. 1985. „Ośrodki kamieniarstwa ludowego na Łemkowszczyźnie Środkowej”. Polska Sztuka Ludowa, nr 3–4: 177–186.
Łopatkiewicz, Tadeusz. 2010. „Profesor Roman Reinfuss – pionier badań nad ludową rzeźbą kamienną w Polsce”. W: Profesor Roman Reinfuss badacz historii i kultury ludowej – w setną rocznicę urodzin. Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach, 27 maja 2010 roku. Materiały pokonferencyjne, 127–141. Gorlice: Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów.
Łopatkiewicz, Tadeusz. 2013. „Zaplecze surowcowe ludowego ośrodka kamieniarskiego w Bartnem na Łemkowszczyźnie Środkowej”. Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, nr 38: 67–98.
Łopatkiewicz, Tadeusz. 2017. „Tradycyjna obróbka kamienia i ludowe rzemiosło kamieniarskie w Bartnem. Twórcy i dzieła”. W: Bortne – Selo z Kamіnâ, t. 1. Red. Bogdan Gorbalʹ, 367–441. Higganum, Connecticut: The Carpathian Institute.
Marczakowa, Krystyna. 1962. „Kamieniarstwo ludowe u Łemków. (Ze studiów nad ludową rzeźbą kamienną na Łemkowszczyźnie, cz. 1)”. Polska Sztuka Ludowa, z. 2: 84–91.
Reinfuss, Roman. 1934. „Kapliczki i krzyże na Łemkowszczyźnie”. Kuryer Literacko-Naukowy, nr 13, dodatek do Ilustrowanego Kuryera Codziennego, nr 85: X–XI.
Reinfuss, Roman. 1935. „Przemysł i handel Łemkowszczyzny”. Kuryer Literacko-Naukowy, nr 34, dodatek do Ilustrowanego Kuryera Codziennego, nr 236: VII–VIII.
Reinfuss, Roman. 1962. „Sztuka ludowa Łemkowszczyzny”. Polska Sztuka Ludowa, nr 1: 9–25.
Reinfuss, Roman. 1963. „Rzeźba figuralna Łemków. (Ze studiów nad ludową rzeźbą kamienną na Łemkowszczyźnie, cz. 2)”. Polska Sztuka Ludowa, z. 3–4: 122–134.
Reinfuss, Roman. 1989. Ludowa rzeźba kamienna w Polsce. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Stachowiak, Andrzej. 2001. „Łemkowskie krzyże kamienne i ich miejsce w krajobrazie”, praca magisterska przygotowana pod kierunkiem prof. dra hab. Andrzeja Brencza w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Stachowiak, Andrzej. 2009. Chrystus z łemkowskiego krzyża. Rzecz o kamiennych krzyżach na Łemkowszczyźnie. Gorlice: Zjednoczenie Łemków.
Welc, Ewa Małgorzata. 2005. „Propozycje tras geoturystycznych w paśmie Magury Wątkowskiej” (Beskid Niski). Geoturystyka, nr 1: 43–52.
Kpacovskij, Ivan. 1993. Prіzviŝa galicʹkih Lemkіv y XVIII ct. Za materіalami Josifіnsʹkogo pozemelʹnogo kadastru 1787–1788 rr. Lʹvіv: Vidavniče pіdpriєmstvo «KRAJ»
Lopatkevіč, Tadeuš. 1983a. «Centr narodnogo kamenârstva u Bortnomu, Pregoninіta Bodakah. Z doslіdženʹ nad narodnim kamenârstvom na Lemkіvŝinі». Naše Slovo, nr 9 (1373): 6.
Lopatkevіč, Tadeuš. 1983b. «Centr narodnogo kamenârstva u Bortnomu, Pregoninі ta Bodakah. Z doslіdženʹ nad narodnim kamenârstvom na Lemkіvŝinі», (cz. 2). Naše Slovo, nr 10 (1374): 6.
Lopatkevіč, Tadeuš. 1983c. «Centr narodnogo kamenârstva u Bortnomu, Pregoninі ta Bodakah. Z doslіdženʹ nad narodnim kamenârstvom na Lemkіvŝinі», (cz. 3). Naše Slovo, nr 11 (1375): 6.
Lopatkevіč, Tadeuš. 1983d. «Folûš і Vapenne – oseredki narodnogo kamenârstva.
Z doslіdženʹ nad narodnim kamenârstvom na Lemkіvŝinі», (cz. 4). Naše Slovo, nr 12 (1376): 6.
Lopatkevіč, Tadeuš. 1983e. «Tehnologіâ kamenârsʹkogo remesla. Z doslіdženʹ nad narodnim kamenârstvom na Lemkіvŝinі», (cz. 5). Naše Slovo, nr 13 (1377): 6.
