Z badań nad ludowymi rzeźbami kamiennymi Matki Boskiej z Dzieciątkiem na Środkowej Łemkowynie oraz ich domniemanym twórcą
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.19.2023.19.03Słowa kluczowe:
łemkowska sztuka ludowa, łemkowska rzeźba ludowa, łemkowskie kamieniarstwo ludowe, Łemkowyna, Łemkowszczyzna, Bartne, rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, Iwan Dutkanycz, Matej Cyrkot, Wasyl Gracoń, Iwan Hnatowycz, Roman ReinfussAbstrakt
З досліджынь над народныма камінныма різбами Богородиці з Ісусом на серединовій Лемковині і іх правдоподібным творцьом
Досліджыня над народном камінном різбом на Лемковині зачали ся аж в 60. роках ХХ ст. Пару занимаючых ся том темом дослідників, головні етноґрафів, згромадило основны знаня о народным лемківскым каменярстві, о майстрах з ХІХ-ХХ-вічного каменярского осередка в Бортным, Перегонині, Бодаках, Фолюшу, о засобах суровин для окремых варштатів, а тіж основных плястычных приметах крестів, капличок, придорожных фіґур і нагробных форм выконуваных на Лемковині. Докладна інвентаризация тых форм при дорогах Лемковины і на цмонтерях принесла інтересуючы усталіня, што односят ся до еволюциі тых різбярскых творів – особливі камінных крестів. Білом плямом оставали до того часу сохранены приміры камінной фіґуральной різбы Лемків. В статі піднята єст адже проба стилістычного аналізуваня стислого ансамблю парунадцетьох різб Богородиці з Ісусом, што іх плястычны приметы дозваляют приняти, же тоты – што походят з років 1869 1894 – фіґуры вытесаны были долотом єдного, лемківского творці. По проведіню докладных розважань, выказуючых сутьовы повязаня єдной з тых фіґур з камінным придорожным крестом з Чорного (1869), можливе было вказаня назвиска того – до того часу незнаного – різбяря.
Bibliografia
Archiwum Narodowe w Krakowie, zespół: Wojskowy Urząd Opieki nad Grobami Wojennymi Okręgu Korpusu nr V w Krakowie, jednostka: Korespondencja nr 4701-5399, sygn. ANK 29/275/0/1518–1530/4.
Dubec, Roman, Janczy, Adam. 2007. Inwentaryzacja cmentarzy łemkowskich w nieistniejących wsiach na terenie gmin Sękowa i Uście Gorlickie. Gorlice: Diecezjalny Ośrodek Kultury Prawosławnej „Elpis”.
Dubec, Roman, Janczy, Adam. 2008. Inwentaryzacja cmentarzy łemkowskich na terenie gminy Sękowa, t. 1, Bartne, Bodaki, Krzywa, Pstrążne, Wołowiec. Gorlice: Diecezjalny Ośrodek Kultury Prawosławnej „Elpis”.
Dubec, Roman, Janczy, Adam. 2009. Inwentaryzacja cmentarzy łemkowskich na terenie gminy Sękowa, t. 2, Małastów, Męcina Wielka, Owczary, Pętna, Ropica Górna. Gorlice: Diecezjalny Ośrodek Kultury Prawosławnej „Elpis”.
Kenarowa, Halina. 1978. Od Zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego do Szkoły Kenara.
Studium z dziejów szkolnictwa zawodowo artystycznego w Polsce. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kopciowski, Robert. 1995. „Budowa geologiczna płaszczowiny magurskiej między Ropą a Bodakami”. W: Geologiczne i geofizyczne badania podstawowe w poszukiwaniach, rozpoznaniu i ocenie złóż surowców skalnych. Materiały konferencji naukowej – Krynica 1995, 167–174. Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza.
Koszarski, Leszek. 1976. „Rozwój najmłodszych osadów wschodniej części płaszczowiny magurskiej”. Sprawozdania z posiedzeń Komisji Nauk PAN w Krakowie, t. 20: 174–175.
Lopatkiewicz, Tadeusz and Malgorzata. 1993. Mala sakralʹna arhіtektura na Lemkіvŝinі (The Small Sacral Architecture in Lemkivshchyna). New York: The Lemko Research Foundation.
Łopatkiewicz, Tadeusz, Pasławska, Małgorzata. 1982. „Małe formy architektury sakralnej w łemkowskich wsiach Beskidu Niskiego”, t. 1–2, praca magisterska przygotowana pod kierunkiem prof. dra Józefa Burszty w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Łopatkiewicz, Tadeusz. 1985. „Ośrodki kamieniarstwa ludowego na Łemkowszczyźnie Środkowej”. Polska Sztuka Ludowa, nr 3–4: 177–186.
Łopatkiewicz, Tadeusz. 2010. „Profesor Roman Reinfuss – pionier badań nad ludową rzeźbą kamienną w Polsce”. W: Profesor Roman Reinfuss badacz historii i kultury ludowej – w setną rocznicę urodzin. Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach, 27 maja 2010 roku. Materiały pokonferencyjne, 127–141. Gorlice: Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów.
Łopatkiewicz, Tadeusz. 2013. „Zaplecze surowcowe ludowego ośrodka kamieniarskiego w Bartnem na Łemkowszczyźnie Środkowej”. Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, nr 38: 67–98.
Łopatkiewicz, Tadeusz. 2017. „Tradycyjna obróbka kamienia i ludowe rzemiosło kamieniarskie w Bartnem. Twórcy i dzieła”. W: Bortne – Selo z Kamіnâ, t. 1. Red. Bogdan Gorbalʹ, 367–441. Higganum, Connecticut: The Carpathian Institute.
Marczakowa, Krystyna. 1962. „Kamieniarstwo ludowe u Łemków. (Ze studiów nad ludową rzeźbą kamienną na Łemkowszczyźnie, cz. 1)”. Polska Sztuka Ludowa, z. 2: 84–91.
Reinfuss, Roman. 1934. „Kapliczki i krzyże na Łemkowszczyźnie”. Kuryer Literacko-Naukowy, nr 13, dodatek do Ilustrowanego Kuryera Codziennego, nr 85: X–XI.
Reinfuss, Roman. 1935. „Przemysł i handel Łemkowszczyzny”. Kuryer Literacko-Naukowy, nr 34, dodatek do Ilustrowanego Kuryera Codziennego, nr 236: VII–VIII.
Reinfuss, Roman. 1962. „Sztuka ludowa Łemkowszczyzny”. Polska Sztuka Ludowa, nr 1: 9–25.
Reinfuss, Roman. 1963. „Rzeźba figuralna Łemków. (Ze studiów nad ludową rzeźbą kamienną na Łemkowszczyźnie, cz. 2)”. Polska Sztuka Ludowa, z. 3–4: 122–134.
Reinfuss, Roman. 1989. Ludowa rzeźba kamienna w Polsce. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Stachowiak, Andrzej. 2001. „Łemkowskie krzyże kamienne i ich miejsce w krajobrazie”, praca magisterska przygotowana pod kierunkiem prof. dra hab. Andrzeja Brencza w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Stachowiak, Andrzej. 2009. Chrystus z łemkowskiego krzyża. Rzecz o kamiennych krzyżach na Łemkowszczyźnie. Gorlice: Zjednoczenie Łemków.
Welc, Ewa Małgorzata. 2005. „Propozycje tras geoturystycznych w paśmie Magury Wątkowskiej” (Beskid Niski). Geoturystyka, nr 1: 43–52.
Kpacovskij, Ivan. 1993. Prіzviŝa galicʹkih Lemkіv y XVIII ct. Za materіalami Josifіnsʹkogo pozemelʹnogo kadastru 1787–1788 rr. Lʹvіv: Vidavniče pіdpriєmstvo «KRAJ»
Lopatkevіč, Tadeuš. 1983a. «Centr narodnogo kamenârstva u Bortnomu, Pregoninіta Bodakah. Z doslіdženʹ nad narodnim kamenârstvom na Lemkіvŝinі». Naše Slovo, nr 9 (1373): 6.
Lopatkevіč, Tadeuš. 1983b. «Centr narodnogo kamenârstva u Bortnomu, Pregoninі ta Bodakah. Z doslіdženʹ nad narodnim kamenârstvom na Lemkіvŝinі», (cz. 2). Naše Slovo, nr 10 (1374): 6.
Lopatkevіč, Tadeuš. 1983c. «Centr narodnogo kamenârstva u Bortnomu, Pregoninі ta Bodakah. Z doslіdženʹ nad narodnim kamenârstvom na Lemkіvŝinі», (cz. 3). Naše Slovo, nr 11 (1375): 6.
Lopatkevіč, Tadeuš. 1983d. «Folûš і Vapenne – oseredki narodnogo kamenârstva.
Z doslіdženʹ nad narodnim kamenârstvom na Lemkіvŝinі», (cz. 4). Naše Slovo, nr 12 (1376): 6.
Lopatkevіč, Tadeuš. 1983e. «Tehnologіâ kamenârsʹkogo remesla. Z doslіdženʹ nad narodnim kamenârstvom na Lemkіvŝinі», (cz. 5). Naše Slovo, nr 13 (1377): 6.
