Literature Review on the State of Research on Church Architecture in the Lemko Region from 1989 to 2024
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.20.2024.20.07Keywords:
Church architecture, Orthodox churches, Lemkovyna, Lemko Region, Ryszard Brykowski, Jerzy Tur, Barbara Tondos, Zofia Szanter, Piotr Krasny, Jarosław Giemza, Eugeniusz Zawałeń, Stanisław Kryciński, Vasyl SlobodyanAbstract
LITERATURE REVIEW ON THE STATE OF RESEARCH ON CHURCH ARCHITECTURE IN THE LEMKO REGION FROM 1989 TO 2024
This paper focuses on discussing the body of research on church architecture in the Lemko Region (Lemkovyna). The earliest publications in this field appeared during the interwar period, as exemplified by the works of Franciszek Strzałka and Mykhailo Dragan. After World War II and the displacement of the Lemko population, the subject became more difficult to explore. Nevertheless, research was continued by scholars such as Ryszard Brykowski, Jerzy Tur, Barbara Tondos, Marian Kornecki, and Zofia Szanter. A particular revival of interest in church architecture occurred in the 1980s, reflected by the publication of a groundbreaking monograph by Ryszard Brykowski. After 1989, a new generation of researchers, including Piotr Krasny, Jarosław Giemza and Eugeniusz Zawałeń, joined the field, and numerous conferences and academic sessions led to additional publications. The works cited here represent only a fraction of the extensive body of literature devoted to the sacred architectural heritage of the Lemko region. Despite growing scholarly attention, many aspects remain unexplained. Currently, multi-layered research projects utilize the latest, often digital, analytical methods, which open up new avenues of inquiry. At the same time, the contribution of earlier generations of scholars – who had more limited resources at their disposal – continues to serve as a foundation for ongoing studies into the history and architectural form of Lemko churches.
References
Brykowski, Ryszard. 1957. „W sprawie architektury cerkiewnej województwa rzeszowskiego”. Ochrona Zabytków, nr 10 (2): 99–112.
Brykowski, Ryszard. 1985. „Z rozważań nad architekturą cerkwi łemkowskiej”. Polska Sztuka Ludowa, nr 39 (3–4): 137–152.
Brykowski, Ryszard. 1986. Łemkowska drewniana architektura cerkiewna w Polsce, na Słowacji i Rusi Zakarpackiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Brykowski, Ryszard. 1995. Drewniana architektura cerkiewna na koronnych ziemiach Rzeczypospolitej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami.
Buczek, Krzysztof. 2022. Przejmowanie cerkwi greckokatolickich przez Kościół rzymskokatolicki na terenie diecezji przemyskiej w latach 1944–1989. Krosno: Wydawnictwo Ruthenus.
Giemza, Jarosław. 2017. Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny. Rzeszów: Libra.
Krasny, Piotr. 2003. Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596–1914. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Kryciński, Stanisław. 1995. Cerkwie w Bieszczadach. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”.
Kryciński, Stanisław. 1998. „Łemkowskie cerkwie z murowanymi prezbiteriami”. Magury, nr 98: 67–71.
Laskowski, Andrzej. 2002. „Materiały do historii architektury i budownictwa oraz konserwacji zabytków Krosna i okolicy na przełomie XIX i XX wieku w zbiorach Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we Lwowie”. W: Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 4. Red. Franciszek Leśniak, 272–198. Krosno: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej.
Malinowski, Zygmunt. 1995. „Z problematyki kodyfikacji cerkwi łemkowskiej”. Płaj, t. 10: 124–130.
Maszczak, Maria T. 2004. „Cerkiew w Sądeckim Parku Etnograficznym przeniesiona ze wsi Czarne”. W: Zachodnioukraińska sztuka cerkiewna. Dzieła–Twórcy–Ośrodki–Techniki, cz. 2. Red. Jarosław Giemza, 483–501. Łańcut: Muzeum–Zamek w Łańcucie, Narodowy Naukowo-Badawczy Ośrodek Konserwatorski Ukrainy. Oddział we Lwowie.
Nałęcz, Aleksander. 1988. Cerkwie greckokatolickie w diecezji przemyskiej po roku 1945. Zarys problematyki. Przemyśl: Kuria Biskupia.
Nowak, Damian. 2016. „Zarys dziejów parafii i cerkwi w Oparówce”. Strzyżowski Rocznik Muzealny, t. 2: 117–138.
Nowak, Damian. 2020. „Architektura cerkiewna na Łemkowynie w dwudziestoleciu międzywojennym”. Rocznik Ruskiej Bursy, nr 16: 135–153. DOI: https://doi.org/10.12797/RRB.16.2020.16.03
Nowak, Damian. 2021a. „Architektura i historia cerkwi w Żydowskiem”. Biuletyn Magurskiego Parku Narodowego, nr 2 (25): 6–11.
Nowak, Damian. 2021b. „Zmiany lokalizacji obiektów cerkiewnych na Łemkowynie w XVIII i XIX w. Wybrane przykłady”. Rocznik Ruskiej Bursy, nr 17: 81–91. DOI: https://doi.org/10.12797/RRB.17.2021.17.03
Stec, Józef. 1998. „Cerkiew z Czarnego. Translokacja do Sądeckiego Parku Etnograficznego jako metoda restauracji”. Renowacje, nr 2: 32–35.
Strzałko, Franciszek. 1989. Studia do dziejów drewnianej architektury sakralnej. Londyn: [nakładem autora].
Szanter, Zofia. 1985. „Cerkiew w Przysłopiu i jej remont”. Polska Sztuka Ludowa, nr 3–4: 247–252.
Szanter, Zofia. 2005. Z przeszłości Łemkowszczyzny. Dorzecze górnej Ropy. Historia wsi i sztuka cerkiewna XVIII wieku. Warszawa: Towarzystwo Karpackie, PTR Kartografia.
Szanter, Zofia. 2013. Z przeszłości Łemkowszczyzny. Dzieje Przysłopia i Nowicy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Śliwiński, Wojciech. 2004. „Cerkiew z Czarnego p.w. Świętego Dymitra w Sądeckim Parku Etnograficznym w Nowym Sączu”. W: Zachodnioukraińska sztuka cerkiewna. Dzieła–Twórcy–Ośrodki–Techniki, cz. 2. Red. Jarosław Giemza, 475–482. Łańcut: Muzeum–Zamek w Łańcucie, Narodowy Naukowo-Badawczy Ośrodek Konserwatorski Ukrainy. Oddział we Lwowie.
Tur, Jerzy. 1987. „Architektura cerkiewna”. W: Łemkowie. Kultura–Sztuka–Język. Red. Jerzy W. Gajewski, 44–67. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”.
Wesołkin, Wojciech. 2014. „Obiekty architektury powiatu sanockiego w opisach Franciszka Strzałko dokonanych podczas badań terenowych przeprowadzonych w 1935 roku”. Rocznik Sanocki, t. 11: 147–187.
Драган, Михайло. 1937a. Українські деревляні церкви: Генеза і розвій форм, t. 1. Львів: Національний музей у Львові, [Dragan, Mihajlo. 1937a. Ukraïnsʹkì derevlânì cerkvi: Geneza ì rozvìj form, t. 1. Lʹvìv: Nacìonalʹnij].
Драган, Михайло. 1937b. Українські деревляні церкви: Генеза і розвій форм, t. 2. Львів: Національний музей у Львові, [Dragan, Mihajlo. 1937b. Ukraïnsʹkì derevlânì cerkvi: Geneza ì rozvìj form, t. 2. Lʹvìv: Nacìonalʹnij].
