Росия – міфічна краіна: компенсацийна роля уявлінь о росийскости в лемківскых культуровых текстах
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.18.2022.18.02Słowa kluczowe:
literatura łemkowska, mity, Rosja, rosyjskość, kompensacjaAbstrakt
ROSJA – MITYCZNA KRAINA: KOMPENSACYJNA ROLA WYOBRAŻEŃ O ROSYJSKOŚCI W ŁEMKOWSKICH TEKSTACH KULTUROWYCH
W artykule została podjęta próba rozpoznania i przedstawienia konstruktów wyobraźniowych zawartych w łemkowskich tekstach kultury, głównie w piśmiennictwie, które odnoszą się do Rosji i rosyjskości. Kluczową rolę w tworzeniu konstruktów wyobrażeniowych odegrały uwarunkowania geopolityczne i kulturowe kształtowania się łemkowskiej tożsamości etnicznej. W tekście wyodrębnione zostają swoiste hipostazy rosyjskości, konkretyzujące się w łemkowskim dyskursie tożsamościowym: mit sprawiedliwego i dobrego cara, obrońcy prześladowanych Rusinów oraz wizja Rosji jako krainy dobrobytu. Przedstawione są osobowe/ personalne oraz tekstowe przykłady wpływu tych mitów. Opisane zostały utopie społeczne zbudowane na ich bazie. Wskazano też na konsekwencje politycznej interpretacji tych mitycznych i kulturowych obrazów dla losów całej społeczności łemkowskiej.
Bibliografia
Aleksovičʺ, Klavdiâ. 1909. Podorožʺ Lâdzѣ do dѣdusâ. Knižečka dl dѣtej otʺ 6 do 10 lѣtѣ. Lʹvovʺ: Tipografіi Stavropigіjskogo Instituta.
Aleksovičʺ, Klavdiâ. 1912. Zaklâtyj Medvѣdʹ. Lʹvovʺ: Tipografіi Stavropigіj-skogo Instituta.
Vasilevskіj, Lev. 1914. «Vengerskіe „rusnaki” i ihʺ sudʹba». Russkoe Bogatstvo, č 3: 362‑385.
Gorbalʹ, Bogdan. 2010. «Grinda Mihajlo». V: Enciklopedіâ іstorії ta kulʹturi Karpatsʹkih rusinіv. Red. Pavlo Robert Maґočіj, Іvan Pop. Per. Nadâ Kuško, 152. Užgorod: Vidavnictvo V. Padâka.
Goroŝak, Іvan. 2002. «Іšli Orly». V: Ci to lem tuga, ci nadіâ. Antoloґіâ povyselenčoj lemkіvskoj lіteratury. Red. Olena Ducʹ‑Fajfer, 117‑118. Lіґnicâ: Stovarišynâ Lemkіv.
Gunânka, Vanʹo. 1945a. «Stary i Molody». V: Naša Knižka. Red. Dimitrij F. Vislockіj, 10‑80. Ûnkers: Lemko‑Soûz.
Gunânka, Vanʹo. 1945b. «Petro Pavlik». V: Naša Knižka. Red. Dimitrij F. Vislo-ckіj, 209‑241. Ûnkers: Lemko‑Soûz.
Gunânka, Vanʹo. 1945v. «Pravda o Rossii (Pisano v 1934 roku poslі podoroži v SSSR)». V: Naša Knižka. Red. Dimitrij F. Vislockіj, 278-307. Ûnkers: Lemko‑Soûz.
«Grinda Mihajlo». 2013. V: Krasovsʹkij, Іvan, Čelak, Іvan. Enciklopedičnij Slov-nik Lemkіvŝini, 155. Lʹvіv: Kiїvsʹke Tovaristvo «Lemkіvŝina».
«Dokumenty». 2011. Rіčnik Ruskoj Bursy: 28‑66.
Ducʹ‑Fajfer, Olena. 2014. «Vliânâ podіj I svіtovoj vojny na formuvanâ sâ lem-kіvskoj dostomennosti – pri spіlučasti lіteraturnyh tekstіv». Rіčnik RuskojBursy: 49‑64.
«Zabytij buntarʹ. Mihail Grynda. Pravdiva istoriâ o zabytom Lemku‑buntarû». 1960. Karpatorusskij Kalendarʹ Lemko‑Soûza na god 1960: 87‑92.
Zynin, S. Lemko. 1934. Lemkovina‑Sibir. Lʹvov: Nakladom avtora.
Ieronimʺ Anonimʺ. 1877, 1878. «Šibeničnyj verhʺ». Slovo, č. 102‑120; č. 1‑15: 17‑26, 28‑29, 31‑32.
«Perva Sociâlistična Deržava i Єj Uspіhi». 1935. Karpatorusskij Kalendar Lemko‑Soûza na 1936: 35‑42.
«Polʹskij patriotʺ. Napisalʺ po rozskazu nѣkogo russkogo svâŝennika V. Ne-lâhʺ». 1872. Slovo, č. 38‑51: 53‑58.
Rusenko, Іvan. 2010. «Gunânka». V: Rusenko – vybrane. Red. Petro Trohanovskіj, 124. Krenicâ‑Lіґnicâ: Stovarišynâ Lemkіv.
Talergofskіj Alʹmanahʺ. Propamâtna Kniga, vypuskʺ 1‑4. 1924‑1932. Lʹvovʺ: Ta-lergofskіj Komitetʺ.
Trohanovskіj, Petro, red. 2008. Panteon Zelenoj Lemkoviny. Gorlice: Klub Patriotów Łemkowszczyzny.
Bendza, Marian. 1980. «Sytuacja wyznaniowa na terenie Klucza Muszyńskiego w XVII wieku». Rocznik Teologiczny ChAT, z. 1: 137‑146.
Bębynek, Władysław. 1914. Starostwo muszyńskie, własność biskupstwa krakowskiego. Lwów: Nakladom avtora.
Chomiak, Roman. 1995. Nasz łemkowski los. Nowy Sącz: Sądecka Oficyna Wydawnicza.
Duć‑Fajfer, Helena. 2001. Literatura łemkowska w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Duć‑Fajfer, Olena. 2015. «Allocating Identity – versus, against, above, in spite of. The Lemko Becoming in Galicia». V: Galicia Polyphony: Places and Voices. Red. Alina Molisak, Jagoda Wierzejska, 137‑156. Warsaw: Dom Wydawniczy Elipsa.
Duć‑Fajfer, Helena. 2022. «Przestrzeń rosyjskości w literaturze łemkowskiej». V: Tożsamość (w) przestrzeni: Studia dedykowane Profesorowi Wasilijowi Szczukinowi. Red. Matylda Chrząszcz, Ksenia Dubiel, Helena Duć‑Fajfer, 201‑215. Kraków: Księgarnia Akademicka. https://doi.org/10.12797/9788381387316.14
Himka, John Paul. 1980. «Hope in the Tsar: Displaced Naive Monarchism Among the Ukrainian Peasants of the Habsburg Empire». Russian History / Histoire Russe, č. 7/1‑2: 125‑138. https://doi.org/10.1163/187633180X00102.
Hołda, Renata. 2008. «Dobry władca». Studium antropologiczne o Franciszku Józefie I. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Horbal Bogdan. 2002 a. «Hrynda, Mykhal». V: Encyclopedia of Rusyn History and Culture.
Red. Paul Robert Magocsi, Ivan Pop, 200. Toronto: University of Toronto Press.
Horbal, Bogdan. 2002 b. «Durkot, Serhii». V: Encyclopedia of Rusyn History and Culture.
Red. Paul Robert Magocsi, Ivan Pop, 101. Toronto: University of Toronto Press.
Kołakowski, Leszek. 1994. Obecność mitu. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Mach, Zdzisław. 1994. «Procesy rekonstrukcji tożsamości społecznej w krajach Europy Środkowo‑Wschodniej». Nomos, č. 7‑8: 9‑22.
Olszański, Andrzej. 1990. «Drogi tożsamości Łemków». Magury’90: 36-50.
Repatriacja czy deportacja. Dokumenty, t. 1‑ 2. 2013. Red. Eugeniusz Misiło. Warszawa: Archiwum Ukraińskie.
Trochanowski, Piotr. 1990. «Wokół Tadeusza A. Olszańskiego i jego (?) spraw». Magury’ 90: 149‑162.
Zdziechowski, Marian. 1924. Władysław Syrokomla. Pierwiastek litewsko‑białoruski w twórczości polskiej. Wilno: Stowarzyszenie Nauczycielstwa Polskiego.
