As robinsonadas utópicas em Portugal e na Polónia. A Cidade do Sol (1926), de José Manuel Sarmento de Beires, e As Aventuras de Mikołaj Doświadczyński (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, 1776), do bispo Ignacy Krasicki, ou uma utopia pós-camoniana no mundo globalizado?

Authors

DOI:

https://doi.org/10.12797/SI.21.2022.21.01

Keywords:

travel literature, utopian novel, locus amoenus, globalization

Abstract

UTOPIAN ROBINSONADES IN PORTUGAL AND IN POLAND: A CIDADE DO SOL (1926), BY JOSÉ MANUEL SARMENTO DE BEIRES, AND THE ADVENTURES OF MR. NICHOLAS WISDOM (1776), BY BISHOP IGNACY KRASICKI, OR A NEW POST-CAMOENIAN UTOPIA IN THE GLOBALIZED WORLD?

The article presents the following utopian topoi: the Island of Love in the epic poem by Luís Vaz de Camões, the Island of Nipu in The Adventures of Mr. Nicholas Wisdom (original title: Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki) by bishop Ignacy Krasicki and the city of the sun as imagined in A cidade do sol by José Manuel Sarmento de Beires. The discussion focuses on travel literature or utopian robinsonades in the context of a globalizing world, as well as the history of the romance genre, starting in Poland (1776) and developed in Portugal (1926). After the term and the concept of utopia have been thoroughly worked-out standing from the bucolic episode supra of The Lusiads (Os Lusíadas, 1572), we propose to consider the two utopian robinsonades in question as late transformations of the pattern and the functionality of locus amoenus, with a possible social connotation (in Poland) and a political meaning (in Portugal), even though the historic background seems hidden in the respective layers of narrative discourse. It should be very interesting to perceive, too, to what extent the utopian romanesque structure captures the state of spirit of a people in the moment of triumph and also in the generalized national depression of heroes, travellers, colonists, priests, aviators et al. – in one word, of the antique and contemporary Robinsons.

PlumX Metrics of this article

References

AGUIAR e SILVA, V. (red.) (2011), Dicionário de Luís de Camões, Caminho, Lisboa.

BASTOS da SILVA, J. (2022), “Tempos Passados e Tempos Futuros no Imaginário da Utopia (Perspectiva da Cultura Portuguesa)” em: O Imaginário da Utopia em Portugal e no Mundo, Apenas, Lisboa, p. 4–26.

CAMÕES, L. de (1988), Os Lusíadas, Ulisseia, Lisboa.

CIESZYŃSKA, B., SILVA da, F. M., KALEWSKA, A., DAL FARRA, M. L., BOROWSKI, G. (eds.) (2017a), “Florbela Espanca” em: Diálogos no Feminino. Antologia Poética (Dialogi kobiece. Antologia poezji), Centro de Literaturas e Culturas Lusófonas e Europeias, Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa-Associação Internacional de Estudos Ibero-Eslavos, Warszawa-Lisboa, [on-line] http://www.lusosofia.net/textos/20170513-beata_cieszynska_fabio_mario_da_silva_anna_kalewska_maria_lucia_dal_farra__gabriel_borowski_dialogos_no_feminino.pdf, 31.12.2021.

CIESZYŃSKA, B., SILVA da, F. M., KALEWSKA, A., DAL FARRA, M. L., BOROWSKI, G. (eds.) (2017b), “Maria Pawlikowska-Jasnorzewska” em: Diálogos no Feminino. Antologia Poética (Dialogi kobiece. Antologia poezji), Centro de Literaturas e Culturas Lusófonas e Europeias, Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa-Associação Internacional de Estudos Ibero-Eslavos, Warszawa-Lisboa, [on-line] http://www.lusosofia.net/textos/20170513beata_cieszynska_fabio_mario_da_silva_anna_kalewska_maria_lucia_dal_farra__gabriel_borowski_dialogos_no_feminino.pdf, 31.12.2021.

CIESZYŃSKA, B. (2018), “Sarmatyzm i sebastianizm w perspektywie iberyjsko-słowiańskiej. Wokół lizbońskiego projektu Vieira Global”, Postscriptum polonistyczne, 1 (21), Katowice, p. 13–25. Dicionário da língua portuguesa (2004), Porto Editora, Porto. DOI: https://doi.org/10.31261/PS_P.2018.21.01

FERRAND de ALMEIDA, L. (1992), “Polónia” em: Serrão, J. (dir.), Dicionário de História de Portugal, 5, Figueirinhas, Porto, p. 108–113.

KALEWSKA, A. (1995), “Camões entre os Sármatas e os Polónios (sobre a recepção de Os Lusíadas na Polónia)” em: Viegas Brauer-Figueiredo, M. F. (ed.), Actas do 4º Congresso da Associação Internacional de Lusitanistas, Lidel, Lisboa–Porto–Coimbra, p. 619–626.

KALEWSKA, A. (1998), “Camões e Sarbievius–os poetas épicos nos confins de latinidade” em: Earle, T. F. (org.), Actas do Quinto Congresso da Associação Internacional de Lusitanistas, Associação Internacional de Lusitanistas, Oxford-Coimbra, vol. 2, p. 865–879.

KALEWSKA, A. (1999), Camões czyli tryumf epiki, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

KALEWSKA, A. (2007), “Camões as a Romantic Hero: Biography as the ‘Model for Heroism’ in the Literature of Romanticism in Poland” em: Cieszyńska, B. E. (ed.), Iberian and Slavonic Cultures: Contact and Comparison, CompaRes, Lisbon, p. 27–46.

KALEWSKA, A. [cop. 2009], “Dramat romantyczny i współczesny w perspektywie polsko-portugalskiego dialogu międzykulturowego” em: Aszyk, U. et al. (red.), W kręgu literatury i kultury iberyjskiej i iberoamerykańskiej. Migracja i transformacja dyskursów – dialog międzykulturowy, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, p. 135–154.

KALEWSKA, A. (2014), “A tradição de Camões na poesia brasileira durante o arcadismo ou a reinvenção do imaginário épico em O Uruguay de Basílio da Gama e n’O Caramuru de Santa Rita Durão”, Studia Iberystyczne, 13, Kraków, p. 111–131, https://doi.org/10.12797/SI.13.2014.13.10. DOI: https://doi.org/10.12797/SI.13.2014.13.10

KALEWSKA, A. (2016a), “A recepção d´Os Lusíadas e o mito de Camões em Itália e na Polónia” em: Graziani, M., Abbati, O., Gori, B. (eds.), La spugna è la mia anima. Omaggio a Piero Ceccucci, Firenze University Press, Firenze, p. 125–140.

KALEWSKA, A. (2016b), “Miguel Real’s O Último Europeu 2284, or a utopian questioning of our individual and collective freedom” em: Monteiro, M. do R., Ming Kong, M. S., Pereira Neto, M. J. (eds.), Utopia(s)–Worlds and Frontiers of the Imaginary, CRC Press, London, p. 25–38. DOI: https://doi.org/10.1201/9781315265322-6

KALEWSKA, A. (2019a), “As traduções d’Os Lusíadas na Polónia ou a revisitação de Camões entre «os Sármatas» e «os Polónios» (Questões históricas, culturais e sócio-políticas)”, E-Letras Com(n)Vida, 2, p. 27–45, [on-line] https://e-lcv.online/index.php/revista/article/view/39, 31.12.2021. DOI: https://doi.org/10.53943/ELCV.0119_04

KALEWSKA, A. (2019b), “A intertextualidade camoniana em… Onde Vaz, Luís? (1983) de Jaime Gralheiro ou Luís Vaz de Camões revisitado no teatro português contemporâneo”, Studia Iberystyczne, 18, Kraków, p. 183–199, https://doi.org/10.12797/SI.18.2019.18.13. DOI: https://doi.org/10.12797/SI.18.2019.18.13

KRASICKI, I. (2005), Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, Gubrynowicz, B., Krzyżanowski, J. (eds.), Ossolineum, Wrocław.

LAVMEL, K. (red.) (2020), Azulejo chabrem ubrane/Azulejo vestido com centáureas, Fundacja Duży Format, Warszawa.

ŁUKASZYK, E. (2021), Texts, [on-line] https://www.ewa-lukaszyk.com/texts.html, 30.12.2021.

MORE, T. (2009), Utopia ou a Melhor Forma de Governo, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa.

NASCIMENTO RODRIGUES, J., CAMPOS DEVEZAS, T. (2007), Portugal–o Pioneiro da Globalização, Centro Atlântico, Vila Nova de Famalicão, http://www.centroatl.pt/titulos/desafios/globalizacao/img/excerto-livro-ca-portugal-o-pioneiro-da-globalizacao.pdf, 3.01.2022.

NASIŁOWSKA, A. (2017), “Kobiecy głos (Uma voz feminina)” em: Cieszyńska, B. et al. (eds.), Diálogos no Feminino. Antologia Poética (Dialogi kobiece. Antologia poezji), Centro de Literaturas e Culturas Lusófonas e Europeias, Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa-Associação Internacional de Estudos Ibero-Eslavos, Warszawa–Lisboa, p. 25–39, [on-line] http://www.lusosofia.net/textos/20170513-beata_cieszynska_fabio_mario_da_silva_anna_kalewska_maria_lucia_dal_farra__gabriel_borowski_dialogos_no_feminino.pdf, 31.12.2021.

PINA MARTINS, J. V. de (1989), Utopia III, Verbo, Lisboa.

PLATÃO (2001), A República, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa.

REAL, M. (2012), O Romance Português Contemporâneo: 1950–2010, Caminho, Lisboa.

REIS, C., FIGUEIREDO de CAMPOS, V. (1995), O Conhecimento da Literatura. Introdução aos Estudos Literários, Universidade Aberta, Lisboa.

RODRIGUES NEVES, A. de (2010), O púlpito de Camões e a ilha de padre António Vieira. Uma leitura do Passado à luz da Globalização (Artigo realizado no âmbito do Mestrado em Estudos Regionais

e Locais), Universidade da Madeira, [on-line] https://www.academia.edu/10354484/O_P%C3%BAlpito_de_Cam%C3%B5es_e_a_ilha_de_Padre_Ant%C3%B3nio_Vieira, 29.12.2021.

SARMENTO de BEIRES, J. M. (2011), A Cidade do Sol, Bastos da Silva, de J., Morujão, I. (eds.), Afrontamento, Porto.

SEABRA PEREIRA, J. C. (2022), “Efeméride épica de um Camões global”, JL–Jornal de Letras, artes e ideias, 1339, p. 6–8.

SEABRA PEREIRA, J. C. (2022a), “Os Lusíadas 450 anos”, JL-Jornal de Letras, artes e ideias, 1339/2022, p. 6–13.

SILVA, A. da (2001), “Conversação com Diotima” em: Textos e Ensaios Filosóficos, Círculo de Leitores, Lisboa, 1 ed., p. 123–170.

SIEWIERSKI, H. (2000), História da literatura polonesa, Universidade de Brasília, Brasília.

STACHURA-LUPA, R. (2021), “Z dziejów recepcji Luísa Vaz de Camõesa w Polsce: Adam Bełcikowski czyta Luzjady”, Annales UniversitatisPaedagogicae Cracoviensis-Studia Historicolitteraria, 21, Kraków, p. 372–393, [on-line] https://studiahistoricolitteraria.up.krakow.pl/article/view/8930/8084, 31.12.2021. DOI: https://doi.org/10.24917/20811853.21.21

Downloads

Published

2022-12-22

How to Cite

Kalewska, Anna. 2022. “As Robinsonadas utópicas Em Portugal E Na Polónia. A Cidade Do Sol (1926), De José Manuel Sarmento De Beires, E As Aventuras De Mikołaj Doświadczyński (Mikołaja Doświadczyńskiego Przypadki, 1776), Do Bispo Ignacy Krasicki, Ou Uma Utopia pós-Camoniana No Mundo Globalizado?”. Studia Iberica (Studia Iberystyczne) 21 (December):27-52. https://doi.org/10.12797/SI.21.2022.21.01.

Issue

Section

Literaturas e culturas em língua portuguesa