Starość. Niechęć czy pesymistyczna aprobata stanu… (Problem w publicystyce medycznej XIX i początków XX wieku)
DOI:
https://doi.org/10.12797/AHiFM.86.2023.86.07Słowa kluczowe:
starość, profilaktyka, terapia, historia medycynyAbstrakt
Starość. Niechęć czy fatalistyczna akceptacja? W tak dwojaki sposób starość przedstawiana była w publicystyce medycznej na przełomie XIX i XX w. Zagadnienie podejmowali filozofowie i XIX-wieczni lekarze, wychodząc z przesłanek medycznych, ale nieraz i z własnych obaw i niepokojów. Autorka próbuje je poznać, studiując ówczesne piśmiennictwo na ten temat.
Bibliografia
Zabielski Ł., Uwiędłe listki na spróchniałym drzewie.
Starość (według) Kajetana Koźmiana, [w:] Starość. Doświadczenie egzystencjalne, temat literacki metafora kultury.
Seria II. Zapisy i odczytania, koncepcja i wstęp Ławski J., red. Janicka A., Wesołowska E., Zabielski Ł., Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok (Polska) 2013, 147.
Ławski J., Wstęp, [w:] Starość. D oświadczenie egzystencjalne…, s. 12.
Zabielski Ł., Uwiędłe listki na…, 149, za: Ślęzak-Czakan D., Starość czy przeznaczenie. Egzystencjalny i społeczny wymiar starości, [w:] Starość raz jeszcze, red. Olejniczak I., Zając S., Uniwersytet Śląski, Akademia Polonijna, Katowice–Częstochowa (Polska) 2007, 22.
Ławski J., Wstęp…, 14.
Urbanek B., Medycyna a starość i choroby ludzi w podeszłym wieku na przełomie XIX i pierwszego półwiecza XX wieku (zarys problematyki i potrzeby badawcze), [w:] Ludzie starzy i starość na ziemiach polskich od XVIII do XXI wieku (na tle porównawczym), I, red. Janiak-Jasińska A., Sierakowska K., Szwarc A., Wydawnictwo DiG, Warszawa (Polska) 2016, 83.
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Gilgamesz;3905490.html – 9.10.2022.
Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk (dalej: BLAN) sygn. F 12 – 355, Proskrypcja, opis składu eliksiru „życia długiego”, k.3.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 84.
Urbanek B., Zdrowie i choroba w ujęciu polskich lekarzy II poł. XIX i początków XX wieku. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2002, 47, 3, 120.
https://pl.frwiki.wiki>wiki>Joseph-Henri_Rèveillè-Parise – 29.09.2022.
Za: Nawrot-Borowska M., „Życie długie i starość zdrowa” w świetle poradników w zakresie higieny i lecznictwa w II połowie XIX i początków XX, [w:] Historyczno-społeczne aspekty starzenia się i starości, red. Stawiak-Ososińska M., Szplit A., Agencja Reklamowa TOP – Drukarnia Cyfrowa, Kielce (Polska) 2014, 50. Dodać należy, że publikacja autorstwa J.H. Réveillégo-Parise’a pt. Starość popularny wykład fizjologii, psychologii, medycyny i higieny względnie do wieku starszego, w przekładzie polskim F. Olszeskiego ukazała się we Lwowie w 1877 r.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 85.
Szarota Z., Starzenie się i starość w wymiarze instytucjonalnego wsparcia na przykładzie Krakowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków (Polska) 2010, 7.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 86.
https://www.britannica,com>Jean-...https://wikipedia.org>wiki>Jea – 20.09.2022.
Feliks Wermiński (1860-1917) – botanik, zwolennik historii naturalnej, tłumacz. Zob. [online:] https://wiersze.fandom,com>wiki>Feliks_Wernicki – 21.09.2022.
Miecznikow I., Zarysy optymistyczne, tłum. Wermiński F., Bibljoteka Naukowa, Warszawa (Polska) 1907, 183.
Rodowód geriatrii wywodzi się z mitologii greckiej – patronów: ducha starości, w postaci starego mężczyzny o nazwie Geras, i bogini nocy Nyx. Zob. Ozarin L., IL Nascher (1863-1944) The First American Geriatrician. Psychiatric News, 2008, 21 XI, https://doi.org/10.1176/pn.43.220024.
Istnieją jednak pewne rozbieżności co do daty wydania publikacji. Bowiem zdaniem L. Ozarin książka miała się już ukazać w 1914 r, drugie jej wydanie w dwa lata później. Zob. Ozarin L., IL Nasher…
W tym 15 pozycji do roku 1900 i 27 do wybuchu II wojny światowej. Zob. Konopka S., Polska bibliografia lekarska dziewiętnastego wieku (1801-1900), t. XII, PZWL, Warszawa (Polska) 1984, 199–200; Konopka S., Polska bibliografia lekarska 1901-1939, (nie wydrukowana); hasło „Wiek starczy” [w:] Główna Biblioteka Lekarska, [online:] www.gbl.waw.pl– 25.09.2022.
Nawrot-Borowska M., „Życie długie i starość zdrowa”…, 40.
https://Ossolineum,pl>index,php>dziennik-zdrowia-dl – 29.09.2022.
Lafontaine L., O wartości zdrowia y długiego życia zamiast powinszowania nowego życia. Dziennik Zdrowia dla Wszystkich Stanów, 1801, 7, 3-39.
Pierre Patte 1723-1814, [online:] https://wst.bibloteki.pl>ici>search>q=Patte,+Piere+... – 10.10.2022.
Wroczyński K., Część lekarska statystycznego opisania domu przytułku starców w Górze Kalwarii. Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, 1844, 12, 2,196-237.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 90.
Eborowicz A., Starość. Opiekun Domowy, 1865, 43, 344-346.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 90-91.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 91.
Temat długowieczności był w polskich środowiskach dość popularny w drugiej połowie XIX w. Drukowano prace obce np. P. Mantegazza Jak dożyć sędziwego wieku, w przekładzie K.O., wydana w galicyjskim Złoczowie w 1895 r. ale i polskich autorów, oprócz już wymienionego także artykuł Józefa Polaka O długowieczności, ogłoszony w 1887 w „Kurjerze Codziennym” w numerze 332.
Słownik polszczyzny XVI wieku, Instytut Badań Literackich PAN, [online:] https://spxvi.edu.pl>ineks>haslo – 16.10.2022.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość czyli jak zachować zdrowie do późnego wieku, Gebethner i Wolff, Warszawa (Polska) 1901, 1.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 3.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 7.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 13.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 60.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 55.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 57.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 58.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wanda_Szczawi%C5%84ska – 19.09.2022.
Szczawińska W., Walka ze starością. Głos, 1900, 7, 98-100. Na łamach tego tygodnika W. Szczawińska w latach 1900-1905 chętnie zamieszczała swoje artykuły na tematy medyczne, czasem były to doniesienia z paryskiego Instytutu Pasteura. Por. Głos, 1900-1905, Bibliografia zawartości. Materiały bibliograficzne, 1954, 4, 151-153.
Hornowski J., Samoobrona organizmu w walce o zdrowie o zdrowie i życie a choroby, starość i śmierć, nakładem Książnicy Polskiej Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, Lwów 1918, 80.
„Senectus insanabilis morbus est”. Ibidem.
Hornowski J., Samoobrona organizmu…, 81.
https://wikipedia.org>wiki>teoria konstytucjonalna – 20.10.2022.
Hornowski J., Samoobrona organizmu…, 92.
„Póki nie pojąłeś życia, jak możesz pojąć śmierć?”. Por. Hornowski J., Samoobrona organizmu…, 93.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Archiwum Historii i Filozofii Medycyny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
