Starość. Niechęć czy pesymistyczna aprobata stanu… (Problem w publicystyce medycznej XIX i początków XX wieku)
DOI:
https://doi.org/10.12797/AHiFM.86.2023.86.07Słowa kluczowe:
starość, profilaktyka, terapia, historia medycynyAbstrakt
Starość. Niechęć czy fatalistyczna akceptacja? W tak dwojaki sposób starość przedstawiana była w publicystyce medycznej na przełomie XIX i XX w. Zagadnienie podejmowali filozofowie i XIX-wieczni lekarze, wychodząc z przesłanek medycznych, ale nieraz i z własnych obaw i niepokojów. Autorka próbuje je poznać, studiując ówczesne piśmiennictwo na ten temat.
Bibliografia
Zabielski Ł., Uwiędłe listki na spróchniałym drzewie.
Starość (według) Kajetana Koźmiana, [w:] Starość. Doświadczenie egzystencjalne, temat literacki metafora kultury.
Seria II. Zapisy i odczytania, koncepcja i wstęp Ławski J., red. Janicka A., Wesołowska E., Zabielski Ł., Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok (Polska) 2013, 147.
Ławski J., Wstęp, [w:] Starość. D oświadczenie egzystencjalne…, s. 12.
Zabielski Ł., Uwiędłe listki na…, 149, za: Ślęzak-Czakan D., Starość czy przeznaczenie. Egzystencjalny i społeczny wymiar starości, [w:] Starość raz jeszcze, red. Olejniczak I., Zając S., Uniwersytet Śląski, Akademia Polonijna, Katowice–Częstochowa (Polska) 2007, 22.
Ławski J., Wstęp…, 14.
Urbanek B., Medycyna a starość i choroby ludzi w podeszłym wieku na przełomie XIX i pierwszego półwiecza XX wieku (zarys problematyki i potrzeby badawcze), [w:] Ludzie starzy i starość na ziemiach polskich od XVIII do XXI wieku (na tle porównawczym), I, red. Janiak-Jasińska A., Sierakowska K., Szwarc A., Wydawnictwo DiG, Warszawa (Polska) 2016, 83.
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Gilgamesz;3905490.html – 9.10.2022.
Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk (dalej: BLAN) sygn. F 12 – 355, Proskrypcja, opis składu eliksiru „życia długiego”, k.3.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 84.
Urbanek B., Zdrowie i choroba w ujęciu polskich lekarzy II poł. XIX i początków XX wieku. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2002, 47, 3, 120.
https://pl.frwiki.wiki>wiki>Joseph-Henri_Rèveillè-Parise – 29.09.2022.
Za: Nawrot-Borowska M., „Życie długie i starość zdrowa” w świetle poradników w zakresie higieny i lecznictwa w II połowie XIX i początków XX, [w:] Historyczno-społeczne aspekty starzenia się i starości, red. Stawiak-Ososińska M., Szplit A., Agencja Reklamowa TOP – Drukarnia Cyfrowa, Kielce (Polska) 2014, 50. Dodać należy, że publikacja autorstwa J.H. Réveillégo-Parise’a pt. Starość popularny wykład fizjologii, psychologii, medycyny i higieny względnie do wieku starszego, w przekładzie polskim F. Olszeskiego ukazała się we Lwowie w 1877 r.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 85.
Szarota Z., Starzenie się i starość w wymiarze instytucjonalnego wsparcia na przykładzie Krakowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków (Polska) 2010, 7.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 86.
https://www.britannica,com>Jean-...https://wikipedia.org>wiki>Jea – 20.09.2022.
Feliks Wermiński (1860-1917) – botanik, zwolennik historii naturalnej, tłumacz. Zob. [online:] https://wiersze.fandom,com>wiki>Feliks_Wernicki – 21.09.2022.
Miecznikow I., Zarysy optymistyczne, tłum. Wermiński F., Bibljoteka Naukowa, Warszawa (Polska) 1907, 183.
Rodowód geriatrii wywodzi się z mitologii greckiej – patronów: ducha starości, w postaci starego mężczyzny o nazwie Geras, i bogini nocy Nyx. Zob. Ozarin L., IL Nascher (1863-1944) The First American Geriatrician. Psychiatric News, 2008, 21 XI, https://doi.org/10.1176/pn.43.220024.
Istnieją jednak pewne rozbieżności co do daty wydania publikacji. Bowiem zdaniem L. Ozarin książka miała się już ukazać w 1914 r, drugie jej wydanie w dwa lata później. Zob. Ozarin L., IL Nasher…
W tym 15 pozycji do roku 1900 i 27 do wybuchu II wojny światowej. Zob. Konopka S., Polska bibliografia lekarska dziewiętnastego wieku (1801-1900), t. XII, PZWL, Warszawa (Polska) 1984, 199–200; Konopka S., Polska bibliografia lekarska 1901-1939, (nie wydrukowana); hasło „Wiek starczy” [w:] Główna Biblioteka Lekarska, [online:] www.gbl.waw.pl– 25.09.2022.
Nawrot-Borowska M., „Życie długie i starość zdrowa”…, 40.
https://Ossolineum,pl>index,php>dziennik-zdrowia-dl – 29.09.2022.
Lafontaine L., O wartości zdrowia y długiego życia zamiast powinszowania nowego życia. Dziennik Zdrowia dla Wszystkich Stanów, 1801, 7, 3-39.
Pierre Patte 1723-1814, [online:] https://wst.bibloteki.pl>ici>search>q=Patte,+Piere+... – 10.10.2022.
Wroczyński K., Część lekarska statystycznego opisania domu przytułku starców w Górze Kalwarii. Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, 1844, 12, 2,196-237.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 90.
Eborowicz A., Starość. Opiekun Domowy, 1865, 43, 344-346.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 90-91.
Urbanek B., Medycyna a starość…, 91.
Temat długowieczności był w polskich środowiskach dość popularny w drugiej połowie XIX w. Drukowano prace obce np. P. Mantegazza Jak dożyć sędziwego wieku, w przekładzie K.O., wydana w galicyjskim Złoczowie w 1895 r. ale i polskich autorów, oprócz już wymienionego także artykuł Józefa Polaka O długowieczności, ogłoszony w 1887 w „Kurjerze Codziennym” w numerze 332.
Słownik polszczyzny XVI wieku, Instytut Badań Literackich PAN, [online:] https://spxvi.edu.pl>ineks>haslo – 16.10.2022.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość czyli jak zachować zdrowie do późnego wieku, Gebethner i Wolff, Warszawa (Polska) 1901, 1.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 3.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 7.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 13.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 60.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 55.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 57.
Stella-Sawicki J., Czerstwa starość…, 58.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wanda_Szczawi%C5%84ska – 19.09.2022.
Szczawińska W., Walka ze starością. Głos, 1900, 7, 98-100. Na łamach tego tygodnika W. Szczawińska w latach 1900-1905 chętnie zamieszczała swoje artykuły na tematy medyczne, czasem były to doniesienia z paryskiego Instytutu Pasteura. Por. Głos, 1900-1905, Bibliografia zawartości. Materiały bibliograficzne, 1954, 4, 151-153.
Hornowski J., Samoobrona organizmu w walce o zdrowie o zdrowie i życie a choroby, starość i śmierć, nakładem Książnicy Polskiej Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, Lwów 1918, 80.
„Senectus insanabilis morbus est”. Ibidem.
Hornowski J., Samoobrona organizmu…, 81.
https://wikipedia.org>wiki>teoria konstytucjonalna – 20.10.2022.
Hornowski J., Samoobrona organizmu…, 92.
„Póki nie pojąłeś życia, jak możesz pojąć śmierć?”. Por. Hornowski J., Samoobrona organizmu…, 93.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Archiwum Historii i Filozofii Medycyny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
