Biografia, analiza twórczości oraz osiągnięć medycznych Reginy Salomei z Rusieckich Pilsztynowej
DOI:
https://doi.org/10.12797/AHiFM.88.2024.88.09Słowa kluczowe:
Regina Salomea Pilsztyn, Regina Salomea Rusiecka, medycyna, okulistyka, historia okulistyki polskiej, historia medycyny, medycyna epoki oświeceniaAbstrakt
W poniższej pracy przedstawiono biografię oraz dokonano analizy pamiętnika Reginy Salomei Rusieckiej pt. Proceder podróży i życia mego awantur, w tym opisanych w nim metod leczenia. Regina Salomea Rusiecka urodziła się prawdopodobnie ok. 1718 r. w pobliżu Nowogródka. Obecnie przez niektórych autorów bywa uważana za pierwszą polską lekarkę, mimo że nigdy nie zdobyła formalnego wykształcenia medycznego. Praktykowane przez nią sposoby leczenia pacjentów zostały skonfrontowane z zawartością podręczników lekarskich pochodzących z czasów współczesnych Rusieckiej oraz z obecnym stanem wiedzy medycznej w celu stwierdzenia, czy metody te mogły istotnie przynieść poprawę stanu jej pacjentów.
Bibliografia
Pilsztynowa R.S., Proceder podróży i życia mego awantur, oprac. Pełczyński M., red. Pollak R., Wydawnictwo Literackie, Kraków (Polska) 1957.
Wikipedia, Regina Salomea Pilsztyn, [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Regina_Salomea_Pilsztyn – 10.07.2024.
Kołodziejczyk D., Na tropach Salomei Reginy Pilsztynowej. Glosa do życiorysu, [w:] W cieniu wojen i rozbiorów. Studia z dziejów Rzeczypospolitej XVIII i początków XIX wieku, red. Kosińska U., Dukwicz D., Danilczyk A., Wydawnictwo Neriton, Warszawa (Polska) 2014, 215–229.
Konczacki J., Aterman K., Regina Salomea Pilsztynowa, Ophthalmologist in 18th-Century Poland. History of opthalmology, 2002, 47, 189–195.
Fedorowicz A., Buntowniczki. Niezwykłe Polki, które robiły, co chciały, Prószyński i S-ka, Warszawa (Polska) 2019, 191–217.
TVP Polonia, „Polacy Światu” – Regina Salomea Pilsztyn, [online] https://polonia.tvp.pl/63111582/polacy-swiatu-regina-salomea-pilsztyn – 15.09.2024.
Museum of Belarus, Women in History of Navahradak. Part 1. Salomea Rusiecka, 10.06.2020, [online] http://forum214.museum.by/en/node/50692 – 15.09.2024.
Pluta M., Osiemnastowieczne metody leczenia nieprofesjonalnego w pamiętniku Reginy Salomei z Rusieckich Pilsztynowej. Medycyna Nowożytna, 2003, 10(1-2), 153–168.
Kulesza J.F., Sprawozdanie komitetu do badania chorób panujących ustanowionego z Kwartału czwartego 1853 roku. Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, 1854, 31, 111.
Olas B. i wsp., New Light on Plants and Their Chemical Compounds Used in Polish Folk Medicine to Treat Urinary Diseases. Pharmaceuticals, 2024, 17(4), 435–460. DOI: https://doi.org/10.3390/ph17040435
Rimkiene S., Ragazinskiene O., Savickiene N., The Cumulation of Wild Pansy (Viola tricolor L.) Accessions: The Possibility of Species Preservation and Usage in Medicine. Medicina, 2003, 39(4), 411–416.
Mittu B., Chaturvedi A., Sharma R. i wsp., Viola tricolor and Viola odorata, [w:] Edible Flowers, red. Kumar A.K., Kumar V., Naik B. i wsp., Academic Press, Cambridge (USA) 2024. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-443-13769-3.00018-2
Wieczorkowicz A., Compendium Medicum Auctum, to iest: krotkie zebranie y opisanie chorob, ich rożności, przyczyn, znakow, sposobow do leczenia, także różnych sposobów robienia Wodek, Oleykow, Fulepow. Syrupow, Konfitur, Maści, Plastrow, i rożnych osobliwych rzeczy, na siedm traktatow rozdzielone, I teraz przez tegoż Autora z errorow Drukarskich wyczyszczone, Z Przydatkiem osobliwych Chorob, tak Meskich iako i Białogłowskich, i Dziecinnych. Dla większey wygody ludzkiey przedrukowane Roku Pańskiego 1789. Drukarnia Jasney Gory Częstochowskiey, Jasna Góra (Polska) 1789.
Wikipedia, Apolinary Wieczorkowicz, [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Apolinary_Wieczorkowicz – 15.08.2024.
Rydzewski M., Na co umierali nasi przodkowie? O puchlinie i jej prawdopodobnych przyczynach. More Maiorum, 2022, 4(95), 26–35.
Perzyna L., Lekarz dla Włoscian, czyli Rada dla Pospolstwa, w chorobach i dolegliwościach naszemu Kraiowi albo właściwych, albo po większey części przyswoionych, każdemu naszego Kraiu Mieszkańcowi do wiadomości potrzebna. Przez B. Ludwika Perzyne Zakonu Braci Miłosierdzia. w Narodowym Języku napisana, Drukarnia J.O. Xcia Jmci Prymasa, Arcybiskupa Gnieźnieńskiego, Kalisz (Polska) 1793.
Smakosz A., Bug as a Drug. Lytta vesicatoria L. Applications in Nineteenth Century Official Medicine. Pharmacogn. Rev., 2022, 16(31), 27–33. DOI: https://doi.org/10.5530/phrev.2022.16.5
Wikipedia, Pryszczel lekarski, [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Pryszczel_lekarski – 16.08.2024.
Wikipedia, Filippi, [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Filippi – 27.08.2024.
Smakosz A., Elixir (eliksir) jako postać leku | Historyczne postacie leku cz. 1, [online] https://pharmacopola.pl/elixir-eliksir-jako-postac-leku-historyczne-postacie-leku-cz-1/ – 28.08.2024.
Baitha G., Wasef L., Teibo J. i wsp., Commiphora Myrrh: A Phytochemical and Pharmacological Update. Naunyn Schmiedebergs Arch. Pharmacol. 2023, 396(3), 405–420. DOI: https://doi.org/10.1007/s00210-022-02325-0
Massoud A., El Ebiary F., Abou-Gamra M. i wsp., Evaluation of Schistosomicidal Activity of Myrrh Extract: Parasitological and Histological Study. J. Egypt. Soc. Parasitol., 2004, 34, 1051–1076.
Jirsa F., Winiwarter V., Intestinal Helminths in the Works of Galen. Wien Klin. Wochenschr., 2010, 122(3), 14–18. DOI: https://doi.org/10.1007/s00508-010-1433-y
Aghighi K., Heidarpour M., Borji H., The Anti-Echinococcal Activity of Crocin in Mice Experimentally Infected with Echinococcus granulosus. Exp. Parasitol., 2023, 246. DOI: https://doi.org/10.1016/j.exppara.2023.108463
Wikipedia, Ruse, [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Ruse – 13.09.2024.
Wikipedia, Kataplazm, [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Kataplazm – 13.09.2024.
Świerczyńska-Krępa M., Obrzęk naczynioruchowy (Quinckego). Przyczyny, objawy i leczenie, [online] https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/60734,obrzek-naczynioruchowy – 14.09.2024.
Słownik Języka Polskiego, dekokt, [online] https://sjp.pwn.pl/sjp/dekokt;2554493.html – 15.09.2024.
Wikipedia, Teoria humoralna, [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Teoria_humoralna – 15.09.2024.
Szymborski W., Upuszczać, pić, przetaczać, [online] https://www.mp.pl/kurier/139915,upuszczac-pic-przetaczac – 15.09.2024.
Szuba A., Leśniak W., Obrzęk limfatyczny (chłonny), [online] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.37 – 15.09.2024.
Ludwikowska K., Owrzodzenie żylne, [online] https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/wszystkoozakrzepicy/zakrzepicazylna/164237,owrzodzenie-zylne – 15.09.2024.
Słownik Języka Polskiego, maligna, [online] https://sjp.pwn.pl/sjp/maligna;2480862.html – 15.09.2024.
Błaszczyk N., Rosiak A., Kałużna-Czaplińska J., The Potential Role of Cinnamon in Human Health. Forests, 2021, 12, 648, 1–17. DOI: https://doi.org/10.3390/f12050648
Konczacki J., Aterman K., Regina Salomea Pilsztynowa, Ophthalmologist in 18th-Century Poland. Surv Ophthalmol., 2002, 47, 189–195. DOI: https://doi.org/10.1016/S0039-6257(01)00300-9
Davis G., The Evolution of Cataract Surgery. Missouri Medicine, 2016, 113(1), 58–62. [37] Leffler Ch.T., Klebanov A., Samara W.A. i wsp., The History of Cataract Surgery: From Couching to Phacoemulsification. Ann Transl Med, 2020, 8(22), 1–46.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Archiwum Historii i Filozofii Medycyny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
