Co to jest kulturem?
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.10.2015.20.23Słowa kluczowe:
lingwistyka kulturowa, etnolingwistyka, kulturemAbstrakt
What is a cultureme?
The goal of the paper is to present culturemes, a concept used in cultural studies, glottodidactics, translation studies, and ethnolinguistics. As is the case with many terms in humanities, also cultureme has several understandings. In the ethnolinguistic perspective, culturemes are related to Anna Wierzbicka’s key words, Walery Pisarek’s flag words, and Michael Fleischer’s collective symbols. Polish research into culturemes was initiated by Alicja Nagórko who defines them as ‘key words which are important for the self-identification of a community, and which characterize both the community’s attitude towards tradition and inherited values, and how it copes with the present time and with the current experiencing of the world’. One as yet unrealized goal is to identify and list Polish culturemes; this is one of the more urgent tasks of ethnolinguistics.
Pobrania
Bibliografia
Anusiewicz J., 1994, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław.
Bartmiński J., 2005, Foklorystyka, etnonauka, etnolingwistyka – sytuacja w Polsce, „Literatura Ludowa” 6(49), s. 5–13.
Bartmiński J. (red.), 2006, Język – wartości – polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych, Lublin.
Bartmiński J., 2007, Opozycja swój/obcy a problem językowego obrazu świata, „Etnolingwistyka” t. 19, s. 35–59.
Bojar B. (oprac.), 2002, Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych, Warszawa.
Burkhardt H., 2008, Kulturemy i ich miejsce w teorii przekładu, [w:] A. Dąbrowska (red.), Język a Kultura, t. 20: Tom jubileuszowy, Wrocław, s. 197–209.
Chlebda W., 1997, Zarys polskiej geografii mentalnej, „Przegląd Humanistyczny” nr 3, s. 81–94.
Chlebda W., 1998, Kilka słów o Europach i innych mentalnych kontynentach, [w:] S. Gajda, A. Pietryga (red.), Słowo i czas, Opole, s. 46–57.
Chlebda W., 2002, Polak przed mentalną mapą świata, „Etnolingwistyka” t. 14, s. 9–26. Dąbrowska A., 2005, Współczesne problemy lingwistyki kulturowej, [w:] M. Czermińska (red.), Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja, t. II, Kraków, s. 99–110.
„Etnolingwistyka”, 1–7, 1988–1995; „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury”, 8–27, 1996–2015.
Fleischer M., 1998, System polskich symboli kolektywnych. Wyniki badań empirycznych, [w:] J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Język a kultura, t. 12: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, Wrocław, s. 308–335.
Guiraud P., 1954, Les caractéres statistiques du vocabulaire. Essai de mé thodologie, Paris.
Kocbek A., 2011, Translating contracts as ‘culturemes’, „Rivista Internazionale di Tecnica della Traduzione” 13, s. 93–104.
Ligara B., 2008, Leksykultura w ujęciu Roberta Galissona a nauczanie kompetencji kulturowej, [w:] W. Miodunka, A. Seretny (red.), W poszukiwaniu nowych rozwiązań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, Kraków, s. 51–61.
Lungu-Badea G., 2009, Remarques sur le concept de culturème, „Translationes” 1, s. 15–78.
Luque Nadal L., 2009, Los culturemas: ¿unidades lingüísticas, ideológicas o culturales, „Language Design” 11, s. 93–120.
Malinowski B., 1987, Dzieła, t. 5: Ogrody koralowe i ich magia. Język magii i ogrodnictwa, Warszawa.
Nagórko A., 1994, Z problemów etnolingwistyki – jak porównywać języki i kultury? „Poradnik Językowy” 4, s. 4–14.
Nagórko A., 2004a, Fremdsprachenunterricht und der Wandel der kulturellen Stereotype in den deutsch-polnischen Beziehungen, [w:] U. Engel (red.), Sprachwissen in der Hochschulgermanistik. Interkulturelle Kommunikation, Bonn, s. 242–252.
Nagórko A., 2004b, Metody kontrastywne a etnolingwistyka (lingwistyka kulturowa), [w:] E. Fórián (red.), Multikulturowość, tożsamość narodowa, mniejszości na Węgrzech i w Polsce, Debreczyn, s. 23–33.
Nagórko A., 2004c, Das Verhältnis Sprache(n): Kultur(en) aus anthropologischer und soziologischer Sicht, [w:] W. Gladrow (red.), Das Bild der Gesellschaft im Slawischen und im Deutschen. Typologische Spezifika, Frankfurt am Main, s. 159–170.
Nagórko A., 2005, Etnolingvistika i kulturemi u međujezičnom prostoru, „Rasprave instituta za hrvatski jezik i jezikoslovlje” 30, s. 131–143.
Nagórko A., 2007, Poln. obywatel, tschech. občan, dt. Bürger – drei Benennungen, ein Begriff?, [w:] W. Schmitz, J. Joachimsthaler (red.), Zwischeneuropa – Mitteleuropa. Sprache und Literatur in interkultureller Konstellation, Thelem, s. 104–119.
Nagórko A., 2009, Lakuny, ksenizmy, alteryzmy i inne rafy w komunikacji międzykulturowej, [w:] A. Mróz, A. Niewiadomski (red.), Kultura jako przestrzeń dialogu. Polska – Niemcy, Warszawa, s. 51–64.
Nagórko A., Łaziński M., Burkhardt H., 2004, Dystynktywny słownik synonimów, Kraków.
Niebrzegowska-Bartmińska S., 2010, Dwa słowniki etnolingwistyczne – moskiewski i lubelski, [w:] W. Chlebda (red.), Etnolingwistyka a leksykografia. Tom poświęcony Profesorowi Jerzemu Bartmińskiemu, Opole, s. 21–32.
Oksaar E., 1988, Kulturemtheorie. Ein Beitrag zur Sprachverwendungsforschung, Hamburg.
Ożdżyński J., 1993, Pojęcie kulturemu jako podstawowej jednostki derywacji stylistycznej, „Stylistyka” II, s. 173–185.
Pisarek W., 2002, Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność, Kraków.
Poyatos F., 1976, Man beyond words. Theory and methodology of nonverbal communication, New York.
Poyatos F., 1983, Language and nonverbal systems in the structure of face-to-face interaction, „Language & Communication” 3, nr 2, s. 129–140.
Poyatos F., 2002, Nonverbal communication across disciplines 1. Culture, sensory interaction, speech, conversation, Amsterdam–Philadelphia.
Przybylska R., 2005, Projekt słownika egzotyzmów polskich dla cudzoziemców, [w:] P. Garncarek (red.), Nauczanie języka polskiego jako obcego i polskiej kultury w nowej rzeczywistości europejskiej. Materiały z VI Międzynarodowej Konferencji Glottodydaktycznej, Warszawa, s. 290–293.
Robotycki C. (red.), 1995, Układ słów kluczowych dla bazy danych o źródłach etnograficznych (Kultura ludowa Karpat polskich), Kraków.
Robotycki C., Babik W. (red.), 2002, Układ gniazdowy terminów i słownik słów kluczowych wybranych kategorii kultury. Etos, obrzęd, demonologia, magia, Kraków.
Robotycki C., Babik W. (red.), 2005, Układ gniazdowy terminów i słownik słów kluczowych wybranych kategorii kultury: medycyna ludowa, Kraków.
Schultze B., 1999, Perspektywy polonistyczne i komparatystyczne, Kraków.
SSiSL: J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. I: Kosmos, z. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996; z. 2: Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999; z. 3: Meteorologia, Lublin 2012; z. 4: Świat, światło, metale, Lublin 2012.
Stachurski E., 1998, Słowa-klucze polskiej epiki romantycznej, Kraków.
Tyrpa A., 2006, Etnolingwistyka ludowa, narodowa, porównawcza – koncepcja neofilologów i polonistów, „Etnolingwistyka” t. 18, s. 105–116.
Vermeer H.J., Witte H., 1990, Mӧgen Sie Zistrosen? Scenes & frames & channels im translatorischen Handeln, Heidelberg.
Wierzbicka A., 1990, Duša (soul), toska (yearning) and sud’ba (fate). Three key concepts in Russian language and Russian culture, [w:] Z. Saloni (red.), Metody formalne w opisie języków słowiańskich, Białystok, s. 13–36.
Wierzbicka A., 1992, Semantics, culture and cognition. Universal human concept in culturespecific configuration, New York–Oxford.
Wierzbicka A., 1997/2007, Understanding cultures through their key words, Oxford 1997 [wyd. pol.: Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, Warszawa 2007].
Wierzbicka A., 1999, Język – umysł – kultura. Wybór prac, Warszawa.
Wyka K., 1969, Słowa-klucze, [w:] idem, O potrzebie historii literatury. Szkice polonistyczne z lat 1944–1967, Warszawa, s. 198–234.
Zarzycka G., 2004, Linguakultura – czym jest, jak ją badać i „otwierać”?, [w:] A. Dąbrowska (red.), Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, Wrocław, s. 435–445.
Zarzycka G., 2005, Linguakultura polska – próba opisu (na marginesie powstającego Podręcznego leksykonu kultury polskiej dla cudzoziemców), [w:] P. Garncarek (red.), Nauczanie języka polskiego jako obcego i polskiej kultury w nowej rzeczywistości europejskiej. Materiały z VI Międzynarodowej Konferencji Glottodydaktycznej, Warszawa, s. 313–326.
Zarzycka G., 2008, Kultura, linguakultura, socjokultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego, [w:] A. Seretny, E. Lipińska (red.), Rozwijanie i testowanie biegłości w języku polskim jako obcym, Kraków, s. 143–160.
Alefirenko N.F., 2010, Lingvokulʹturologiâ. Cennostno-smyslovoe prostranstvo âzyka, Moskva.
Žajvoronok V.V., 2007, Ukraїnsʹka etnolіngvіstika, Kiїv.
Krasnyh V.V., 2002, Ètnopsiholingvistika i lingvokulʹturologiâ, Moskva.
Savčenko L.V., 2013, Fenomen etnokodіv duhovnoї kulʹturi u frazeologії ukraїnsʹkoї movi: etimologіčnij ta etnolіngvіstičnij aspekti, Sіmferopolʹ.
SD: N.I. Tolstoj (red.), Slavânskie drevnosti. Ètnolingvističeskij slovarʹ, t. I–V, Mockva 1995–2012.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
