Zaolziańska wspólnota w trosce o tożsamość językową i kulturową

Autor

  • Janina Labocha Uniwersytet Jagielloński, Kraków

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.35.13

Słowa kluczowe:

Zaolzie, gwara zaolziańska, polszczyzna regionalna, tożsamość etniczna, czasopismo „Zwrot”

Abstrakt

THE COMMUNITY OF ZAOLZIE (TRANS-OLZA) ACTING TO MAINTAIN ITS LINGUISTIC AND CULTURAL IDENTITY

The community of Zaolzie includes Polish people who, as a result of the division of the Cieszyn Silesia into the Polish and Czechoslovak parts in 1929, became a national minority outside the borders of Poland. Living among the Czech population in a linguistically and culturally foreign country, the Polish community fought to maintain its ethnic and cultural identity. The bond uniting the community was maintained by the Cieszyn dialect, i.e. colloquial speech which I call the Zaolzie dialect. Educational and cultural activities were also of great importance, referring to the tradition of the struggle for Polishness in the period from the 19th century onwards. The knowledge spread by Polish schools in Zaolzie, the teaching of Polish history and, against its background, the history of the Cieszyn region, as well as the reading of Polish books contributed to the consolidation of the knowledge of Polish literary language and to the formation of Polish linguistic and national awareness in the Czech environment. In the second part of the article, I present selected utterances of Zaolzie cultural activists published in 1950s and 1960s in the regional monthly entitled “Zwrot”. They illustrate the linguistic problems in Zaolzie which are still relevant despite the changes in the local communication system that occurred as a result of the decreasing number of Polish schools and people with a strong Polish identity.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bogoczová I., 2017, Východolašska nářečí versus gwara zachodniocieszyńska, czyli dialektologiczna wojna o Zaolzie, „LingVaria” nr 2 (24), s. 227–244, https://doi.org/10.12797/LV.12.2017.24.15. DOI: https://doi.org/10.12797/LV.12.2017.24.15

Bogoczová I., 2018, Polszczyzna za Olzą, Ostrava.

Bogoczová I., Bortliczek M., 2014/2017 (wyd. 2), Jazyk příhraníčního mikrosvěta (běžná mluva Těšíňanů v ČR) / Język przygranicznego mikroświata (mowa potoczna mieszkańców Zaolzia), Ostrava.

Chlebowczyk J., 1971, Nad Olzą. Śląsk Cieszyński w wiekach XVIII, XIX i XX, Katowice.

Dejna K., 1953, Gwary zachodniocieszyńskie w pracy czeskiego uczonego, „Zwrot” V, nr 8–9 (45–46), s. 12–15.

Drobik A. (red.), 2014, Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, Ustroń.

Heczko-Balajkowa A., 1954, W walce o poprawność językową. Przyczynek dyskusyjny, „Zwrot” VI, nr 2 (51), s. 4–5.

Jasiczek H., 1964, Spór o gałąź czy pień? Próba podsumowania dyskusji, „Zwrot” XVI, nr 7 (176), s. 11–13.

Kadłubiec K.D., 1994, Cieszyńsko-zaolziańska polszczyzna, Katowice.

Kadłubiec K.D., Milerski W., 2001, Cieszyńska ojczyzna polszczyzna, Czeski Cieszyn – Cieszyn.

Kellner A., 1946–1949, Východolašská nářečí, t. I, 1946, t. II, 1949, Brno.

Korzenny J., 1966, O szkolnictwie bez nauczyciela, „Zwrot” XVIII, nr 2 (195), s. 8–10.

Kurzelowski J., 1969, Leon Derlich (1905–1965), „Zwrot” XXI, nr 6 (235), s. 10–12.

Labocha J., 1991, Zagadnienia językowe i językoznawcze na łamach zaolziańskiego „Zwrotu”.

Przegląd artykułów z lat 1949–1959, „Przegląd Polonijny” z. 2, s. 127–138.

Labocha J., 1992, Problematyka językowa w zaolziańskim czasopiśmie „Zwrot” w latach 1960–1989, „Przegląd Polonijny” z. 2, s. 101–108.

Labocha J., 1997, Polsko-czeskie pogranicze na Śląsku Cieszyńskim. Zagadnienia językowe, „Wydawnictwa Księgarni Akademickiej”, nr 45, Kraków.

Red., 1963, Spór wokół gwary, „Zwrot” XV, nr 10 (167), s. 5.

Siwek T., 1965, Czy rzeczywiście burza w szklance wody?, „Zwrot” XVII, nr 11 (192), s. 2–3.

Sowa A., 1950, Dyskurs o przebrzmiałej legendzie i żywym dokumencie mowy, „Zwrot” II, nr 7 (8), s. 3–4, nr 8 (9), s. 8–10, nr 10 (11), s. 4–6.

Sowa A., 1951a, Aby było jasno! Do redaktora „Zwrotu”, „Zwrot” III, nr 7 (20), s. 16.

Sowa A., 1951b, O zapisywaniu gwary. Do redaktora „Zwrotu”, „Zwrot” III, nr 4 (17), s. 16.

Sowa A., 1953, Sposoby zapisywania gwary II, „Zwrot” V, nr 7 (44), s. 12–13.

Wawrosz A., 1963, Nie pozwólmy ji umrzyć, „Zwrot” XV, nr 8 (165), s. 9.

WC, 1956–1957, Rozmawiamy o języku, „Zwrot” 1956, VIII, nr 9 (82), s. 19–20, 1957, IX, nr 1 (86), s. 10–11.

Zahradnik S., Ryczkowski M., 1992, Korzenie Zaolzia, Warszawa – Praga – Trzyniec.

Zaręba A., 1966, Śp. Leon Derlich (1905–1965), „Język Polski” XLVI, s. 301–304.

Pobrania

Opublikowane

2023-05-16

Jak cytować

Labocha, J. (2023) „Zaolziańska wspólnota w trosce o tożsamość językową i kulturową”, LingVaria, 18(1(35), s. 181–193. doi: 10.12797/LV.18.2023.35.13.

Numer

Dział

Dialektologia