Wiedza kulturowa a opis leksykograficzny w jednojęzycznym słowniku języka polskiego
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.12.2017.24.02Słowa kluczowe:
leksykografia, słowniki ogólne, wiedza o świecie, wiedza encyklopedyczna, informacja kulturowaAbstrakt
Cultural Information Versus Lexicographic Description in a Monolingual Dictionary of Polish
The paper speculates whether the lexicographic description in a general dictionary of Polish should contain explicit information about cultural knowledge petrified in the language. The author believes that this kind of commentary is important from the point of view of mediation between generations and cultures, and it can help create an active dictionary. An analysis of words from various fields (Wielkanoc ‘Easter’, szlachta ‘nobility’, dzwony ‘bell-bottoms’, bezpieka ‘security services’, orzeł ‘eagle’, magiel ‘mangle’, trzepak ‘carpet hanger’, and others) illustrates and justifies this desideratum, assuming that cultural information will be only partially connected with the semantic description. Such information should be incorporated in different fields within the microstructure of an entry, including material illustration. For many units, the introduction of an explanation in an extrasemantic section “cultural knowledge and competence” can be used as an alternative or supplementary solution.
Pobrania
Bibliografia
Anusiewicz A., 1994, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław.
Apresjan Ju., 1972, Definiowanie znaczeń leksykalnych, [w:] A. Wierzbicka (red.), Semantyka i słownik, Wrocław, s. 39–57.
Apresjan Ju., 2012, Konotacje jako składnik pragmatyki słowa. (Ujęcie leksykograficzne), [w:] idem, Z warsztatu leksykografa, Warszawa, s. 64–88.
Apresjan Ju., 2014: Û.D. Apresân (red.), Aktivnyj slovarʹ russkogo âzyka, t. 1: A–B, Moskva.
Atkins B.T.S., Rundell M., 2008, The Oxford Guide to Practical Lexicography, Oxford.
Bańko M., 2001, Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa. Studia o słowniku jednojęzycznym, Warszawa.
Bartmiński J., 1984, Definicja leksykograficzna a opis języka, [w:] K. Polański (red.), Słownictwo w opisie języka, Katowice, s. 9–19.
Bartmiński J., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa, [w:] idem (red.), Konotacja, Lublin, s. 169−183.
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2008, Miejsce informacji kulturowej w znaczeniu słowa i w rekonstrukcji językowego obrazu świata, [w:] M. Bogusławska, G. Szwat-Gyłybowa (red.), Bunt tradycji – tradycja buntu. Księga dedykowana Profesorowi Krzysztofowi Wrocławskiemu, Warszawa, s. 65−77.
Bielińska M., 2008, Słownik pośrednikiem między kulturami? Analiza jednojęzycznych słowników języka niemieckiego jako obcego, [w:] A. Kątny (red.), Kontakty językowe i kulturowe w Europie. Sprach- und Kulturkontakte in Europa, Gdańsk, „Studia Germanica Gedanensia” 17/1, s. 255–266.
Bogusławski A., 1988, Język w słowniku. Desiderata semantyczne do wielkiego słownika polszczyzny, Wrocław.
Bogusławski A., 2008, Semantyka, pragmatyka. Leksykografa głos demarkacyjny, Warszawa.
Chlebda W., 1993, Słownik a „dwuoczne postrzeganie świata”, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach i definiowaniu, Lublin, s. 195−205.
Czelakowska A., 2012, Wielki słownik języka polskiego PAN jako słownik elektroniczny, „Język Polski” XCII, z. 5, s. 336−347.
Czelakowska A., 2014, Polisemia regularna − między semantyką a kontekstem, „LingVaria” nr 1 (17), s. 45-58, [on-line:] http://dx.doi.org/10.12797/LV.09.2014.17.03.
Czelakowska A., 2016, Nieufnym okiem prawnika, czyli najnowszy (elektroniczny) słownik języka polskiego Polskiej Akademii Nauk z punktu widzenia wykładni językowej, „Kwartalnik Sądowy Apelacji Gdańskiej” nr 2, s. 7–27.
Grochowski M., 1982, Zarys leksykologii i leksykografii. Zagadnienia synchroniczne, Toruń.
Grochowski M., 1988, Podstawowe zasady definiowania wyrażeń w słowniku jednojęzycznym, [w:] W. Lubaś (red.), Wokół słownika współczesnego języka polskiego. Materiały konferencji w Paszkówce, 26–28 XI 1986 r., Wrocław, s. 45–62.
Hass-Zumkehr U., 2001, Deutsche Wörterbücher − Brennpunkt von Sprach- und Kulturgeschichte, Berlin − New York.
ISJP: M. Bańko (red.), Inny słownik języka polskiego, Warszawa 2000.
Jordanskaja L., Mielczuk I., 1988, Konotacja w semantyce lingwistycznej i leksykografii, [w:] J. Bartmiński (red.), Konotacja, Lublin, s. 9−34.
Kozioł-Chrzanowska E., 2012, Funkcjonowanie Wielkiego słownika języka polskiego PAN w Internecie, „Język Polski” XCII, z. 5, s. 348–352.
Ligara B., 2009, Leksykultura w ujęciu Roberta Galissona a nauczanie kompetencji kulturowej, [w:] W.T. Miodunka, A. Seretny (red.), W poszukiwaniu nowych rozwiązań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, Kraków, s. 51–61.
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, [on-line:] www.nkjp.pl.
Rak M., 2015, Co to jest kulturem?, „LingVaria” nr 2 (20), s. 305−316, [on-line:] http://dx.doi.org/10.12797/LV.20.2015.20.23.
Seretny A., 2007, Quo vadis, lexicographia paedagogica?, „Prace Filologiczne” LIII, s. 503–512.
SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1958–1969.
SW: J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1900–1927.
SWJP: B. Dunaj (red.), Współczesny słownik języka polskiego, Warszawa 2009 (CD-ROM).
Tokarski R., 1988, Konotacja jako składnik treści słowa, [w:] J. Bartmiński (red.), Konotacja, Lublin, s. 35−53.
Tokarski R., 1993, Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Wrocław, s. 335–387.
USJP: S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2004 (CD-ROM).
Wierzbicka A., 1985, Lexicography and Conceptual Analysis, Ann Arbor.
Wierzbicka A., 1993, Nazwy zwierząt, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach i definiowaniu, Lublin, s. 251−267.
WSJP: P. Żmigrodzki (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN, [on-line:] www.wsjp.pl.
Zarzycka G., 2004a, Lingwakultura – czym jest, jak ją badać i „otwierać”?, [w:] A. Dąbrowska (red.), Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, Wrocław, s. 435–445.
Zarzycka G., 2004b, Mały leksykon kultury polskiej dla cudzoziemców. Opis koncepcji, [w:] W.T. Miodunka (red.), Kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Stan obecny – programy nauczania – pomoce dydaktyczne, Kraków, s. 151–161.
Zarzycka G., Jelonkiewicz M., 2004, Indeks haseł do Małego leksykonu kultury polskiej dla cudzoziemców, [w:] W.T. Miodunka (red.), Kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Stan obecny – programy nauczania – pomoce dydaktyczne, Kraków, s. 161–171.
Żmigrodzki P., 2008, Słowo – słownik – rzeczywistość. Z problemów leksykografii i metaleksykografii, Kraków.
Żmigrodzki P., 2010a, „Definicja leksykograficzna a opis języka” – ćwierć wieku później. Jeszcze o roli naiwnego obrazu świata w definiowaniu, [w:] W. Chlebda (red.), Etnolingwistyka a leksykografia. Tom poświęcony profesorowi Jerzemu Bartmińskiemu, Opole, s. 33−40.
Żmigrodzki P., 2010b, Jednojęzyczny słownik ogólny jako środek komunikacji międzykulturowej (na marginesie prac nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN), „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXVI, s. 35−49.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Anna Czelakowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
