Zakłócenia w dziedzinie podobieństwa w komunikacji językowej osób z autyzmem – i co z tego wynika
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.09.2014.18.05Słowa kluczowe:
autyzm, komunikacja, metafora, metonimiaAbstrakt
Similarity disturbances in the linguistic communication of autistic persons, and what follows from them
The paper refers to Roman Jakobson’s famous work on the bipolar nature of language, Two Aspects of Language and Two Types of Aphasic Distrubances. Every user of language leads a discourse, or discourses, by continuously switching between metaphor and metonymy, i.e. between imaging by similarity and focusing on contiguity. Jakobson observed that different types of aphasia are located between two polar types. In the first type, the relation of similarity disappears; in the second, the relation of contiguity. Metaphor is alien to the disturbance in the sphere of similarity; metonymy to the disturbance in the sphere of contiguity. Autistic persons do not understand metaphors, though the relation of contiguity remains undisturbed; this leads to specific cognitive consequences. The observations made in this paper require further detailed studies.
Pobrania
Bibliografia
American Psychiatric Association, 1994, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Washington.
Bailey A., Phillips W., Rutter M., 1996, Autism: towards an integration of clinical, genetic, neuropsychological, and neurobiological perspectives, „Journal of Child Psychology and Psychiatry” 37, s. 89–126.
Barcelona A., 2000, Introduction. The cognitive theory of metaphor and metonymy, [w:] A. Barcelona (red.), Metaphor and Metonymy at the Crossroads. A Cognitive Perspective, Berlin – New York, s. 1–28.
EJP: S. Urbańczyk (red.) Encyklopedia języka polskiego, Wrocław 1991.
Evans V., 2009, Leksykon językoznawstwa kognitywnego, Kraków.
Frith U., 2008, Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańsk.
Gibbs R.W., 1994, The Poetics of Mind: Figurative Thought, Language, and Understanding, Cambridge.
Grand C., 2012, Autyzm i Zespół Aspergera, Warszawa.
Grandin T., Scariano M.M., 1995, Byłam dzieckiem autystycznym, Warszawa – Wrocław.
Jakobson R., 1989, Dwa aspekty języka i dwa typy zakłóceń afatycznych, [w:] idem, W poszukiwaniu istoty języka, t. 1, wybór, red. naukowa i wstęp M.R. Mayenowa, Warszawa, s. 150–175.
Johnson M., Lakoff G., 2002, Why cognitive linquistics requires embodied realism, „Cognitive Linquistics” 13, s. 245–269.
Kominek A., 2012, O osobach, które nie rozumieją kłamstw, żartów i udawania. Zaburzenia komunikacji językowej w autyzmie, [w:] M. Marczewska, S. Cygan (red.), W przestrzeni języka. Prace ofiarowane Profesor Elżbiecie Koniusz z okazji Jej Jubileuszu, Kielce, s. 195–207.
Kominek A., 2013a, Rain Man w codziennej komunikacji, Kraków.
Kominek A., 2013b, Jak wyglądałby świat bez metafory? Próba opisu sytuacji poznawczej osób z autyzmem na podstawie założeń językoznawstwa kognitywnego, [w:] E. Boksa, A. Michalska, P. Zbróg (red.), Aktualne problemy diagnozy i terapii osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi i zaburzeniami rozwojowymi, Kraków, s. 69–86.
Kövecses Z., 2011, Język, umysł, kultura. Praktyczne wprowadzenie, Kraków.
Kövecses Z., Radden G., 1998, Metonymy: Developing a Cognitive Linguistic View, „Cognitive Liguistics” 9, 37–77.
Krzeszowski T.P., 1991, Metaphor – metaphorization – cognition, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XLIII–XLV, s. 83−95.
Kurcz I., Okuniewska H. (red. nauk.), 2011, Język jako przedmiot badań psychologicznych. Psycholingwistyka ogólna i neurolingwistyka, Warszawa.
Lakoff G., 2011, Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle, red. nauk. E. Tabakowska, Kraków.
Lakoff G., Johnson M., 2010, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
Maćkiewicz J., 1999, Słowo o słowie. Potoczna wiedza o języku, Gdańsk.
Maćkiewicz J., 2007, Derywacja a metonimiczne postrzeganie świata (na przykładzie metonimii roślinnych w języku polskim, angielskim, francuskim i hiszpańskim), „Poradnik Językowy” nr 3, s. 3–12.
Mikołajczuk A., 1996, Kognitywny obraz gniewu we współczesnej polszczyźnie, „Etnolingwistyka” t. 8, Lublin, s. 131–145.
Pietrzak-Porwisz G., 2006, Metonimia w ujęciu kognitywnym, „Prace Językoznawcze Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego” z. 8, s. 29–39.
Pisula E., 2002, Autyzm u dzieci, diagnoza, klasyfikacja, etiologia, Warszawa.
Przybylska R., 2002, Polisemia przyimków polskich w świetle semantyki kognitywnej, Kraków.
Radden G., 2000, How metonymic are metaphors?, [w:] A. Barcelona (red.), Metaphor and Metonymy at the Crossroads. A Cognitive Perspective, Berlin – New York, s. 93–108.
Radden G., Kövecses Z., 1999, Towards a Theory of Metonymy, [w:] K.U. Panther, G. Radden (red.), Metonymy in Language and Thought, Amsterdam – Philadelphia, s. 17–59.
Spagińska-Pruszak A., 2003, Intelekt we frazeologii polskiej, rosyjskiej i chorwackiej (z problemów JOS), Gdańsk.
Sperber D., Wilson D., 21995, Relevance: Communication and cognition, Oxford.
Szatmari P., 2007, Uwięziony umysł. Opowieści o ludziach z autyzmem, Kraków.
Szwabe J., 2008, Odbiór komunikatu jako zadanie poznawcze. Ujęcie pragmatyczno-kognitywne, Poznań.
Taylor J.R., 2001, Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej, Kraków.
Tomasello M., 2002, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, Warszawa.
Volkmar F.R. et al., 2005, Handbook of Autism and Pervasive Developmental Disorders, t. 1, New Jersey.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
