Co wspólnego ma metafora z kłamstwem, żartem i udawaniem?
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.13.2018.26.02Słowa kluczowe:
akty mowy, teoria umysłu, autyzm, kompetencja komunikacyjno-społeczna, metaforaAbstrakt
What Does a Metaphor Have in Common with a Lie, Joke and Pretence?
Linguistic communication consists of speech acts. In this article, I try to show the features which connect different speech acts, such as a lie, a joke, or pretending, with statements of metaphorical nature. I call them acts of communication and social competence. I understand them as ‘acts which have a meaning, are cognitive representations of what others want to communicate, and support social communication’. In the centre of this category is the metaphor which, in light of the cognitive approach, unites our intellect and imagination, and thus is not just a phenomenon of language, but primarily a phenomenon of our thinking and cognition.
Pobrania
Bibliografia
Aitchison J., 1991, Ssak, który mówi, tłum. A. Czarnecka, Warszawa.
Aitchison J., 2002, Ziarna mowy. Początki i rozwój języka, tłum. M. Sykurska-Derwojed, Warszawa.
Antas J., 2000, O kłamstwie i kłamaniu. Studium semantyczno-pragmatyczne, Kraków.
Bachtin M., 1979 [= М. Бахтин], Эстетика словесного творчества, Москва.
Baron-Cohen S., 2009, Rozwój zdolności czytania innych umysłów: cztery etapy, [w:] A. Klawiter (red.), Formy aktywności umysłu. Ujęcia kognitywistyczne, t. 2: Ewolucja i złożone struktury poznawcze, tłum. E. Czerniawska i in., Warszawa, s. 145–171.
Baron-Cohen S., 2015, Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa, tłum. A. Nowak, Sopot. Dobrzyńska T., 1984, Metafora, Wrocław.
Dobrzyńska T., 1995, Metafory wartościujące w publicystyce i wypowiedziach polityków, [w:] A.M. Lewicki, R. Tokarski (red.), Kreowanie świata w tekstach, Lublin, s. 201–214.
Dunbar R., 2014, Nowa historia ewolucji człowieka, tłum. B. Kucharczyk, Kraków.
Dunbar R., 2016, Człowiek. Biografia, tłum. Ł. Lamża, Kraków.
Frith U., 2008, Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, tłum. M. Hernik, G. Krajewski, Gdańsk.
Gajda S., 1993, Gatunkowe wzorce wypowiedzi, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Wrocław, s. 245–258.
Gazzaniga M.S., 2011, Istota człowieczeństwa. Co sprawia, że jesteśmy wyjątkowi, tłum. A. Nowak, Sopot.
Gerland G., 2015, Prawdziwy człowiek. Osobista opowieść o dorastaniu i edukacji w autyzmie, tłum. H. Uscka-Wehlou, Warszawa.
Grandin T., Scariano M.M., 1995, Byłam dzieckiem autystycznym, tłum. E. Zachara, Warszawa – Wrocław.
Grzegorczykowa R., 2007, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa.
Kominek A., 2012, O osobach, które nie rozumieją kłamstwa, żartu i udawania. Zaburzenia komunikacji językowej w autyzmie, [w:] M. Marczewska, S. Cygan (red.), W przestrzeni języka. Prace ofiarowane Profesor Elżbiecie Koniusz z okazji Jej jubileuszu, Kielce, s. 195–207.
Kominek A., 2013a, Rain Man w codziennej komunikacji, Kraków.
Kominek A., 2013b, Jak wyglądałby świat bez metafory? Próba opisu sytuacji poznawczej osób z autyzmem na podstawie założeń językoznawstwa kognitywnego, [w:] E. Boksa, A. Michalska, P. Zbróg (red.), Aktualne problemy diagnozy i terapii osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi i zaburzeniami rozwojowymi, Kraków, s. 69–86.
Kominek A. (red.), 2016, Aspiracje. Naukowy obraz osób z zespołem Aspergera w aspekcie kulturowym, terapeutycznym i komunikacyjnym, Kielce.
Kominek A., 2017, Granice myślenia i języka w autyzmie w świetle teorii umysłu i centralnej koherencji, [w:] A. Ciążela, S. Jaronowska (red.), Transgresja jako motyw refleksji nad wychowaniem, Warszawa, s. 363–376.
Korendo M., 2013, Językowa interpretacja świata w wypowiedziach osób z zespołem Aspergera, Kraków.
Krzeszowski T.P., 1988, Wstęp do wydania polskiego, [w:] G. Lakoff, M. Johnson, Metafory w naszym życiu, tłum. T.P. Krzeszowski, Warszawa, s. 5–18.
Kurcz I., 2005, Psychologia języka i komunikacji, Warszawa.
Markowski P., 2014, Mój przyjaciel Asperger, [w:] A. Kasprzyk, A. Kominek (red.), Światu potrzeba umysłów różnego rodzaju. Opowieści o ludziach z autyzmem, Starachowice – Kraków, s. 109–120.
Młynarska M., 2008, Autyzm w ujęciu psycholingwistycznym. Terapia dyskursywna a teoria umysłu, Wrocław.
Pisula E., 2012, Autyzm. Od badań mózgu do praktyki psychologicznej, Sopot.
Prizant B.M., Fields-Meyer T., 2017, Niezwyczajni ludzie. Nowe spojrzenie na autyzm, tłum. J. Bilmin-Odrowąż, Kraków.
Sperber D., Wilson D., 2009, Pragmatyka, modularność i czytanie w umyśle, [w:] A. Klawiter (red.), Formy aktywności umysłu. Ujęcia kognitywistyczne, t. 2: Ewolucja i złożone struktury poznawcze, tłum. E. Czerniawska i in., Warszawa, s. 305–326.
Szatmari P., 2007, Uwięziony umysł. Opowieści o ludziach z autyzmem, tłum. M. Sekerdej, Kraków.
Szwabe J., 2008, Odbiór komunikatu jako zadanie poznawcze. Ujęcie pragmatyczno-kognitywne, Poznań.
Tomasello M., 2002, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, tłum. J. Rączaszek, Warszawa.
Tomasello M., 2015, Historia naturalna ludzkiego myślenia, tłum. B. Kucharczyk, R. Ociepa, Kraków.
Tomasello M., 2016, Dlaczego współpracujemy. Na podstawie serii wykładów Tannera o wartościach ludzkich, wygłoszonych przez autora w Stanfordzie w 2008 r., tłum. Ł. Kwiatek, Kraków.
Vetulani J., Strzelczyk G., 2016, Ćwiczenia duszy, rozciąganie mózgu, red. M. Jędrzejek, Kraków.
Wierzbicka A., 1971, Porównanie – gradacja – metafora, „Pamiętnik Literacki” LXII, s. 126–147.
Wierzbicka A., 1983, Genry mowy, [w:] T. Dobrzyńska, E. Janus (red.), Tekst i zdanie. Zbiór studiów, Wrocław, s. 125–137.
Wierzbicka A., 1985, Lexicography and Conceptual Analysis, Ann Arbor.
Winczura B., 2008, Dziecko z autyzmem. Terapia deficytów poznawczych a teoria umysłu, Kraków.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Andrzej Kominek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
