Teoria działań komunikacyjnych o podstawach metapragmatycznych
Model percepcyjny
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.20.2025.39.01Słowa kluczowe:
działania komunikacyjne, komunikacja werbalna i niewerbalna, akty mowy, mowa zależna i niezależna, metapragmatykaAbstrakt
THEORY OF COMMUNICATION ACTIVITIES BASED ON METAPRAGMATICS: A PERCEPTUAL MODEL
The article presents a theory of communication activities based on metapragmatic research aimed at discovering what can be learned about language and communication from the statements of language users themselves, that is by using the reflective function of natural language (Caffi 1994; Lucy 1993; Kádár, Haugh 2013; Culpeper, Haugh 2014; Haugh 2018; Verschueren 2021). The presented theory was formulated as a result of analytical work on the Polish-language Corpus of Narration about Communication (KNOK). This corpus was created as a result of an experimental study in which participants told interviewers film scenes depicting communication activities in various modalities (Heliasz-Nowosielska 2021, 2023).
The main novelty of the theory, which is a response to the shortcomings of the existing approaches, is the claim that the model of communication activities is perceptual by nature, and the implementation of activities and their possible qualifications depend on the preferences of the users reporting them, and therefore may be divergent and discussed by the people reporting the activities themselves. Therefore, the identification and description of communication activities is only possible by discovering various dependencies between the communication activities carried out and the statements and profiles of various language users who reported these activities.
However, it is not the case, as is assumed in most theories, that a researcher, guided by his or her expert knowledge, can describe the rules for implementing specific activities or indicate their unequivocal exponents or markers.
Pobrania
Bibliografia
Austin J.L., 1962, How To Do Things with Words: The William James Lectures Delivered at Harvard University in 1955, Oxford.
Austin J.L., 1993, Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, tłum. B. Chwedeńczuk, Warszawa.
Awdiejew A., 1983, Klasyfikacja funkcji pragmatycznych, „Polonica” 9, s. 53–88.
Awdiejew A., 1987, Pragmatyczne podstawy interpretacji wypowiedzeń, Kraków.
Awdiejew A., 1999, Leksykon w gramatyce komunikacyjnej, [w:] idem (red.), Gramatyka komunikacyjna, Warszawa–Kraków, s. 133–160.
Awdiejew A., 2004, Gramatyka interakcji werbalnej, Kraków.
Awdiejew A., Habrajska G., 2004, Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej, t. 2, Łask.
Biardzka E., 2014, Przytoczenia w prasie codziennej, Łask.
Bogusławski A., 1977, Problems of the Thematic-Rhematic Structure of Sentences, Warszawa.
Bogusławski A., 2021, Lingwistyczna teoria mowy. Preliminaria, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323543169
Bublitz W., Hübler A., 2007, Introducing Metapragmatics in Use, [w:] eidem (red.), Metapragmatics in Use, Amsterdam–Philadelphia, s. 1–26. DOI: https://doi.org/10.1075/pbns.165.02hub
Caffi C., 1994, Metapragmatics, [w:] R.E. Asher (red.), The Encyclopedia of Language and Linguistics, Oxford, s. 2461–2466.
Culpeper J., 2009, The Metalanguage of IMPOLITENESS: Using Sketch Engine to Explore the Oxford English Corpus, [w:] P. Baker (red.), Contemporary Corpus Linguistics, London–New York, s. 64–86.
Culpeper J., Marti L., Mei M., Nevala M., Schauer G., 2010, Cross-cultural Variation in the Perception of Impoliteness: A study of Impoliteness Events Reported by Students in England, China, Finland, Germany and Turkey, „Intercultural Pragmatics” 7, nr 4, s. 597–624, https://doi.org/10.1515/iprg.2010.027. DOI: https://doi.org/10.1515/iprg.2010.027
Culpeper J., Haugh M., 2014, Metapragmatics, [w:] eidem (red.), Pragmatics and the English Language, Basingstoke, s. 235–263. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-137-39391-3_8
Culpeper J., Haugh M., Johnson D.E., 2017, (Im)politeness: Metalinguistic Labels and Concepts in English, [w:] R. Giora, M. Haugh (red.), Doing Pragmatics Interculturally: Cognitive, Philosophical, and Sociopragmatic Perspectives, Berlin–Boston, s. 135–148, https://doi.org/10.1515/9783110546095-008. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110546095-008
Culpeper J., O’Driscoll J., Hardaker C., 2019, Notions of Politeness in Britain and North America, [w:] E. Ogiermann, P.G.C. Blitvich (red.), From Speech Acts to Lay Understandings of Politeness: Multilingual and Multicultural Perspectives, Cambridge, s. 175–200. DOI: https://doi.org/10.1017/9781108182119.008
Danielewiczowa M., 1996, O znaczeniu zdań pytajnych w języku polskim. Charakterystyka struktury tematyczno-rematycznej wypowiedzeń interrogatywnych, Warszawa.
Danielewiczowa M., 2002, Wiedza i niewiedza. Studium polskich czasowników epistemicznych, Warszawa.
Franck D., 1984, Speaking about Speech Acts, „Journal of Pragmatics” 8, nr 1, s. 87–92, https://doi.org/10.1016/0378-2166(84)90065-1. DOI: https://doi.org/10.1016/0378-2166(84)90065-1
Haugh M., 2018, Corpus-based Metapragmatics, [w:] A.H. Jucker, K.P. Schneider, W. Bublitz (red.), Methods in Pragmatics, Berlin–Boston, s. 619–643, https://doi.org/10.1515/9783110424928-024. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110424928-024
Haugh M., Culpeper J., 2020, The Metalinguistics of Offence in (British) English: A Corpus-based Metapragmatic Approach, „Journal of Language Aggression and Conflict” 9, s. 185–214, https://doi.org/10.1075/jlac.00035.cul. DOI: https://doi.org/10.1075/jlac.00035.cul
Heliasz C., 2015, On Representations of Communication in the English and the Polish Language, „Issledovanij po slavânskoj lingvistike” 20, nr 1, s. 77–94.
Heliasz-Nowosielska C., 2016, Granice interpretacji lingwistycznej w badaniach nad komunikacją niewerbalną, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXII, s. 97–109.
Heliasz-Nowosielska C., 2021, Multimodalność w relacjach z działań komunikacyjnych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXXVII, s. 139–152, https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.6868. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.6868
Heliasz-Nowosielska C., 2023, (Multi)modalność w narracjach o komunikacji. Relacjonowanie działań komunikacyjnych a ich werbalne i niewerbalne sposoby realizacji, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323559788
Kádár D.Z., Haugh M., 2013, Understanding Politeness, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139382717
Karpiński M., 2006, Struktura i intonacja polskiego dialogu zadaniowego, Poznań.
Lucy J.A., 1993, Reflexive Language and the Human Disciplines, [w:] idem (red.), Reflexive Language: Reported Speech and Metapragmatics, Cambridge, s. 9–32. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511621031.003
Lyons J., 1977, Semantics, t. 1–2, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139165693
Schneider K.P., 2012, Appropriate Behaviour across Varieties of English, „Journal of Pragmatics” 44, nr 9, s. 1022–1037, https://doi.org/10.1016/j.pragma.2011.09.015. DOI: https://doi.org/10.1016/j.pragma.2011.09.015
Searle J.R., 1969, Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139173438
Searle J.R., 1975, A Taxonomy of Illocutionary Acts, [w:] K. Gunderson (red.), Language, Mind, and Knowledge: Minnesota Studies in the Philosophy of Science, t. 7, Minneapolis, s. 344–369.
Taylor Ch., 2016, Mock Politeness in English and Italian: A Corpus-assisted Metalanguage Analysis, Amsterdam–Philadelphia. DOI: https://doi.org/10.1075/pbns.267
Verschueren J., 2021, Reflexivity and Meta-awareness, [w:] M. Haugh, D.Z. Kádár, M. Terkourafi (red.), The Cambridge Handbook of Sociopragmatics, Cambridge, s. 117–139, https://doi.org/10.1017/9781108954105.008. DOI: https://doi.org/10.1017/9781108954105.008
Wierzbicka A., 1973, Akty mowy, [w:] M.R. Mayenowa (red.), Semiotyka i struktura tekstu, Wrocław, s. 201–219.
Wierzbicka A., 1983, Genry mowy, [w:] T. Dobrzyńska, E. Janus (red.), Tekst i zdanie. Zbiór studiów, Wrocław, s. 125–137.
Wierzbicka A., 1985, A Semantic Metalanguage for a Crosscultural Comparison of Speech acts and Speech genres, „Language in Society” 14, nr 4, s. 491–514, https://doi.org/10.1017/S0047404500011489. DOI: https://doi.org/10.1017/S0047404500011489
Wierzbicka A., 1986, Analiza lingwistyczna aktów mowy jako potencjalny klucz do kultury, [w:] A. Brodzka, M. Hopfinger, J. Lalewicz (red.), Problemy wiedzy o kulturze, Wrocław, s. 103–113.
Wierzbicka A., 1987, English Speech Act Verbs: A Semantic Dictionary, Sydney.
Wierzbicka A., 1991, Cross-cultural Pragmatics: The Semantics of Human Interaction, Berlin– New York. DOI: https://doi.org/10.1515/9783112329764
Wierzbicka A., 1999, Akty i gatunki mowy w różnych językach i kulturach, [w:] eadem, Język – umysł – kultura, Warszawa, s. 228–269.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Celina Heliasz-Nowosielska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
