Jednostki apelatywne
W poszukiwaniu wyróżnika
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.11.2016.21.08Słowa kluczowe:
apelatywne jednostki języka, rozkaźnik, akty mowyAbstrakt
Appellative units. In search for a differentiator
The goal of the paper is to characterize four units with a dominating appellative function: Uwaga! (‘Warning!’ / ‘Attention!’), Start! (‘Start!’), Stop! (‘Stop!’), and Dalej! (‘Carry on!’). Their nature is performative; they are excluded from the reach of negation; they cannot be presented in reported speech. The author indicates the syntactic independence of these units and their deep rooting in the situational context. She believes that the essential property of appellatives is the marked position of the addressee, contextually identified by the action he or she is to perform or performs. This is reflected in the description of the function of these units, one that reveals their specific character which, according to K. Bühler’s (2004: 32) advice, is particular behaviour of the addressee of the utterance, a reaction to the uttering of those units.
Pobrania
Bibliografia
Austin J.L., 1993, Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, Warszawa.
Bogusławski A., 1977, Problems of the Thematic-rhematic Structure of Sentences, Warszawa.
Bogusławski A., 1994a, O rozkaźniku, [w:] idem, Sprawy słowa. Word matters, Warszawa, s. 353–359.
Bogusławski A., 1994b, Performatives or metatextual comments? On the cognitive and noncognitive linguistic conventions, [w:] idem, Sprawy słowa. Word matters, s. 58–77.
Bogusławski A., 2002, Myślenie życzeniowe i działanie życzeniowe. Jeszcze o rozkaźniku i narzędziach pokrewnych, [w:] W. Gruszczyński (red.), Język narzędziem myślenia i działania. Materiały z konferencji zorganizowanej z okazji 100-lecia „Poradnika Językowego”, (Warszawa, 10–11 maja 2001 r.), Warszawa, s. 86–95.
Bogusławski A., 2007, A Study in the Linguistics-Philosophy Interface, Warszawa.
Bogusławski A., 2008, Semantyka. Pragmatyka. Leksykografa głos demarkacyjny, Warszawa.
Bogusławski A., 2011, On ‘good’ and ‘bad’, [w:] idem, Reflections on Wierzbicka’s Explications & Related Essays, Warszawa, s. 173–210.
Brożek A., 2012, Teoria imperatywów i jej zastosowania, Kraków.
Bühler K., 2004, Teoria języka o językowej funkcji przedstawiania, Kraków.
Chellas B.F., 1969, The logical form of imperatives, Stanford.
Grzegorczykowa R., 1990, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.
ISJP: M. Bańko (red.), Inny słownik języka polskiego, Warszawa 2000.
Labocha J., 1985, Sposoby wyrażania żądania w języku polskim. Część I., „Polonica” XI, s. 119–145.
Labocha J., 1986, Sposoby wyrażania żądania w języku polskim. Część II., „Polonica” XII, s. 206–217.
Mastop R., 2012, Imperatives as semantic primitives, „Linguistics and Philosophy” 34, s. 305–340, [on-line:] http: DOI 10.1007/s10988-011-9101-x.
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, www.nkjp.pl.
Rescher N., 1966, The logic of commands, London.
Searle J., 1987, Czynności mowy. Rozważania z filozofii języka, Warszawa.
Sosa E., 1975, Directives: a logico-philosophical inquiry, Ann Arbor.
Topolińska Z., 1966, O kategoriach gramatycznych polskiego imperatiwu, „Język Polski” XLVI, s. 167–173.
USJP: S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003.
Wierzbicka A, 1973, Akty mowy, [w:] M.R. Mayenowa (red.), Semiotyka i struktura tekstu: studia poświęcone VII Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów, Warszawa.
Wierzbicka A., 1987, English speech act verbs. A semantic dictionary, Sydney.
Wójcicka A., 2014, Opozycja że/żeby w zdaniach z czasownikami mówienia. Próba ujęcia operacyjnego, wystąpienie 18 XI 2014 r. na posiedzeniu KTJ PAN, Warszawa.
WSJP: P. Żmigrodzki (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN, www.wsjp.pl.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
