Pochodzenie i przeobrażenia formalno-semantyczne zwrotu być, znaleźć się w kropce w polszczyźnie
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.20.2025.39.05Słowa kluczowe:
zwrot frazeologiczny, pochodzenie i motywacja związku frazeologicznegoAbstrakt
THE ORIGIN, FORMAL AND SEMANTIC TRANSFORMATIONS OF THE PHRASE BYĆ, ZNALEŹĆ SIĘ W KROPCE IN THE POLISH LANGUAGE
The contemporary phrase być, znaleźć się w kropce, which appeared in the Polish language in the 19th century, functioned initially in the form znaleźć się w punkcie, or humorously w kropce in the meaning of ‘behaving properly, as it is expected’. In the bibliography of the subject one can find different hypotheses on its origin and reasons of semantic modification (K. Nitsch, W. Doroszewski, W. Pisarek). The language materials gathered to aid the research allowed to formulate new hypotheses on the subject. According to that data, it seems probable that the phrase znaleźć się w punkcie, w kropce is motivated by a free word combination in which the verb znaleźć się meant ‘to act, to behave appropriately, properly, suitably’; in metaphorical temporal sense the prepositional phrase w punkcie, or humorously w kropce meant ‘just in time, accordingly’.
Pobrania
Bibliografia
Doroszewski W., 1964, O kulturę słowa. Poradnik językowy, Warszawa.
Estreicher S., 1897, Kilka przyczynków do paremjografii polskiej, „Wisła” 11, z. 3, s. 537–543.
Ignatowicz-Skowrońska J., 2021, Funkcjonowanie zwrotów leżeć bykiem i leżeć martwym bykiem w polszczyźnie, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 28, nr 2, s. 213–227, https://doi.org/10.14746/pspsj.2021.28.2.12. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2021.28.2.12
Jawór A., 2008, Homo scribens i homo legens w polskim słownictwie i frazeologii, Katowice.
Jawór A., 2009, Zmiany znaczeniowe związków frazeologicznych, „LingVaria” nr 1 (7), s. 91–99.
Krasnowolski A., 1903, Najpospolitsze błędy językowe zdarzające się w mowie i piśmie polskiem, Warszawa.
Lewicki A.M., 2003a, O motywacji frazeologizmów, [w:] idem, Studia z teorii frazeologii, Łask, s. 259–274.
Lewicki A.M., 2003b, Zakres frazeologii, [w:] idem, Studia z teorii frazeologii, Łask, s. 155–167.
Liberek J., 2021, Norma językowa jako fakt społeczny fundowany na uzusie. Uwagi w kontekście Słownika właściwych użyć języka, „Język Polski” CI, z. 2, s. 34–48, https://doi.org/10.31286/JP.101.2.3. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.101.2.3
Nitsch K., 1939, W kropce, „Język Polski” XXIV, z. 3, s. 95.
Pisarek W., 1966, Znaleźć się w kropce, „Język Polski” XLVI, z. 4, s. 315–316.
Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, praca zbiorowa, red. P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko-Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek, Kraków 2018.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Jolanta Ignatowicz-Skowrońska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
